Zašto gubite kosu? Opasni medikamenti, najgore frizerske tehnike i lijekovi protiv opadanja

Gubitak kose može varirati od blagog prorjeđivanja do potpunog ćelavljenja.

Uzroci opadanja kose su brojni i raznovrsni, a u medicinskoj praksi gubitak kose se klasifikuje u nekoliko glavnih kategorija:

1. Telogeni efluvijum (Telogen effluvium)

Ovo je najčešći oblik difuznog opadanja kose, koji se javlja dva do tri mjeseca nakon velikog fizičkog stresa - poput produžene bolesti, ozbiljne infekcije ili velike hirurške intervencije. Može se javiti i nakon naglih hormonskih promjena, naročito kod žena nakon porođaja, piše Medicinski fakultet Harvard.

Kosa opada umjereno sa svih dijelova skalpa, a gubitak se najčešće primjećuje na jastuku, u kadi ili na četki. Iako kosa može izgledati prorijeđeno, velike ćelave površine su rijetke.

2. Neželjeni efekti lijekova

Određeni lijekovi mogu izazvati gubitak kose kao nuspojavu. Među njima su: litijum, beta-blokatori, varfarin i heparin, amfetamini, kao i citostatici koji se koriste u hemoterapiji, poput doksorubicina, koji često izazivaju naglo i difuzno opadanje kose na cijelom skalpu.

3. Simptom osnovne bolesti

Gubitak kose može biti prateći simptom različitih medicinskih stanja, uključujući:

• Sistemski lupus eritematodes (lupus)
• Sifilis
• Poremećaji štitne žlijezde (hipotireoza, hipertireoza)
• Hormonski disbalans
• Ozbiljni nutritivni deficiti, naročito nedostatak proteina, gvožđa, cinka ili biotina

Ovi nedostaci su najčešći kod osoba na restriktivnim dijetama i kod žena sa obilnim menstrualnim krvarenjem.

4. Tinea capitis (gljivična infekcija skalpa)

Ovaj oblik lokalizovanog gubitka kose nastaje kada gljivice inficiraju kožu glave.

Rezultat je lomljenje vlasi na površini kože, uz perutanje ili stvaranje ljuspica. Tinea capitis je najčešći uzrok lokalizovanog gubitka kose kod djece.

5. Alopecija areata (Alopecia areata)

Autoimunsko oboljenje koje izaziva gubitak kose u malim, jasno ograničenim regijama.

Uzrok nije potpuno poznat, ali je češće kod osoba koje već imaju autoimune bolesti.

Kada isti proces dovede do potpunog gubitka kose na skalpu, stanje se naziva alopecija totalis.

6.Traumatska alopecija

Ovaj oblik gubitka kose nastaje kao posljedica frizerskih tehnika koje mehanički oštećuju vlasište i dlaku. Uzroci uključuju:

• Prejako zatezanje kose (npr. tijesne pletenice, "cornrows")
• Izlaganje ekstremnoj toploti i uvijanju (figaro, topli vikleri)
• Upotrebu agresivnih hemikalija (blanš, farbanje, trajna ondulacija)

Pored fizičkih faktora, kod nekih osoba se javlja i rijetki psihijatrijski poremećaj - trihotilomanija, koji se karakteriše kompulzivnim čupanjem i uvrtanjem kose, što dovodi do lokalizovanih ćelavih mjesta.

7. Nasljedna ćelavost (Androgenetska alopecija)

Najčešći oblik gubitka kose, poznat i kao muški obrazac ćelavosti, javlja se kod muškaraca kao:

• Povlačenje prednje linije kose
• Proređivanje na tjemenu glave

Može početi u bilo kom životnom dobu, čak i u tinejdžerskim godinama, a uzrok je interakcija tri faktora:

• Genetska predispozicija
• Muški polni hormoni (androgeni)
• Starenje

Kod žena se javlja ženski obrazac proređivanja, koji se manifestuje kao:

• Difuzno proređivanje na temenu i kruni glave
• Prednji dio skalpa obično ostaje pošteđen

Simptomi gubitka kose

U prosjeku, svakodnevno izgubimo 50 do 100 vlasi sa skalpa, što se smatra normalnim. Ako primijetite da opada više od toga, moguće je da ćete uočiti neuobičajeno velike količine kose na četki, odjeći, jastuku, u lavabou ili kadi. Dodatni znaci uključuju:

• Opšte prorjeđivanje kose
• Šira razdjeljka
• Promena linije kose
• Pojava jednog ili više ćelavih mjesta

Obrasci opadanja:

• Telogeni efluvijum i nuspojave lijekova - difuzno opadanje sa celog skalpa
• Tinea capitis i alopecija areata - lokalizovani gubitak u manjim, jasno ograničenim regijama. Tinea može izazvati dodatne simptome: perutanje kože glave i prelomljene vlasi koje izgledaju kao crne tačke
• Traumatska alopecija - obrazac opadanja zavisi od vrste oštećenja (figaro, pletenice, hemikalije)
• Muški obrazac ćelavosti - povlačenje linije kose na sljepoočnicama, zatim prorjeđivanje na tjemenu, a kasnije potpuna ćelavost krune uz prsten kose oko potiljka i bočnih strana glave

Dijagnostika gubitka kose

Ljekar utvrđuje uzrok gubitka kose na osnovu:

• Medicinske anamneze
• Upotrebe lijekova
• Nutritivnog statusa
• Frizerskih navika
• Fizičkog pregleda skalpa i vlasi

Ako postoji sumnja na gljivičnu infekciju, uzima se uzorak kose za laboratorijsku analizu.

U slučaju sumnje na sistemsko oboljenje (npr. lupus, poremećaj štitne žlijezde, deficit gvožđa ili hormonski disbalans), neophodni su laboratorijski testovi krvi.

Očekivano trajanje gubitka kose

Trajanje opadanja zavisi od uzroka:

• Telogeni efluvijum - traje nekoliko nedjelja do mjeseci, a kosa se obično obnavlja u narednim mjesecima
• Nuspojave lijekova - kosa se vraća nakon prekida terapije
• Frizerska oštećenja - opadanje prestaje nakon prelaska na prirodnije stilizovanje
• Izuzetak: trakciona alopecija (dugogodišnje zatezanje kose) može izazvati trajni gubitak
• Tinea capitis - zahtijeva antifungalnu terapiju od 6 do 12 nedjelja, a obnavljanje kose je sporo
• Nasljedna ćelavost (muška i ženska) - progresivna, ali može se tretirati

Prevencija gubitka kose

Određeni oblici gubitka kose mogu se spriječiti ili ublažiti uz sljedeće mjere:

• Smanjenje stresa
• Uravnotežena ishrana bogata proteinima, gvožđem, cinkom i biotinom
• Pravilne frizerske tehnike (izbjegavanje zatezanja, pregrijavanja i agresivnih hemikalija)
• Zamjena lijekova koji izazivaju opadanje kose, kada je to moguće
• Gubitak kose izazvan gljivičnim infekcijama može se spriječiti redovnim pranjem kose i izbjegavanjem dijeljenja kapa, češljeva i četki sa drugim osobama

Nasljedna ćelavost se ponekad može usporiti lijekovima, uz konsultaciju sa dermatologom

Liječenje gubitka kose

• Telogeni efluvijum i nuspojave lijekova - Obično ne zahtijevaju specifično liječenje, osim prekida terapije koja izaziva problem.
• Mehanička i hemijska oštećenja - Smanjenje upotrebe fenova, pegle za kosu, farbi i trajnih može zaustaviti opadanje.
• Nutritivni i medicinski uzroci - Gubitak kose se povlači uz poboljšanje ishrane i liječenje osnovne bolesti.
• Gljivične infekcije skalpa (Tinea capitis) - Liječe se oralnim antifungalnim lijekovima kao što su: terbinafin, gizeofulvin, Itrakonazol. Uz to se mogu koristiti šamponi sa selen-sulfidom, ketokonazolom i ciklopiroksom.
• Alopecija areata - Opcije liječenja su kortikosteroidi (injekcije ili lokalna primjena), baricitinib, ritlecitinib, antralin krema  i minoksidil

Topikalnu imunoterapiju može da primijeni dermatolog - na primjer, difenzilciklopropenon ili skvarinska kiselina dibutil ester.

Nasljedna ćelavost - pristupi liječenju

Mnogi muškarci i žene ne traže terapiju, ali za one koji žele tretman, početna opcija je topikalni minoksidil. Ako ne daje rezultate, kod muškaraca se može dati oralni finasterid ili dutasterid, a kod žena finasterid ili spironolakton. Dodatne opcije uključuju:

• Oralni minoksidil
• Injekcije plazme bogate trombocitima (PRP)
• Terapija niskonaponskim laserom
• Perike, nadogradnje, transplantacija kose ili hirurško smanjenje skalpa

Kada se obratiti stručnjaku

Obratite se ljekaru ako ste zabrinuti zbog gubitka kose, naročito ako imate dodatne neobjašnjive simptome.

Prognoza

Većina oblika gubitka kose je:

• Privremenog karaktera (telogeni efluvijum, nuspojave lijekova)
• Reverzibilna uz terapiju (gljivične infekcije)
• Nasljedna ćelavost se može ublažiti tretmanima, ali zahtijeva kontinuiranu terapiju
• U nekim slučajevima, gubitak kose je nepovratan, naročito ako se razvije ožiljno tkivo - kao kod lupusom izazvanih lezija skalpa.

(MONDO/Lepa&srećna)