Šta nalaže Ustav Srpske pravoslavne crkve, kako izgleda izbor novog patrijarha.
Ustav Srpske pravoslavne crkve predviđa da patrijarh srpski može biti svako ko je "eparhijski episkop najmanje pet godina", a procedura nalaže da trojicu kandidata tajnim glasanjem bira Sabor, čiji su ravnopravni članovi svi mitropoliti i epskopi kako u Srbiji, tako i u svijetu.
Zbor se sprovodi tokom "Izbornog sabora", za čiji rad je potrebno učešće najmanje dvije trećine članova Sabora. Kada se okupe, zaklinju se da će voditi računa samo o dobru i interesu Crkve, naroda i otadžbine, te da će glasati za najboljeg.
Potom se glasa tajno, listićima, a svaki od trojice kandidata – koji je, potom, kandidat za novog patrijarha – mora dobiti više od polovine glasova, zbog čega postoje najmanje dva kruga glasanja,
Kada se saznaju imena trojice kandidata koji su dobili natpolovične većine glasova, prelazi se na biranje žrebom, odnosno "apostolskim načinom", koji proističe iz novozavjetnog izbora apostola Mateja poslije Judinog izdajstva.
Članovi Sabora iz Saborske sale prelaze u patrijaršijsku kapelu Svetog Simeona Mirotočivog – na službu "Priziva Svetog Duha za izbor novog patrijarha", koju služi najstariji arhijerej po hirotoniji.
Tokom te službe, tri imena stavljaju se u zasebne koverte, a one u Jevanđelje. Suština ovog čina je u vjerovanju da su "članovi Sabora odabrali kandidate po ljudskim vrlinama, a da je Božja volja koji je od njih trojice dostojan trona patrijarha srpskog".
U tačno određenom dijelu službe, jedan od monaha, izabran od Sabora, izvlači kovertu u kojoj je ime novog patrijarha.
Jasno definisanim i preciznim članovima Ustava Srpske pravoslavne crkve i činjenicom da u izboru patrijarha učestvuju samo arhijereji SPC, potpuno je isključena mogućnost da država ili neko drugi, izvan crkve na bilo koji način utiče na glasanje za izbor novog poglavara autokefalne Srpske pravoslavne crkve.
Prema važećem Ustavu Srpske pravoslavne crkve, "kad se patrijarški prijesto uprazni, Patrijarhovu vlast vrši Sveti arhijerejski sinod, koji to objavljuje eprahijskim arhijerejima i o tome obavještava i državnu vlast".
Kako je izabran prvi srpski patrijarh?
U vreme kada je srpski kralj Stefan Dušan osvojio mnoge grčke krajeve i proširio svoju zemlju prema jugu i proglašen za cara, odlučeno je da i Srpski arhiepiskop bude podignut na stepen Patrijarha srpskog.
Prvi Patrijarh srpski bio je Jonanikije koji je prethodno bio logotet na vladarevom dvoru. Nakon smrti arhiepiskopa Danila II Pećkog (1324-1337), za novog arhiepiskopa izabran je Joanikije, potonji prvi Patrijarh srpski.
O samom proglašenju arhiepiskopa Srpskog Joanikija za patrijarha i Srpske arhiepiskopije za patrijaršiju, ondašnji biografi Srpskih kraljeva i arhiepiskopa pišu sljedeće:
"Poslije prestavljenja gospodina arhiepiskopa kir Danila (Drugog), gospodin kralj Stefan (Dušan) postavi svoga logoteta na prestolu Svetoga Save, i on ostade u arhijerejstvu osam godina. Кada je tada gospodin kralj Stefan (Dušan) u to vreme zauzeo mnogezemlje i gradove grčke, on se venča na carstvo u gradu Skoplju i postavi arhiepiskopa kir Joanikija za patrijarha.
Joanikije patrijarh prebivao je u domu Spasovu i ukrašavao je veliku crkvu mnogočasnim i svetim ikonama i mnogorazličnim sveštenim sasudima, i drugim različnim zlatnim i srebrenim potrebama, ukrašenim biserom i kamenjem, kao što svedoči pismeni crkveni katastih. I postavi mnoga srebrna kandila, koja sa sobom donese, i još k tome priloži domu Spasovu mnoga sela, i crkve u njima sazda, i na Кarmilu (u Svetoj Zemlji) sazda crkvu Svetog Ilije i na Tavoru crkvu Svetog Nikole".
Od 1338. do 1463. godine, sjedište Patrijaršije bilo je u Peći. Zbog najezde Turaka, Patrijaršija je prenesena u manastir Žiču, gdje je bila sve do 1557. godine.
Pećka patrijaršija je ponovo ukinuta 1766. i potčinjena Carigradskoj.
Jedno vrijeme Srpska pravoslavna crkva imala je sjedište u Sremskim Karlovcima kao mitropolija, a zatim i kao patrijaršija, sve do 1920. kada je uspostavljena u Beogradu.