Fudbal ima brojne legende, ali rijetko koja može da nadmaši onu o primirju iz Prvog svjetskog rata. Šta je zapravo tačno oko fudbalske utakmice koju su igrali vojnici zaraćenih strana?
Fudbal postoji već blizu 170 godina. Kao donekle organizovan sport, klubovi su počeli da nastaju već sredinom 19. vijeka na sjeveru Engleske. Za to vrijeme, dostigao je nevjerovatne stvari koje tadašnji fudbalski pioniri ne bi mogli ni da pojme.
I u svom tom periodu između tada i danas, u ovih više od vijek i po, fudbal je stvorio brojne legende. El Salvador i Honduras su započeli 100-časovni rat poslije međusobne fudbalske utakmice. Pas po imenu Pikls je bio junak jedne priče, kada je pronašao nestali trofej Žila Rimea, tada još uvek aktuelni trofej namijenjen osvajaču Svetskog prvenstva. Ma čak je i Jugoslavija imala svoje legende - ona o Montevideu 1930. bila je ekranizovana.
Ali rijetko koja priča može da nadmaši Božić 1914. po gregorijanskom kalendaru i primirje tokom Prvog svjetskog rata tokom kojeg su neprijateljski vojnici igrali fudbal. Baš to odigralo se na današnji dan.
Poslije hica koji je ispalio Gavrilo Princip i ubistva Franca Ferdinanda, Austrougarska i Njemačka procijenile su da je to dovoljan povod za rat koji su tako žarko željeli. Počeo je sukob koji će dugo biti pamćen kao "Veliki rat", sve do onog drugog par decenija kasnije.
Ali malo ko je u to vreijme znao da će rat popriti takve okvire i da će trajati više od četiri godine. Vojnicima je bilo obećavano da će rat biti brzo završen i da će već do Božića stići svojim porodicama. Bilo je to daleko od istine.
Rat je postajao sve krvaviji, a Zapadni front jedan od najbrutalnijih u cijelom ratu. Ipak, na katoličko Badnje veče, 24. decembra 1914. godine, počinje priča koju mnogi i danas smatraju legendom, ili makar pretjerano romantizovanom.
Njemački vojnici su iz rovova počeli da pjevaju božićne pjesme i nemačku verziju čuvene pjesme "Tiha noć". Ispred rovova su izbacivali božićne jelke, koje su im prethodnih dana pristizale od njemačkog cara Vilijama II, u želji da vojnicima podigne moral u toku praznika.
Kako su njemački vojnici pjevali sve glasnije, tako su i britanski vojnici iz ne tako udaljenih rovova odgovarali pjevajući svoju verziju iste pjesme, na engleskom jeziku.
Kada je sutradan svanulo, na Božić 25. decembra, njemački vojnici su počeli da izlaze na ničiju zemlju. Napuštali su rovove nenaoružani, jasno stavljajući do znanja drugoj strani da nemaju namjeru da ratuju na taj dan. Polako su počeli i britanski vojnici da čine isto i po čuvenom principu "živi i pusti druge da žive" izašli i prišli ratnim neprijateljima da čestitaju praznik.
Nakon što su razmijenili poklone, odnekud se pojavila fudbalska lopta i vojnici dvije inače zaraćene strane, počeli su da igraju fudbal tokom ovog kratkog primirja.
Božić je zaustavio rat. Fudbal je zaustavio rat.
Šta se stvarno dešavalo na katolički Božić 1914. godine?
Očigledno je da je do primirja u Prvom svjetskom ratu zaista došlo na katolički Božić. Ipak, ova romantizovana tema koja je ne tako davno pretvorena i u igrani film, nije bila tako ružičasta.
U pojedinim navodima se piše da je do primirja došlo širom Zapadnog fronta. Međutim, do nezvaničnog primirja je došlo samo na pojedinim izolovanim mjestima.
Kako se sve događalo u Francuskoj i Belgiji, na dobrom dijelu linije fronta nije bilo nikakvog primirja - prije svega jer se ovi događaji primirja odnose samo na britanske i njemačke trupe i dijelove fronta gdje su Britanci bili u rovovima. Tamo gdje su Francuzi ratovali, neprijateljska vatra nije prestajala.
Na Istočnom frontu u Rusiji nije bilo nikakvih primirja, kao ni na drugim frontovima širom Evrope.
Potvrde da su se na pojedinim mjestima fudbalske utakmice između britanskih i njemačkih vojnika zaista odigrale stigle su iz pisama koje su tadašnji vojnici slali u domovinu. Neki su je godinama kasnije ispričali, kao Erni Vilijams, 19-godišnji redov u 6. bataljonu češirskog puka, stacioniran blizu Ipra u Belgiji.
"Lopta se odnekud pojavila, ne znam odakle, ali bilo je sa njihove strane. Nije bilo sa naše odakle je lopta stigla. Bila je to prava lopta. Oni su skinuli svoje kapute i spustili ih dole kao stative gola. Jedan momak je stao između kao golman i bila je to obična partija. Sigurno je bilo par stotina vojnika koji su učestvovali. I ja sam igrao, bio sam poprilično dobar sa 19 godina."
Važno je napomenuti da ovakva primirja i fudbalske "utakmice" nisu bile odobravane od strane viših oficira dvije strane. Za njih je zbližavanje sa ratnim neprijateljem bilo nedopustivo, mada je činjenica da niko od vojnika nikada nije odgovarao zbog primirja sa drugom stranom.
Na tom improvizovanom meču nije bilo nikakvog sudije, a neki tvrde da niko nije ni pratio koji je rezultat. Tamo gdej je primirja bilo i gdje se fudbal igrao, radile su se i druge stvari - vojnici su koristili priliku da sahranjuju svoje prijatelje u miru, dok su drugi obnavljali rovove, svjesni da će se uskoro sve vratiti na staro...
U danima poslije Božića, nasilje se vratilo na Zapadni front, iako postoje tvrdnje da je na ponekim mjestima primirje trajalo sve do početka 1915. godine. Pokušaji da se primirje na Božić naredne 1915. godine oživi bili su neuspešni i više nije bilo nikakvih primirja sve do 11. novembra 1918. godine.
Zašto je onda fudbalsko primirje 1914. tako važno?
Ono što ljude privlači ovoj nevjerovatnoj priči jeste upravo subjektivnost čitave priče. I dok su se prethodnih decenija ispredale romantizovane priče o brojnim fudbalskim utakmicama širom Zapadnog fronta na Božić 1914. godine, istina je da je to bio slučaj na samo par mjesta.
I dok je za većinu onih koji su igrali fudbal tog dana, šutiranje lopte bilo način za podizanje morala poslije višemjesečnih borbi i prebrojavanja mrtvih, za generale britanske i njemačke vojske igranje fudbala sa ratnim neprijateljem bila je neposlušnost vojnika da ubijaju.
Neki će reći da je praznik Božića bio razlog za zaustavljanje rata, drugi će tvrditi da je fudbal imao svoju ulogu u stopiranju krvoprolića. Na kraju krajeva nije ni važno. Ova priča nadmašuje sport, ona je priča o čovječnosti u neljudskim vremenima.
A fudbal... Fudbal će uvijek imati svoje legende.
(MONDO)