Amerikanka ovjekovječila ljude sa Balkana i njihove nošnje 1930-ih (FOTO)

/Za Mondo.ba piše Siniša Stanić/

Na fotografijama su prikazani ljudi iz Jugoslavije i okolnih zemalja u radnim i svečanim narodnim nošnjama, koji se bave svojim svakodnevnim aktivnostima - poljoprivredom, posjetama pijaci, plesom, ili izvršavanjem brojnih drugih zadataka. Za ovu kolekciju kod nas se relativno malo zna, a mnoštvo predivnih fotki može se pogledati i onlajn, putem zvaničnog sajta Univerziteta u Vašingtonu.

STRAST ZA LIJEPIM

Blanš Pejn (1897-1972) pionir je na polju dizajna kostima i odjeće, a njena knjiga "Istorija kostima" i danas se smatra za jednu od najznačajnijih knjiga na polju istorije mode i dizajna. Rođena je u mjestu Tajer u američkoj državi Kanzas, a sa 19. godina diplomirala je ekonomiju na Državnom učiteljskom fakultetu u Kanzasu. Magistrirala je odjeću 1924. na Univerzitetu Kolumbija, gdje je nastavila da predaje. Bila je omiljena među studentima, koji su je opisivali kao tihu i stidljivu, ali i veoma inteligentnu i pedantnu osobu.

Na Univerzitet u Vašingtonu prelazi 1927, gdje počinje da predaje dizajn kostima i odjeće. Godine 1929. uzima odsustvo kako bi studirala motive na odjeći na "Mitchell School of Design" u Njujorku, da bi zatim produžila svoje odsustvo do 1930. putujući kroz Centralnu Evropu i Balkan istražujući narodne nošnje u Čehoslovačkoj, Mađarskoj, Rumuniji, Bugarskoj, Turskoj, Grčkoj, Albaniji i bivšoj Jugoslaviji. Vraća se na Univerizitet u Vašingtonu 1931, da bi ponovo posjetila Jugoslaviju od 1936. do 1937. radi dodatnih studija.

Tokom putovanja po Jugoslaviji Pejn je uspjela da posjeti mnoga zabita mjesta kako bi dokumentovala nestajanje narodne nošnje. Iako je u to doba bilo potpuno neuobičajeno da žena putuje sama, ona je uradila upravo to - putovala je hrabro i znatiželjno širom Balkana, posjećivala udaljena sela, pijace i vašare, gdje je proučavala i fotografisala seljačke nošnje. Takođe, grafički je skicirala odjeću i motive na njoj. Cilj njenih putovanja i istraživanja bio je objavljivanje cjelovite publikacije o narodnim nošnjama Jugoslavije, ali se to na žalost nije ostvarilo zbog uništavanja većine materijala, već pripremljenog za štampu, u Londonu tokom Drugog svjetskog rata.

Ipak nekoliko stotina fotografija je sačuvano i one čine dio ove sjajne kolekcije. Putopisne fotografije Blanš Pejn prikazuju vrijeme između Prvog i Drugog svjetskog rata, kada narodnu nošnju polako istiskuje zapadnjačka industrijska odjeća. Proučavajući jugoslovenske muzejske kolekcije, putujući po udaljenim selima, pijacama i vašarima, proučavajući i sakupljajući regionalnu nošnju, Pejn je uspjela da zabilježi razlike u nošnji koje su proizašle iz etničkih razlika i kulturne simbolike.

Njeni crteži sa uzorcima izvor su svima koji žele da prouče i ponovo ožive ove narodne nošnje, a prikupljene razglednice i slike omogućavaju gledaocu da ove kostime vide u živopisnoj predstavi.

ISTORIJA KOSTIMA

Godine 1965. Blanš Pejn je objavila knjigu pod naslovom "Istorija kostima" koja opisuje evoluciju mode od 3000. prije nove ere do 1900. godine naše ere. Knjiga sadrži detaljne opise istorijske i kulturne mode, zajedno sa prikazima uzoraka odjeće koje je pomno preuzela iz različitih muzejskih kolekcija.

Prilikom stvaranja ove knjige, provela je dvije godine strastveno sakupljajući ilustracije, a ovo djelo i danas se smatra za jedno od najvažnijih resursa u proučavanju istorije kostima. Knjiga odražava njenu akademsku filozofiju da je proučavanje originalnih artefakata od suštinske važnosti za razumijevanje dobrog dizajna.

Pored intenzivnog istraživanja odjeće i istorijske nošnje, Pejn je radila na Zbirci tekstila i kostima. U okviru studija nezapadne narodne odjeće i tehnike veza, sakupljala je originalne etničke nošnje, tekstil i uzorke veza, koji se danas čuvaju u umjetničkoj galeriji Henri. Koristila je svoja balkanska istraživanja kao dragocjen izvor za proučavanje etničke odjeće u izvornom kontekstu, kako bi svojim studentima pružila primarni izvorni materijal za proučavanje moderne kostimografije i finih zanata.

Blanš Pejn povukla se sa Univerziteta u Vašingtonu 1966, a preminula je 1972. godine.

Donosimo vam neke od najljepših fotografija iz njene balkanske kolekcije, dostupne na sajtu Univerziteta u Vašingtonu...

Ukoliko vam se dopadaju "Priče iz naftalina", zapratite nas i na facebooku! LINK