Mali odmor - Korejsko poluostrvo i Mongolija

/Za Mondo.ba piše Danijel Mihić/

Korejsko poluostrvo je okruženo sa tri mora: Japanskim, Istočnim kineskim i Južnim.

Oko dvije trećine teritorije prekriveno je planinama, a preko 3.500 malih ostrva smješteno je sa zapadne i južne strane poluostrva. Ukupna dužina morske obale iznosi preko 8.000 kilometara. Sjevernim dijelom dominira kontinentalna klima a južnim topla i vlažna klima.

Prvi trgovi ljuskog prisustva u Koreji datiraju iz petog milenijuma p.n.e.

Korejsko poluostrvo je više hiljada godina bilo pod uticajem i sjenkom kineske civilizacije.

Postoje zapisi koji nam govore da je sjevernim dijelom poluostrva prvo vladala dinastija Gojoseon oko 2.300 p.n.e.

Početkom drugog vijeka kineska dinastija Han je zauzela sjeverni dio poluostrva.

Od prvog vijeka p.n.e. do sedmog vijeka, poluostrvo je bilo podijeljeno na više manjih kraljevstava, od kojih su se Sila, Kogurio i Pekče izdvajale po značaju.

Budizam je u Koreju stigao u 4. vijeku, zajedno sa Konfučijevim učenjem.

U drugoj polovini 7. vijeka kraljstvo Sila ujedinjuje sve teritorije na korejskom poluostrvu te je drži pod kontrolom narednih nekih 200 godina.

Nakon opadanja moći te dinastije, tokom devetog vijeka, dolazi do anarhije koju energično obuzdava Van Kong 918. godine, proglasivši se kraljem Koguria (Gorjo) koje zauzima suparnička kraljevstva i tim donosi političku stabilnost poluostrvu naredna dva vijeka.

Koreja toga doba zadivljuje svojom keramikom, prije svega vazama sa posebnim zelenkastim sjajem, koji se na Zapadu nazvao „seladon“ (umjesto jastuka postojao je neudoban držač za glavu od keramike na kojoj bi se bogatiji sloj društva odmarao), arhitekturom koja je u skladu sa prirodom i okolnim pejsažem i uređenjem predivnih vrtova, mramornim figurama bodhisatvi (iako budizam ne poznaje bogove, lokalni narodi su pojedine ljude smatrali naročito prosvjetljenim te su ih poštovali poput bogova izrađujući za njih i fantastične drvene maske) a nekoliko vijekova kasnije, koreanci su usavršili tehniku lakiranja i proizvodnju izuzetnih posuda sa umjetničkim motivima.

Početkom 11. vijeka kralj Hjunjung pod pritiskom upada kitarskih Tatara, ne imajući drugog izbora, naredio je da se izradi 80.000 drvenih pločica radi lakšeg širenja najvažnijih budustičkih tekstova, kako bi se donio blagoslov napadnutoj zemlji. Sa napadačima su uspjeli napraviti dogovor 1022. godine i tako spasiti zemlju.

Ipak početkom 12.vijeka napadi još opasnijih stepskih naroda su učestali pa su kraljevi bili prisiljeni da mobilišu i budustičke monahe u vojsku. Sredinom 12. vijeka došlo je do vojne pobune i protjerivanja vladara, čime je korejsko poluostrvo ponovo potonulo u anarhiju.

Silni Mongoli zauzimaju kraljevinu Gorjo 1231. godine.

Krajem 14. vijeka, Ji Sungđe svrgava kralja i osniva dinastiju Ji (1392-1910), te se uskoro glavni grad postaje Seul koji je tako postao jedna od najstarijih prestonica na svijetu. Tokom vladavine ove dinastije Kina ima veliki uticaj nad korejskim poluostrvom (1644. Mandžurci napadaju Koreju koja tako postaje vazalna kineskoj carevini pod dinastijom Ćin).

Japan je prvo porazio Kinu 1895, a zatim i Rusiju 1905. godine te konačno prisvojio Koreju 1910. surovo se obračunavajući sa pokušajima borbe za samostalnost ovog poluostrva 1919. godine. Do Drugog svjetskog rata, Japan razvija industriju na teritoriji Koreje i koristi njeno stanovništvo kao izvor jeftine radne snage.

Nakon Drugog svjetskog rata Koreja je postala žrtva nove svjetske podjele, te je pocijepana dužinom 38 paralele na Sjevernu, komunističku Koreju i proameričku Južnu Koreju. Uskoro izbija i rat (1950 -1953) koji se završava primirjem. Sjeverna Koreja je postala sinonim za diktaturu, jeziva država u kojoj je sve obavezno što nije zabranjeno, dok je Južna Koreja postala pravi ekonomski azijski tigar.

