Mali odmor: Indokina – Jugoistočna Azija

/Za Mondo.ba piše Danijel Mihić/

Indokina je poluostrvo u Jugoistočnoj Aziji koje obuhvata teritorije Vijetnama (koji je bio dugo pod uticajem Kine), Mijanmar (bivša Burma), Kambodžu, Tajland i Laos (pod uticajem Indije) zapadni, gušće naseljeni dio Malezije i grad-državu Singapur.

Ovo područje karakterišu džungle, isprjesecane planinama i poljima riže. Mekong, jedna od najvećih rijeka u Aziji, kičmeni stub je ovog poluostrva, glavna plovna arterija na čijem se obalama izdižu mnogi gradovi od kojih su dvije prestonice – Vijentijan i Pnom Pen.

Klima suptropska, suva na sjeveru, vlažna na jugu. Kišne sezone traju i po pola godine, uglavnom od maja do novembra a tajfuni se javljaju u septembru i oktobru.

U periodu od prvog do šestog vijeka nove ere, u dolinama rijeke Mekong razvila se prva velika sila u JI Aziji – kraljevina Funan koja je bila najsnažnija oko 250. godine. Ta kraljevina je izgradila gustu mrežu vodenih kanala, kontrolisala morske puteve i češljala ih od gusara, vadila zlato iz rijeke i uspješno trgovala sa Kinom i Indijom. Od četrvtog vijeka ova oblast je pod sve većim uticajem Kine.

Kambodža – nakon kraljevine Funan u 9. vijeku stvara se Kmersko carstvo pod vlašću angkorske dinastije. Najbolje ilustracije napretka Kmera su Angkor Vat i grad Angkor Tom. Krajem 13.vijeka te krize hinduizma i napredovanja budizma ovo carstvo slabi pa potpada pod vlast Sijama (Tajland).

Prvi evropljani su stigli u 16. vijeku. Da bi izbjegao podjelu zemlje izmedju Tajlanda i Vijetnama, kralj Norodom I prihvatio je 1863. godine francuski protektorat, no u istoriji spasilac je najčešće rukovođen svojim interesima pa je Kambodža postala frnacuska kolonija 1887. godine, u sastavu francuske Indokine.

Tokom Drugog svjetskog rata teritorija Kambodže je bila okupirana od strane Japana, a nakon rata stekla je djelimičnu samostalnost u okviru labave Francuske zajednice 1949. godine, a četiri godine kasnije je stekla nezavisnost. Uplela se u Vijetnamski rat jer je SAD sumnjičila da pomaže vijetnamskim komunistima (razlog je bio u stvari taj što je vladar Norodom Sianuk prestao da podržava SAD u Vijetnamu 1970. godine) pa je postavljena proamerička vlast što je izazvalo pobunu Crvenih Kmera koji su je srušili i zaveli najjeziviji genocid koji je neko učinio nad svojim narodom (jedini autogenocid u poznatoj istoriji) od 1970-1975 godine.

Pobijeno je ili umrlo od gladi između 1,7-2,4 miliona ljudi odnosno između trećine i četvrtine stanovništva.

Crveni Kmeri, predvođeni Pol Potom, željeli su da iskorijene američke uticaje kao i ostalih stranaca, doslovno da vrate civilizaciju Kmera na „fabrička podešavanja“, stvarajući besklasno i izolovano agrarno društvo. Ubijani su redom svi vjernici i pripadnici nacionalnih manjina. Pobijeni su svi koji su nosili naočale ili imali nježnu kožu na rukama iz straha da se bave intelektualnim radom. U centru gradova bi se puštale radio stanice na stranim jezicima, a ko bi zastao da ih oslušne bio bih odmah likvidiran.

Prvi novinar kojem je dozvoljeno da unese kameru i snimi kadrove „Demokratske republike Kampućije“ bio je naš novinar Nikola Vitorović. Njegov dokumentarac „Kampućija ’78.“ na kojem su se vidjeli sablasno puste ulice glavnog grada Pnom Pena odjeknuo je širom svijeta.

Srećom po preostale preživjele, Pol Pot je zaratio „preventivno“ sa Vijetnamom (smatra se da Vijetnam ima pretenzije na ovu malu zemlju) i momentalno izgubio te su Vijetnamci srušili njegov režim 1975. godine, a diktator se uspješno krio u džunglama sve do prirodne smrti 1998. godine.

Građanski rat u ovoj zemlji je okončan 1990. godine, a od višepartijskih izbora 1993. godine ova zemlja se sporo vraća u normalu. Ima oko 15 miliona stanovnika.

