U malenoj ulici u Banjaluci, koja je prema nezvaničnim podacima duga 500 metara, žive devetojanuarski vizionari.
U davno zaboravljeno vrijeme, daleke 2012. godine, mještani jednog sokaka u naselju Priječani na obodu Banjaluke ničim izazvani učinili su sasvim nesvakidašnju stvar: podnijeli su inicijativu da se ulica u kojoj žive nazove Ulica 9. januara.
Da su to uradili danas, prošle ili pretprošle godine, Grad Banjaluka možda im ne bi izašao u susret i dozvolio taj naziv. Pošto se Deveti januar slavi u centru najvećeg grada Srpske defileom i svečanom akademijom, bilo bi lako obrazložiti zašto nema smisla da naziv tako važnog praznika nosi uličica, tada još neasfaltirana, u (pri)gradskom naselju.
Dan Republike Srpske na njenu dvadesetu godišnjicu bio je važan, ali ni upola kao danas, a prije te godine, mnogo manje.
Postupak ljudi iz do tad bezimene Ulice 9. januara bio je avangardan. ''Anderground'' eksperimentom naslutili su ''mejnstrim'' talas koji će se dogoditi par godina kasnije. Danas je sve drugačije, a vlasti u Srpskoj dale su i zvaničnu preporuku da se ulice i trgovi imenuju po Danu Republike Srpske
Ulica u Priječanima je 2012. godina bila tek vijest iz gradske rubrike. Možda bi tako i ostalo, ali u novembru 2015. godine Ustavni sud BiH je prihvatio apelaciju tadašnjeg bošnjačkog člana Predsjedništva BiH Bakira Izetbegovića i proglasio neustavnim određene odredbe Zakona o praznicima RS koje su se odnosile na Dan Republike.
Na ovakav pokušaj ukidanja praznika uslijedio je odgovor iz Republike Srpske, u stilu splitskog muzičara u hit pjesmi:
Ne može!
Prije Izetbegovićeve genijalne ideje 9. januar se obilježavao ''skromno i u krugu porodice", uopštenim i dosadnim govorancijama, uz poneku simpatičnu vijest kao što je bila ova iz Priječana.
Rječnikom reklame, Izetbegović je ''pokrenuo zabavu'', uključio je motor 9. januara u struju, potpalio je oblak plina kao nesrećni vozač na pumpi u Šepku. Došlo je do eksplozije devetojanuarskog patriotizma u Republici Srpskoj.
Ogromne snage su se mobilizovale u odbranu Dana Republike Srpske, a vlast u RS dobila je poklon šešir iz kojeg je kao magijom nastao, prvo, referendum o Danu Republike, a zatim svečano i do tada nezapamćeno slavlje uz defile policije i civila, predstave, muziku i uz nezaobilazno iskorištavanje tako važnog datuma za unutrašnje političke obračune.
Dan Republike Srpske postao je jedan od glavnih hitova na našoj političkoj estradi, ravan Manjifikovom ''Pukni zoro.''
Istovremeno, Ulica 9. januara u Priječanima nije se proširila niti povećala. Dobila je asfalt ali je i dalje pitanje da li bi jedan ''Despot'' tu imao gdje da se okrene.
Došlo je, dakle, do vakuuma. Između značajnih i tako krupnih stvari o kojima raspravljaju najveće političke glave Srba i Bošnjaka, ustavni sudovi i nekad visoki, a sada malo niži predstavnik, između pompeznog slavlja, improvizacije protokola, (ne)postrojavanja srpskih vojnika iz OS BiH i značaja uličice u Priječanima, pojavio se ogroman prostor. Ili je ta uličica važna kao oni, ili su oni po njenoj mjeri? Ko to može izmjeriti?
Na desnu obalu Vrbasa, nizvodno od Česme i Trapista, posljednjih godina, polako su počeli da dolaze mediji i političari, izokola i sugerišući da bi možda bilo dobro da se ulica nazvana po danu kada je nastala Republika Srpska izmjesti u stotinama zastava okićeni bulevar, ili bar da to ime dobije neki trg jer nije moguće da u jednom gradu dvije ulice nose isto ime.
Dolazio je i poslanik Draško Stanivuković i najavio da će kao bivši odbornik i rođeni Banjalučanin podnijeti inicijativu da se Ulica 9. januara ubuduće nalazi u samom centru grada. Obećao je da će "ponuditi tačnu lokaciju i obilježja koja ta ulica mora imati da bi nosila jedan tako važan naziv.''
Šta na to sve kažu u Priječanima?
Ne može!
Stanovnici ulice - mnogi od njih slave krsnu slavu Sveti Stefan - znaju da je ulica mala, ali je njihova. Napomenuli su da su se prvi sjetili da joj daju taj naziv, kada se dan RS "još nije toliko pompezno slavio''. Nikad uobličeni ''devetojanuarski pokret'' iz Priječana i po tome je, ako ne ispred svog vremena, a onda sigurno ispred "devetojanuarske estrade" koja načine svog nastupa upravlja prema uvijek nesigurnim i plahovitim političkim prilikama.