Južna Koreja ima oko 50 miliona stanovnika i veoma je gusto naseljena, a najveća tri grada su Seul („Grad džin“, 10 miliona, sa okolinom 21 milion, 1988. održane Olimpijske igre), Pusan (najvažnija korejska luka, 4,6 miliona, grad preko koji su došli američki vojnici i odbranili Južnu Koreju od Sovjeta) i Daegu (3,2 miliona). Budizam je osnova društvenih odnosa a porodica se izuzetno poštuje što se ogleda u tri „nepokolebljiva pravila“: sin je potčinjen mudrom ocu, supruga suprugu, a porodica državi.

U Koreji su se štampale knjige nekoliko decenija prije Gutembergove štamparije u Evropi. Tokom 15. vijeka stvoreno je posebno klinasto pismo – „hangul“, od 51 znaka, od kojih su 24 osnovna, sa ciljem da zamijeni komplikovano kinesko pismo.

Sjeverna Koreja ima oko 25 miliona stanovnika, a glavni grad, Pjongjang („Grad duhova“) nešto više od tri miliona (u pitanju su pretpostavke). Obožavanje vođe, pa i poštovanja kamenja kojim je koračao Kim Il Sung, nadljudske biste vođe, automobili koje smiju posjedovati samo partijski visoki funkcioneri, narod koji je u transu i histeriji oplakivao Kimovu smrt i sa oduševljenjem dočekao njegovog sina Kima Džol Ila koji sebe skromno naziva „Suncem budućnosti“…

Sjeverna Koreja je zadržala stari alfabet od 24 znaka, Koreanci čine 99% stanovništva, a tereti se za proizvodnju atomskog naoružanja. Često je zahvata glad, pa tada granica sa južnim susjednom olabavi…

Mongolija

Mongolija je region u ogromnoj, rijetko naseljenoj centralnoazijskoj stepi, podijeljen između nezavisne Mongolije (spoljna Mongolija) i Kine (unutrašnja Mongolija).

Tokom 13. vijeka postala je sjedište (sa centrom u Karakorumu) najprostranijeg carstva u istoriji, kada je Džingis-kan zajedno sa svojim nasljednicima (sinovima i unucima) zauzeo veliki dio Azije i istočne Evrope, porazivši Ruse, Poljake, Mađare, stigavši do predgrađa Beča, a na istok pokorivši Bagdad, Kinu i Indokinu…

Za vrijeme vladavine Mongola „Put svile“ je bio najsigurniji ali njime su došli i problemi, od kojih je najgora kuga – „crna smrt“ sredinom 14.vijeka.

Tokom 17.vijeka, kineska dinastija Mandžu kontroliše obe Mongolije sve do 1911.godine i pada kineske dinastije Ćing. Kinezi je okupiraju i 1919, ali ih Sovjeti protjeruju i uspostavljaju nezavisnu Mongoliju 1924. godine. Za vrijeme hladnog rata, od sredine šezdesetih do sredine osamdesetih godina, sovjetska vojska je bila tajno raspoređena u ovoj državi.

Ovo područje je vijekovima tajno istraživano, naime, uzajamna sumnjičavost Rusa iz Sibira i Britanaca u Indiji, pretvorila je ogromno prostranstvo od Teherana do Pekinga u pozornicu „Velike igre“. Brojne misije Rusa Nikolaja Prževaljskog (lutao pustinjama Gobi i Takla Makan pokušavajući da se domogne tajanstvene Lase, prestonice Tibeta od 1870-1885, po njemu je rasa posljednjih iščezlih divljih konja dobila naziv) i Engleza Frensisa Janghazbanda (pronašao prvi Lasu 1904. ali je uslijed duhovnih iskustava na Tibetu postao mistik i povukao se u 46.godini života) rasvijetlile su ovo područje.

Mongolija ima svega tri miliona stanovnika (na milion i po kvadratnih kilometara, 18. zemlja po veličini na svijetu i najveća koja nema izlaz na more) i više od polovine ljudi živi u i oko glavnog grada, Ulan Batora („Crveni heroj“ u čast Damdina Sahbatora koji je pobijedio bjelogardejce i protjerao Kineze), prvobitan naziv Urga (istoimeni film Nikite Mihalkova govori o životu stepskih nomada), po mongolskoj riječi za jurta – palatu, putujući manastir osnovan 1639.godine. Jurte su čuveni nomadski šatori, kružne osnove sa rupom na vrhu za vazduh.

Uprkos žestokom komunističkom režimu, u ovoj zemlji je opstala religija lamanizma (budizam iz ugla dalaj-lame).

Zemlja je prekrivena visoravnima i planinama, a u pejsažu se izdvajaju moćni planinski vijenci Atlaja sa blizu 4.400 metara nadmorske visine. 99% teritorije nije plodno, a vlada i surova klima, sa oštrim prelazima iz vrućine u hladnoću…

Tradicionalne su igre rvanje i streličarstvo, a Mongoli su razvili vještinu i jedinstvenog pjevanja, proizvodeći dva tona odjednom.

Mongolija je obgrljena samo Kinom i Rusijom.

(Sve tekstove Danijela Mihića iz serijala "Mali odmor" čitajte OVDJE...)