Planovi za evropski sistem protivvazdušne odbrane u stilu izraelske Gvozdene kupole i dalje su kontroverzni nakon što je Njemačka odlučila da se drži izraelskog proizvođača kako bi izgradila oružje vrijedno više milijardi evra koje čini kičmu sistema.
Ozbiljni planovi za Evropski nebeski štit (European Sky Shield Initiative ili ESSI) pokrenuti su 2022. godine nakon što je Rusija napala Ukrajinu, a inicijativa broji 21 državu članicu, uključujući Veliku Britaniju, Holandiju, Poljsku, Grčku i Finsku, koje su saglasne da sarađuju u nabavci i održavanju odbrambenih sistema i koriste ih za podršku jedna drugoj, piše Euronews.
Oružje će na kraju biti integrisano u već postojeću misiju NATO-a koja "štiti teritoriju Alijanse... od bilo kakve vazdušne ili raketne prijetnje ili napada", navodi se na sajtu NATO-a.
U srcu ove inicijative je Arrow 3, izraelsko-američki odbrambeni sistem raketa koji može da presreće balističke rakete dugog dometa. Tehnologija je nedavno bila izložena kada ju je Izrael upotrebio da obori iranske rakete nakon napada na iransku ambasadu u Siriji ranije ove godine.
Portparol Saveznog ministarstva odbrane Njemačke rekao je za Euronews u julu, devet mjeseci nakon početka sukoba na Bliskom istoku, da nema promjena i da se nabavka odvija prema planu.
Zašto njemačka porudžbina izaziva kontroverzu?
Njemački Bundestag je 28. septembra 2023. potpisao deklaraciju o namjerama za sporazum vredan četiri milijarde evra sa Izraelskom aerokosmičkom industrijom (IAI), dijelom izraelskih odbrambenih snaga (IDF), za njen sistem oružja Arrov 3 koji je zajednički razvijen sa američkim Boingom.
Devet dana kasnije, palestinska militantna grupa Hamas pokrenula je iznenadni napad na Izrael, čime je započeo rat Izraela protiv Gaze u kojem je poginulo više od 37.000 civila, prema Ujedinjenim nacijama, i raseljeno više od dva miliona.
Dogovor oko Arrow 3 formalizovao je Bundestag u novembru. U pitanju je porodica presretačkih projektila koji "nadgledaju, otkrivaju, prate i uništavaju“ dolazeće napade "daleko od njihove mete“, sa potpuno automatizovanim sistemom kontrole, prema brošuri IAI za sistem. Razvio ga je IAI u saradnji sa američkim Boingom.
IAI tvrdi da je Arrov 3 "najpristupačniji odbrambeni sistem koji je dostupan“, ali nije odgovorio na zahtev Euronews-a za komentar ugovora.
Šej Gal, potpredsjednik za spoljne odnose IAI-a, rekao je za Defence News ove nedjelje da su povećali broj smjena i zaposlili više radnika kako bi instalirali Arrow 3 u Njemačkoj negdje tokom sledeće godine.
Jedna studija sugeriše da je Izrael deveti po veličini svjetski izvoznik oružja 2024. godine, a Nijemci su jedan od njihova tri najveća klijenta. Njemačko oružje takođe čini 30 odsto ukupnog izraelskog uvoza oružja, a ostatak dolazi iz SAD.
Njemačka vlada se takođe suočava sa tužbom Evropskog centra za ustavna i ljudska prava zbog prodaje oružja Izraelu.
Odluka Evropske unije da zaustavi uvoz ili izvoz oružja u Izrael zbog rata u Gazi nije doneta, uprkos pozivima na embargo na oružje od strane UN, 1.500 državnih službenika EU i vlade Belgije, koja je držala EU predsjedništvo do juna.
Portparol EU je rekao da sve odluke o izvozu oružja donose pojedinačne države članice.
Kako će Evropski nebeski štit funkcionisati?
Evropska inicijativa zaštite neba imaće tri sloja protivraketne odbrane kratkog, srednjeg i dugog dometa.
Ovo su udaljenosti koje svaki tip projektila može zaštititi:
Kratak domet: U krugu do 15 km i šest km visine
Srednji domet: U krugu od 15-50 km i 25 km visine
Dugi domet: U krugu od više od 50 km i 35 km visine
Njemačke kompanije "Rajnmetal" i "Diehl Defence" su glavni proizvođači sistema kratkog dometa Skyranger 30 i srednjeg dometa IRIS-T. Njemačka kompanija za razvoj senzora "Hensoldt" snabdijevaće obe kompanije sa radarskom tehnologijom.
