Srpski naučnik i jedan od najvećih pronalazača u istoriji čovječanstva Nikola Tesla (1856-1943) preminuo je 7. januara 1943. godine.
Tesla je najpoznatiji po otkriću naizmjenične struje, a doprinio je i razvoju bežične komunikacije, lasera, radara, robotike...
Nikola Tesla rođen je 1856. godine u Smiljanu kod Gospića, u tadašnjoj Vojnoj krajini u Habzburškoj monarhiji, u porodici srpskog pravoslavnog sveštenika Milutina Tesle i majke Georgine, rođene Mandić.
Sa šest godina polazi u prvi razred osnovne škole, a sa 17 završava Višu realnu gimnaziju poslije koje studira u Gracu i Pragu.
Zahvaljujući porodičnom prijatelju Ferencu Puškašu, koji je sa bratom Tivadarom, glavnim evropskim predstavnikom Tomasa Edisona, radio na uspostavljanju prve telefonske centrale u Budimpešti, dobija posao "glavnog električara" u Centralnoj telefonskoj kancelariji.
U Budimpešti realizuje svoj prvi izum - aparat za "pojanje" glasa na telefonu, a otkriva i princip stvaranja obrtnog magnetnog polja naizmjeničnim strujama.
Na preporuku Puškaša, počinje da radi na popravci Edisonovih mašina u Francuskoj i Njemačkoj, u Strazburu konstruiše prvi indukcioni motor na svijetu, a 1884. godine odlazi u SAD, gdje kratko sarađuje sa Tomasom Edisonom.
Edisonu, koji je uložio veliki novac u proizvodnju i distribuciju svoje jednosmjerne struje, nije odgovarao Teslin model naizmjenične struje.
U januaru 1885. godine Tesla u Njujorku osniva svoju prvu kompaniju "Teslina električna kompanija za proizvodnju svjetla", sa ciljem da svoje izume primjeni u oblasti polifaznih naizmjeničnih struja i u njoj konstruiše svoje prve indukcione motore i generatore.
Od 1888. do 1891. godine zaštitio je ukupno 36 patenata kojima je u potpunosti razradio takozvani "Teslin polifazni sistem" i stvorio osnovu za nastanak druge industrijske revolucije.
Eksperimenti sa strujama visoke frekvencije - novo područje naizmjeničnih struja, obilježiće njegova istraživanja tokom devedesetih godina 19. vijeka.
Na početku tog perioda, 1891. godine, pronalazi čuveni oscilatorni transformator danas poznat kao "Teslin kalem" i dobija američko državljanstvo, a dvije godine kasnije postiže veliki uspjeh na svjetskoj izložbi u Čikagu, gdje su paviljoni bili osvijetljeni pomoću 12 Teslinih dvofaznih generatora.
Prototipovi mašina, stotine sijalica originalne konstrukcije, knjige, pisma i dragocjena tehnička dokumentacija izgorjelo je u velikom požaru koji je 1985. godine uništio Teslinu laboratoriju u Njujorku.
Međutim, već sljedeće godine, na rijeci Nijagari, u rad je puštena prva hidrocentrala naizmjenične struje na svijetu zasnovana na Teslinim patentima.
Tesla je otkrio i radio-prenos, razvijao je koncept daljinskog upravljanja putem radio-talasa, a 1898. godine demonstrirao model brodića na daljinsko upravljanje.
Tesla zatim u blizini Njujorka gradi novu i veću radio-stanicu i šalje signale na daljinu veću od 40 kilometara, a u Kolorado Springs dolazi kako bi konstruisao generator visokofrekventih struja velike snage i radi na bežičnom prenosu energije.
U njemu je postizao vrlo visoke napone i stvarao snažna električna polja, a svoj izum demonstrirao je svijetlećim cijevima koje su sijale, iako nisu bile spojene vodovima.
Tesla 1901. godine počinje da gradi laboratoriju Vordenklif na Long Ajlandu i toranj za svoj "Svjetski sistem bežičnog prenosa".
Taj objekat nikad nije dobio svoj prvobitno zamišljeni izgled jer je finansijer J.P. Morgan odustao od investiranja, budući da je Tesla smatrao da električna energija mora biti besplatna i dostupna svima.
Tesla se zatim okrenuo istraživanju u oblasti mašinstva, gdje je, između ostalog, ostvario originalni pronalazak turbine bez lopatica, a izumio je i brzinomjer koji je ugrađivan u atomobile.
On je imao ukupno 112 registrovanih američkih patenata, dok konačan broj Teslinih patenata u drugim zemljama još nije definitivno utvrđen.
U intervjuu iz 1917. godine Tesla je prvi put opisao uređaj koji će znatno kasnije postati poznat kao radar, a u svojoj 72. godini, 1928. godine, dobija posljednji patent za "Aparat za vazdušni transport", gdje je prvi zamislio letjelicu sa vertikalnim polijetanjem i slijetanjem.
Kako se navodi na sajtu Muzeja "Nikole Tesle" u Beogradu, Tesla je sa sovjetskim trgovinskim predstavništvom u NJujorku "Armtorg trejding" 1935. godine potpisao ugovor koji se odnosio na zaštitu Sovjetskog Saveza od neprijateljske agresije izgradnjom neprobojnog zida koji bi stvorilo novo oružje.
Prema ugovoru, to bi bilo postrojenje koje bi moglo da razije potencijal od 50 miliona volti, izbaci snop koncentrisanih čestica na daljinu od najmanje 150 kilometara i na cilju ostvari razarajuća dejstva.
Sljedeće godine teško je povrijeđen kada ga je udario automobil, tokom jedne od njegovih redovnih šetnji ulicama Njujorka.
Tesla spada u velikane koje je zaobišla Nobelova nagrada, ali je 1960. godine, za nemjerljiv doprinos nauci na 11. Generalnoj konferenciji za tegove i mjere u Parizu, usvojen naziv "Tesla" za jedinicu magnetne indukcije u Međunarodnom sistemu jedinica, našavši se među svega 15 naučnih velikana, kojima je odata takva počast.
Tesla je preminuo u 87. godini u svom apartmanu na 33. spratu hotela "Njujorker" u kojem je proveo posljedu deceniju života.
Posljednja Teslina želja bilo je da mu na sahrani odsviraju čuvenu srpsku melodiju "Tamo daleko".
Njegovi posmrtni ostaci danas se nalaze se u urni u "Muzeju Nikole Tesle" u Beogradu.
(Srna)