Laos – Narod Lao, ogranak naroda Taisa, emigrirao je u Laos iz južne Kine poslije 8. vijeka, ali su ih ka jugu protjerali Mongoli koji su 1354. godine osnovali budističku kraljevinu Lan Sjang „milion slonova“, koje je 1701. godine podjeljeno na tri kraljevine: Vijetnam, Čampasak i Luang Prabang, koja su vremenom potpala pod Sijam (Tajland), a oni pod Francusku 1893. godine. Poslije Drugog svjetskog rata i japanske okupacije, Laos je nakratko postao samostalan ali se ga ratrzali građanski ratovi između komunističkih gerila i nacionalista. Uplitanjem u Vijetnamski rat situacija se dodatno iskomplikovala. SAD su normalizovale odnos sa ovom zemljom devedesetih godina prošlog vijeka i od tada „zavjesa od bambusa“ počinje da se diže. Ima između 6-7 miliona stanovnika, a glavni grad Vijentijan je veličine Banjaluke, sa oko 200.000 stanovnika.

Malezija – čine je dva odvojena dijela, zapadni koji je dio indokineskog ostrva i istočni koji je sjeverni dio ostrva Borneo, kojeg dijeli sa Indonezijom i sićušnim ali prebogatim sultanatom Brunejem. Zapadni dio je neuporedivo razvijeniji, od 28 miliona stanovnika, na njemu živi 22 miliona dok je istočni dio do prekriven uglavnom džunglama. 400. godine sjeverozapadni dio Malaje potpadao je pod indijski uticaj, a kasnije su je kontrolisali moćno sumatransko carstvo Srividžaja, hinduistička država Madžapahit sa Jave, kao i Sijan (Tajland). 1402. god osnovana je luka Malaka i uveden je islam. Malaku su osvojili Holanđani 1642. godine, a njih su krajem 18. vijeka istisli Britanci, kada su 1786. osvojili Penang i zakupili ostrvo Singapur.

Poslije konačnog povlačenja Holanđana 1824. godine Penag, Malaka i Singapur spojeni su 1826. u Kolonije Malajskog prolaza kojima su vladali Britanci iz Indije. Kolonije su 1896. godine povezane u Federalnu Malajsku državu. Tokom Drugog svjetskog rata Japanci osvajaju veći dio ovog regiona, pa čak i dobro utvrđen Singapur.

Nakon rata oslabljena Britanija je poput Francuske bezuspješno pokušala da vrati uticaj u ove zemlje, koje su se postepeno, uz pomoć gerilskig komunističkih trupa oslobađale od kolonizatora, te su konačno 1957. postigli nezavisnost ali tada nastaje velika borba oko unutrašnjeg uređenja (Singapur izlazi iz zajednice, Brunej ne želi da uđe u federaciju, Indonezija gerilski ratuje protiv Bruneja a izbijaju i etničke tenzije sa kineskom manjinom koja nastoji ekonomski da dominira ovom zemljom). Glavni grad Kuala Lumpur u kojem se ističu blizankinje neboderi Petronas, od po 88 spratova i po 451 metar visine, ima oko 1,7 miliona stanovnika.

Drugi značajan grad je Malaka koja je dugo bila najznačajnija luka JI Azije (do izgradnje Džakarte u Indoneziji i Singapura). Sredinom 16.vijeka postala je veliki misionarski centar hrišćanstva uslijed rada jezuite Fransiska Ksavera, koji je proglašen apostolom Azije.

Mijanmarski savez (bivša Burma) – zemlja na istočnoj strani Bengalskog zaliva. Prvi Burmanci su stigli iz svoje domovine na jugozapadu Kine u 7. vijeku. Do 850. godine osnovali su moćan grad Pagan, a sredinom 11. vijeka pokorili rivale Mone „Zemlja zlata“. Pagan (ili negdje Bagan) je tako postala moćna kraljevina u kojem je cvjetalo graditeljstvo te je u narednih dva vijeka izgrađeno doslovno na hiljade hramova i pagoda sa upečatljivim zašiljenim vrhovima.

Poslije invazije Mongola 1287. godine Burmanci su vijekovima živjeli u anarhiji, koja je trajala sve do 1758. godine kada je Alaungpaja ponovo ujedinio zemlju i osnovao posljednu dinastiju. Britanci koriste tenzije na granice sa Burmom i iz Indije okupiraju dio Burme 1842. godine. Drugi britansko-birmanski rat izbio je 1852. a treći 1885. godine, otkidajući dio po dio Burme.

Pokušaj ustanka protiv Britanaca iz 1931. nije uspio i konačno 1937. Burma postaje Britanska kolonija, tako da su Burmanci jedva dočekali Japance 1942. Međutim, radost nije potrajala jer su Japanci bili još bezobzirniji i svirepiji okupatori. Nakon Drugog svjetskog rata Burma 1948. stiče nezavisnost. Međutim, kao i u okolnim zemljama državu su počeli potresati beskrajni vojni pučevi i lutanja ka stabilizaciji.

Bajkoviti grad Jangun (Rangun) nalazi se u sjenci prelijepog Budinog hrama Švedagon u kojem se navodno čuvaju Budinih osam dlaka. Zlatna kupola ima krunu od 5.448 dijamanata i 2.317 rubina, a na samom vrhu je zlato od 75 karata. Druga po ljepoti je pagoda Sule visine 48 metara.