"Rejteon" iz SAD proizvodi odbrambeni sistem dugog dometa Patriot, iako će se same rakete proizvoditi u Evropi, prema njemačkom ministarstvu.
Arrow 3 može zaštititi zemlje od svih vrsta projektila, prema IAI. To je jedini sistem za projekat Evropskog nebeskog štita koji Nijemci nabavljaju iz Izraela.
Skyranger 30
Za odbranu kratkog dometa, Nijemci su izabrali Skyranger 30: porodicu kopnenih mobilnih odbrambenih sistema koji omogućavaju snagama da istovremeno nadgledaju napade iz vazduha i sa zemlje, prema opisu na sajtu "Rajnmetala".
U februaru su Nijemci zaključili početni ugovor za 600 miliona evra za do 49 jedinica Skyranger 30 sa "Rajnmetalom", navodi se u saopštenju za medije.
To se dogodilo nekoliko nedelja nakon što je Njemačka sastavila konzorcijum sa "Rajnmetalom", "Diehl Defence-om" i "Hensoldtomom", sa zadatkom da integrišu nacionalni sistem protivvazdušne odbrane zemlje po cijeni od 1,2 milijarde evra.
Austrijanci su u februaru kupili 36 sistema protivvazdušne odbrane u okviru ESSI za svoja oklopna vozila na točkovima, što je mala modifikacija nemačkog modela koja će ih koštati najmanje 1,8 milijardi evra.
Na marginama konferencije Eurostatori u junu, Danska i Mađarska potpisale su sporazum sa Njemačkom o zajedničkoj nabavci Skyranger 30 za njihove vojske. Izveštaji kažu da Litvanija takođe razmišlja o kupovini tog sistema.
IRIS-T SLM
IRIS-T SLM je raketa srednjeg dometa koja koristi infracrvenu tehnologiju u svojoj bojevoj glavi za obradu slika dolazećih napada, navodi nemačka vojska. Jedna baterija SLM-a ima tri lansera montirana na kamione sa po osam projektila, sve sa dometom od 40 km, zajedno sa posebnim komandnim vozilom koje prati sve rakete u isto vrijeme.
Ukrajinci su počeli da koriste sistem IRIS-T 2022. tokom ruske invazije, a "Diehl Defence" tvrdi da se sistem "dokazao u borbi“.
IRIS-T je jedan od najpopularnijih sistema u okviru ESSI-ja, s tim da su Estonija, Letonija, Slovenija i Njemačka potpisale ugovore sa proizvođačem u posljednjih godinu dana.
Jedan od najvećih poslova, zajednička nabavka koju su potpisale Letonija i Estonija, vredna je 600 miliona evra.
Litvanija i Austrija takođe razmatraju kupovinu sistema IRIS-T, prenose mediji.
Patriot
Sistem Patriot GEM-T gađa avione, krstareće rakete i balističke rakete manjeg dometa kroz sistem navođenih raketa.
Patriot sistem se već koristi u nekim zemljama EU, poput Švedske, Grčke, Poljske, Holandije i Španije.
"Rejteon", američki proizvođač sistema Patriot, radi sa njemačkim "MBDA Deutschland" preko zajedničkog preduzeća "COMLOG" na proizvodnji raketa za Patriot u Evropi za ESSI iz prethodno postojeće lokacije u Šrobenhauzenu u Bavarskoj, koja već popravlja i modernizuje rakete.
NATO, zadužen za nabavku sistema Patriot, dao je "COMLOG-u" ugovor od 5,6 milijardi evra u januaru, što je njihov prvi ugovor u okviru ESSI. Ugovorom se plaća 1.000 raketa Patriot koje će zajedno koristiti Njemačka, Holandija, Rumunija i Španija.
"Hensoldt" je dobio ugovore u vrijednosti od milijardu evra za svoje učešće u ESSI projektima u prvih šest meseci 2024. godine, navodi se u saopštenju za štampu na njihovoj veb stranici.
Svoje senzorske i radarske proizvode pružaju direktno njemačkoj vladi, Letoniji i Sloveniji putem ESSI.
(Euronews/MONDO)