Danas je Đurđic, evo šta se smije a šta ne smije

Svetog Georgija ili svetog Đorđe/Đurađa - kako u narodu zovu ovog sveca, pravoslavni Srbi slave dva puta u godini. Sveti Đorđe ili Đurđevdan slavi se u proljeće, na dan njegovog stradanja u vrijeme rimskog car Dioklecijana 23. aprila po starojulijanskom, odnosno 6. maja po gregorijanskom kalendaru. Na današnji dan slavi se Đurđic, u znak sjećanja na dan prijenosa moštiju ovog sveca iz Nikomidije (sada Izmir u Turskoj) u grad Lidu Palestinsku.

Na pravoslavnim ikonama i srednjovijekovnim freskama sveti Georgije je predstavljen kako na konju, u vojvodskom odijelu sa krstastim mačem ubija aždaju koja je simbol paganske vjere. Ta ikona je, po nepisanom pravilu, u domovima onih koji slave Đurđevdan.

Na ikonama za praznik Đurđic, ovaj svetac se predstavlja kao pješak u stojećem stavu sa kopljem ili mačem u ruci. U srednjevijekovnim pravoslavnim hramovima i manastirima on je u redu sa svetim ratnicima, borcima za hrišćanstvo, koje predvodi sveti arhangel Mihajlo, predstavnik sila dobra i čistote novozavetne vjere.

ŠTA SE SMIJE, A ŠTA NE SMIJE

Iako Đurđic nije crveno slovo, veoma je važan i poštovan praznik među vijernicima, pa se tako na ovaj dan ne rade teški poslovi i ručni radovi. Takođe, strogo je zabranjeno loviti vukove, jer će lovce u suprotnom zadesiti velika nesreća i maler koji će ih pratiti i cijele sljedeće godine.

Dani od Đurđica do Svetoga Mrate nazivaju se Mratinci ili Vučiji dani jer je sveti Mrata zaštitnik vukova. U vrijeme mratinaca ništa se ne daje iz kuće, ne prede se vuna i ništa se ne pere. Krojači i obućari odmaraju, a žene ne rade ručne radove. U selima zapadne Srbije u ove dane se klalo, ćuteći u ranu zoru na kućnom pragu, crno pile ili mlad crni petao.

Prethodno se piletu ili pjevcu zaveže crnim koncem kljun da ne bi pustio nikakvog glasa. Odsječena pileća glava vezivala se crvenim koncem o verige, pa se sa njom bajalo u vrijeme dolaska vukova.

POMAŽE NEVOLJNICIMA

Kult svetog Đorđa prihvatili su najprije viši slojevi srednjevijekovnog društva. Za svog zaštitnika uzimali su ga viteški redovi i neki gradovi, da bi se brzo proširio i u narodu i postao rasprostranjen u cijeloj Evropi. Narod ovog svetitelja ubraja u zaštitnike, koje su ljudi u nevolji prizivali. Vjeruje se da sveti Đorđe voli da se odazove nevoljnicima i da im pomogne.

Pojavljuje se u obliku mladog viteza na konju, a naročito rado pomaže onima koji slave njegov dan. Sam Đurđic neme posebne običaje i u Srbiji se proslavlja isto kao i sve druge krsne slave.

Uoči slave dolazi sveštenik u kuću i sveti vodicu kojom domaćica mijesi slavski kolač, koji siječe sveštenik u crkvi i preliva ga vinom (ili to radi domaćin kod kuće). Za slavu se pali slavska sveća, koja treba da gori cijelog slavskog dana. Gasi je domaćin u prisustvu ukućana tek uveče, pošto se najprije prekrsti. Običaj je da domaćin ne sjeda dok sveća gori. On po vjerovanju naroda mora da "dvori" slavu.

Kažu da je Đurđic po brojnosti svečara na osmom mjestu slava u Srba. Đurđic je i gradska slava Novog Sada, kao i Bora. Nepokretni je praznik - ukoliko padne u mrsni dan, sprema se mrsna trpeza, a ukoliko padne u posni dan (srijeda, petak), sprema se posna hrana. Na liturgijama u pravoslavnim hramovima pominje se stradanje svetog Đorđa.

U MUKAMA SE NIJE ODREKAO HRISTA

Sveti Georgije rođen je u maloj Aziji, u bogatoj i uglednoj hrišćanskoj porodici, ali je kao dijete ostao bez oca i sa majkom se preselio u Palestinu. Kada je odrastao, car Dioklecijan ga je postavio za vojnog zapovjednika, a kasnije i za vojvodu. Za vrijeme Dioklecijana organizovan je najveći progon hrišćana. Đorđe je na jednom saboru govorio protiv ovakvog odnosa prema hrišćanima, a tada je caru priznao da je i sam hrišćanin.

Zbog toga je car naredio da Đorđa stave na muke - osudio ga je na okove, tamnicu i strašna mučenja koja nisu promijenila njegova ubeđenja. Car je tražio od Đorđa da se pokloni pred kipom boga Apolona da bi mu poštedeo život. Iako je okupljen svijet očekivao da će se Đorđe odreći Hrišćanstva, on je prišao statui Apolona i prekrstio je, našta se statua srušila, a sa njom i sve druge statue u hramu. Vidjevši to, Dioklecijanova žena Aleksandra je viknula: "I ja vjerujem u Boga koji Đorđu daje toliku snagu."

Car je zbog toga naredio da se Đorđu i Aleksandri odrubi glava. Pogubljen je 23. aprila po starom kalendaru ili 6. maja po novom 303. godine. Predanje Crkve kaže međutim da "to nije kraj njegovim javljanjima i čudima". Pod njegovim uticajem "mnogi su primili vjeru Hristovu, a među njima i careva žena Aleksandra, glavni žrec Atanasije… "

POSLJEDNJA ŽELJA PRED SMRT

Vjeruje se da je u noći uoči stradanja, sveti Georgije vidio Hrista, koji mu je na glavu stavio vijenac pobjednika i rekao da će uskoro biti sa njim. Sveti Georgije je to snoviđenje ispričao svom slugi i zamolio ga da njegovo tijelo prenese u Palestinu, zavičaj njegove majke. U vreme cara Konstantina hrišćani su u Lidu u Palestini sazidali hram sv. Georgija. Prilikom osvećenja hrama prenesene su i mošti svetitelja, nakon čega su se tu, po predanju, dogodila "bezbrojna čudesa".

Sam taj hram je dva puta rušen, ali i obnovljen. Prvo rušenje se zbilo 1010. godine, a obnovljen je na sam praznik Đurđic, i zbog toga se ovaj praznik ponekad naziva i Obnovljenje hrama Svetog velikomučenika Georgija. Drugi put, hram su porušili muslimani u vrijeme trećeg krstaškog rata.

Obnovljen je 1872. godine. Danas se praznuje prenos moštiju sv. Georgija u grad Lidu Palestinsku. Ta seoba moštiju u Palestinu, odakle mu je majka bila rodom i gde je imao veliko imanje koje je razdijelio siromasima, bila je poslednja želja svetitelja pred smrt.

(Mondo)