Tramp kritikovao EU zbog kupovine ruske nafte, dok Mađarska i Slovačka odbijaju da prekinu uvoz, iako Hrvatska može da ih snabdijeva putem Janafa.
"Evropljani kupuju naftu od Rusije, to se ne bi smelo događati, zar ne?" rekao je Tramp u govoru održanom tokom večere u Mount Vernonu, u Virginiji, u subotu, nedaleko od Vašingtona. Time je nastavio da vrši pritisak na EU, koja se u velikoj mjeri odrekla ruske nafte, za razliku od gasa koji i dalje kupuje, naročito ukapljeni LNG. Međutim, planirano je da se i ta kupovina prekine do kraja 2027. godine, dok se prošle nedjelje spekulisalo i o mogućem ranijem prestanku nabavke ruskih fosilnih goriva.
Posljednji podaci pokazuju da samo 3 odsto nafte koju EU kupuje dolazi iz Rusije, dok je prijerata u Ukrajini taj udeio bio 27 odsto. Srbija je takođe prestala da kupuje rusku naftu, nakon što je Janaf upozorio da zbog EU sankcija više ne smije da je transportuje.
Glavni kupci ruske nafte među neobalnim državama su Mađarska i Slovačka, pri čemu je Slovačka u podređenom položaju jer je njenu rafineriju kupio mađarski MOL. Budimpešta se od prvog dana unutar EU rasprava o prekidu kupovine ruske nafte oštro protivila takvim mjerama, na kraju tražeći izuzeće poznatom rečenicom: "oduzeli ste nam more". Češka, takođe neobalna zemlja zavisna od ruske nafte, u aprilu ove godine je u potpunosti preorijentisala snabdijevanje na naftovod TAL, koji doprema naftu iz Trsta.
Trampov zahtjev da EU prestane da kupuje rusku naftu predstavlja slabo prikriven pokušaj da pronađe izgovor kako ne bi morao da uvede sekundarne sankcije Kini, drugom najvećem kupcu ruske nafte; Indija, prvi kupac, već je dobila 25 odsto carina na prethodnih 25 odsto izvoza u SAD.
Ne treba sumnjati da Tramp zna da je glavni kupac ruske nafte Mađarska, a sa njenim premijerom Viktorom Orbanom dijeli ideološke stavove. Umjesto da pritisak usmjeri direktno na njega, Tramp je u subotu, tokom večere, dao uputstvo Metu Vitakeru, ambasadoru pri NATO-u, da pojača pritisak na Evropu. Ne na same kupce nafte, Slovačku i Mađarsku, koje su u sredu izjavile da će odoljeti američkom pritisku, već na Evropu u cjelini.
U utorak, 16. septembra, Trampova administracija ublažila je uslove za Mađare za ulazak u SAD, koji su bili pooštreni tokom mandata Džoa Bajdena.
Blumberg u nedjelju izvještava da EU razmatra trgovinske mere usmerene na preostali uvoz ruske nafte. "Izvršno tijelo bloka preispituje nastavak uvoza ruske nafte putem naftovoda Družba, koji snabdijeva Mađarsku i Slovačku, a razmatrani potez uglavnom bi uticao na te isporuke ako se postupno ne obustave", piše agencija. Detalji trgovinskih mjera još nisu poznati.
Budimpešta i Bratislava se konstantno skrivaju iza navodne nemogućnosti da namire rusku naftu koja stiže Družbom, iako je Češka to uspjela da učini bez većih poremećaja u snabdijevanju i cenama. Dvije države, koje su ruski saveznici u EU i NATO-u, poručuju da neće odustati od kupovine dok im članice EU ne obezbiede dovoljno alternativnih izvora.
Mađarska i Slovačka ponavljaju da nemaju dovoljno alternativnih izvora, ne spominjući uopšte naftovod Janaf. Hrvatska vlada je, na sjednici 2. januara ove godine, strateškim investicijskim projektima proglasila izgradnju četiri plinovoda kojima će se terminal za ukapljeni prirodni gas (LNG) u Omišlju na Krku povezati sa Slovenijom i Mađarskom, a preko njih i sa zemljama srednje i istočne Evrope.
Stjepan Adanić, predsednik uprave Janafa, izjavio je za Reuters 3. septembra da naftovod može ispuniti sve zahtijeve dvije rafinerije u vlasništvu MOL-a, u Mađarskoj i Slovačkoj. Testiranjem je utvrđeno da naftovod ima godišnji kapacitet od 11,8 miliona tona sirove nafte, koji bi dodatkom polimera, smanjujući trenje, mogao da se poveća na 14 miliona tona, rekao je Adanić. Ukupni kapacitet dve MOL-ove rafinerije iznosi 14,2 miliona tona.
MOL i mađarski političari stalno optužuju Janaf i Hrvatsku za visoke cene, na šta je Adanić odgovorio: "Janafove cijene uključuju transport, istovar, pretovar, tehnološko skladištenje i rukovanje na terminalima, usluge koje drugi konkurenti ne nude. Posao transporta nafte nema referentnu cijenu, niti postoje dva uporediva naftovoda u svijetu."
"Prepreka, nisu cijene, već nesklonost Budimpešte da zavisi od hrvatskog Janafa.", dodaje on.
(MONDO/Jutarnji)