Povodom nedavnog slučaja kada je izložba mlade umjetnice Milene Ivić povučena manje od 24 časa nakon otvaranja u Galeriji Plus, oglasila se i kustoskinja izložbe Maša Čavić. Njenu izjavu prenosimo u potpunosti.
U Nužnim iluzijama, Noam Čomski kaže da građani u demokratskim državama treba da upišu „kurs nužne intelektualne samoodbrane da bi se zaštitili od manipulacije i kontrole“.
Dejvid Hjum je davno napisao „da je sila uvijek na strani onih kojima se upravlja“ pa je (samo)cenzura instrument podržavanja sile i u modernim danima naše svakodnevice, a očito i u Muzeju savremene umjetnosti Republike Srpske u Banjaluci. Takvu istinu nije naročito teško otkriti u postupku kojim se klečeći ispred vlasti tobože preuzima odgovornost i apologetski pjeva panegirik u apsurdu narativa o slobodi izražavanja i autonomiji umjetničkog stava.
Kao kustos izložbe mlade autorke Milene Ivić, gdje sam imala potpuno ovlašćenje da samostalno odlučujem o postavci i organizaciji izložbe koja je neočekivano prerasla u efemerni spektakl koji je „duboko potresao užu i širu javnost,“ iskoristila sam tu dodijeljenu moć da u dogovoru sa umjetnicom izložbu i zatvorim.
Umjetničin razlog za zatvaranje izložbe leži u uvjerenju da bi se sklanjanjem s izloga koncept izložbe u potpunosti obesmislio, a moj razlog za takvu odluku leži u potpunoj konfuziji koja je nastala na dan otvaranja, ali i saznanja da su u minutama pred samo otvaranje izložbe brojni telefonski pozivi od strane rukovodstva MSURS bili upućeni mojoj užoj i široj porodici.
Jedan od izloženih radova je, uz saglasnost autorke, modifikovan uoči samog otvaranja jer smo dobile upozorenje da bi jedan njegov dio mogao da predstavlja potencijalnu prijetnju po poslovanje i održivost MSURS. Sama činjenica da je jedan studentski rad iz 2018. godine izmijenjen kako bi se izbjegao potencijalni problem, predstavlja zabrinjavajući oblik cenzure, ako uzmemo u obzir da umjetnost ne treba da se sklanja „ni po koju cijenu“.
Odluka o povlačenju i uzdržavanju od izjava donesena je pod nametnutim utiskom da se u našem gradu dešava sveopšta paranoja, a da je tome doprinijela moja nestručnost i nemogućnost da samostalno procijenim šta bi trebalo da se izloži, a šta da se ukloni.
S druge strane, kao odgovorni kustos nisam primila nijedan poziv novinara, niti sam imala priliku da učestvujem u donošenju daljih odluka ustanove koje su bile vezane za zvanična saopštenja.
Prihvatiću argument da je razlog tome moje odbijanje da govorim na pres konferenciji koja je trebalo da se organizuje povodom skidanja izložbe, jer se veoma teško snalazim kada treba da govorim u prilog odbrani nečeg s čim nisam saglasna, ili je ispod intelektualnog i moralnog dostojanstva po standardima pristojnog građanina.
Stanje u kom se kustos nalazi (visoka trudnoća), a koje je pomenuto kao jedan od razloga za skidanje izložbe, teško da može uticati na moj kognitivni proces, a kao isključivo privatna stvar i nije razlog povlačenja i zatvaranja izložbe.
U duhu privatnosti zadržaću i kasniji telefonski poziv upućen meni, a u prilog slobodi izražavanja samo konstatovati riječi kojima sam označena kao „nekompetentna i da pravim svinjarije u ustanovi u kojoj radim“.
Žao mi je ako je Milenino i moje povlačenje netačno protumačeno kao bježanje od odgovornosti i pasivno prepuštanje nadređenim, mudrijim i svjesnijim sredine u kojoj živimo, da rješavaju naše „svinjarije“, ali smatram da svako od nas u određenom trenutku postane žrtva paranoje u manjoj ili većoj mjeri- bilo da je sami iskusimo, ili da su naši postupci uslovljeni tuđom tjeskobom i strahom.
Ako kao polazište uzmemo da se paranoja manifestuje nakon određenog uznemirujućeg događaja ili situacije, logična reakcija na istu je upravo neizvjesnost zbog koje smo dovedeni u situaciju da se borimo s nepoznatim, nastojeći da pronađemo smisao u besmislicama. Što više brinemo, više zapažamo. Što više zapažamo, više brinemo.
Maša Čavić, kustos Muzeja savremene umjetnosti RS