Mandalej – grad kraljeva, u sebi krije najveću knjigu na svijetu, tačnije u pagodi Kutodo, tekstove na 729 kamenih tabli odnosno, kompletan kanon Tripitaka (zbonik Budinih učenja) uređivalo je preko 2.400 budustičkih monaha.

Od skoro je glavni grad Burme Nejpido, a država ukupno ima 60 miliona stanovnika.

Singapur – do prije 150 godina umjesto neboparnih nebodera na ovom ostrvu se prostirala gusta džungla. Poslije Roterdama i Hjustona, Singapur je sa pet rafinerija nafte, treći po veličini petrohemijski centar na svijetu. Po težini tereta, luka Singapur je prva na svijetu, u nju pristuži brodovi iz cijelog svijeta.

Singapur je i trgovački i finansijski centar sa preko 200 banaka. Galopirajući ekonomski skok u poljednjih nekoliko decenija donijelo mu je epitet malog, ali moćnog ekonomskog tigra. Od strogih i neobičnih zakona izdvaja se rigorozno pravilo o uvozu žvakaćih guma - svaki čovjek može uz sebe da ima isključivo jedan paketić žvaka, a pljuvanje žvake na ulicu se strogo kažnjava.

Nastanjuje ga oko pet i po miliona ljudi.

Vijetnam – zauzima uzanu površinu na istočnom dijelu Indokineskog poluostrva u obliku zmije. Dugo se dijelio u tri istorijske oblasti: Tonkin na sjeveru, Anam u centru i Kočin Kina na krajnjem jugu. Kinezi su vladali većim dijelom ove teritorije 1.000 godina, od 111.godine p.n.e. do 939.godine kada su ih stanovnici Tokina i Anama protjerali. Različite dinastije su se smjenjivale do 16. vijeka. 1802. godine anamski general ujedinio je, uz pomoć Francuza Anam i Tonkin i postao car Gia Long. Ali pomoć Francuza je skupo plaćena, od tada će njihov uticaj u zemlji sve više jačati dok nije konačno Vijetnam postao dio Francuske Indokine 1883.godine.

U Drugom svjetskom ratu Japanci su osvojili Vijetnam, ali su ga predali Višijevoj Francuskoj (savezniku nacista), a pokret otpora Vijetmina je stvoren u egzilu u Kini. Osnivač ovog pokreta Ho Ši Min osnovao je republiku na sjeveru Vijetnama sa centrom u Hanoju. Ova država se suprotstavila povratku Francuza koje su pobijedili u bici kod Dinbim Pua 1954. te iste godine izvojevali nezavisnost.

Ženevska konvencija je 1954.godine podijelila Vijentan na sjeverni, sa centrom u Hanoju i južni sa centrom u Sajgonu (današnji Ho Ši Min). Šezdesetih godina dolazi do građanskog rata u koje su se uključile SAD na strani južnog dijela i Kina na strani Sjevernog. Amerikanci su izazvali ogromne patnje civilnog stanovništva i milionske žrtve od zapaljivih napalm bombi koje su pretvarale u plamen cijele gradove gutajući sve njihove stanovnike.

Ipak Sjeverni Vijetnam je pobijedio u ratu i ujedinio zemlju pod komunističkom vlašću. 1975. brani se od Crvenih kmera iz Kambodže u koju uzlazi ubrzo, a napušta je tek 1989. godine. Devedesetih godina prošlog vijeka Vijetnam se ekonomski povezao sa SAD, Velikom Britanijom i Japanom. Glavni grad je Hanoj, a ukupno ima 93 miliona stanovnika.

Tajland – (Sijam). Tajlanđani su migrirali iz kineske provincije Junan nakon što su Mongoli opustošili njihove krajeve u 13.vijeku. Tokom 16. vijeka Burmanci nakratko osvajaju ovu zemlju. Od 15. vijeka Sijam se otvara ka svijetu. Prvo su došli Portugalci a do kraja 17. vijeka i Britanci, Holanđani i Francuzi. Ovi posljednji su bezuspješno pokušali da osvoje Tajland 1688. godine, pa se Sijam odlučio na samoizolaciju u kojoj je ostao narednih stotinjak godina. Dolaskom na vlast današnje dinastije Čakri 1782. godine, prestonica je premještena u Bangok. Tokom 19. vijeka Tajland je hrabro odolijevao Britancima i Francuzima. Zemlja je modernizovana početkom 20.vijeka, a do 1932. ostala je apsolutna monarhija. U Drugom svjetskom ratu stali su na stranu Japanaca, ali su ubrzo promijenili kurs i okrenuli se Amerikancima, zbog izrazitog antikomunističkog stava vojnih faktora ove zemlje. Poslije Drugog svjetskog rata ova velika zemlja je neprekidno kidana političkim nestabilnostima.

Glavni grad Bankog ima neslavnu reputaciju svjetskog centra „seks turizma“ što uključuje nažalost i nasilje i devijantnosti i prema djeci. Karakterišu ga još i rikše prevozna sredstva i budistički hramovi ali iznad svega neopisivi gradski haos.

Tajland ima oko 70 miliona stanovnika.