Specijalna vojna operacija Rusije, kako Moskva zvanično već tri godine naziva napad na Ukrajinu, ili brutalna i ničim provocirana agresija - naziv koji koriste zapadne zemlje - počela je 24. februara 2022. godine oko pet časova ujutru po kijevskom vremenu.
Ukrajina je od početka rata sa Rusijom u punom obimu izgubila kontrolu nad oko 11 odsto teritorije, pokazala je analiza Instituta za proučavanje rata Si-En-Ena. Prema proračunima, kada se uzme u obzir teritorija Krima čiji građani su na referendumu 2014. godine odlučili da se priključe Rusiji, izgubila je ukupno 18 odsto teritorije. Prema Kancelariji UN za ljudska prava tokom sukoba je ubijeno ili povrijeđeno više od 40.000 civila, prenosi RTS.
Američki predsjednik Donald Tramp je saopštio da je Ukrajina izgubila 700.000 vojnika, o čemu navodno svjedoče satelitski snimci SAD. Ogromni su gubici i na ruskoj strani takođe u ljudstvu, ali ih Moskva ne iznosi. Tramp je krajem prošle godine iznio tvrdnju da je Moskva izgubila u ratu 600.000 vojnika.
Kijev i Moskva za sada kriju svoje podatke o broju poginulih.
Ukrajina je 6. avgusta prošle godine pokrenula ofanzivu unutar granica Rusije u oblasti Kurska.
Procjenjuje se da je u Ukrajini bilo 3,7 miliona interno raseljenih lica, dok je još 6,9 miliona Ukrajinaca potražilo utočište i azil van zemlje, od čega 6,3 miliona u Evropi. Ruski mediji kažu da se pet miliona građana Ukrajine, uključujući i Donbas koji je pod ruskom kontrolom, preselilo ili izbjeglo u Rusiju.
Da li ćemo ove godine vidjeti mir?
Za nedjelju dana od Minhenske konferencije koja je održana u februaru, međunarodna politika se radikalno promijenila. Sjedinjene Američke Države i Rusija su počele da približavaju svoje stavove, Evropska unija je ostala sama u svojoj podršci Ukrajini, a sam Kijev pokušava da nađe svoje uporište.
Pregovori predstavnika SAD i Rusije koji su počeli u Rijadu 18. februara nakon dolaska Donalda Trampa na mesto predsjednika predstavljaju početak procesa koji bi mogao da dovede do mira i okončanja najsmrtonosnijeg sukoba u Evropi od Drugog svjetskoga rata.
Telefonski razgovor predsjednika Rusije i SAD Vladimira Putina i Donalda Trampa snažan je signal da će dve zemlje pokušati da riješe postojeće probleme dijalogom. Očekuje se i susret dvojice predsjednika. Tramp traži od Kijeva da potpiše sporazum o prirodnim resursima kao nadoknadu za pomoć koju su SAD pružale tokom rata, a Zelenski je tu ponudu prvo odbio. Iz Vašingtona kažu da očekuju da sporazum bude prihvaćen.
SAD traže nadoknadu za ono što su uložili u rat
Zapadni saveznici Ukrajini su od početka rata sa Rusijom isporučili oružje i vojnu opremu u ogromnoj vrijednosti.
SAD su do sada izdvojile preko 114 milijardi dolara pomoći Ukrajini, samo od februara 2022. godine, prema podacima koji se često pominju u javnim izvorima i analizama. Ova cifra uključuje vojnu pomoć (kao što su oružje, municija i obuka), finansijsku podršku za stabilizaciju ukrajinske ekonomije i humanitarnu pomoć. Na primjer, do kraja 2024. godine, američki ministar odbrane Lloyd Austin naveo je da je pomoć premašila 200 milijardi dolara, ali to može uključivati i dugoročne projekcije ili kombinaciju direktnih i indirektnih troškova.
Evropa (Evropska unija i njene članice) je dala približno 132 milijarde evra do kraja 2024. godine, prema podacima koji se često citiraju u analizama (npr. na osnovu izvještaja institucija poput Instituta za svjetsku ekonomiju u Kielu). Ova suma obuhvata doprinose EU kao institucije (oko 85 milijardi evra u direktnoj pomoći, zajmovima i grantovima), kao i bilateralnu pomoć pojedinih evropskih zemalja (npr. Njemačka, Francuska, Poljska i druge).
Pozadina eskalacija rata u Ukrajini
Oružani sukobi većeg i manjeg intenziteta između građana Ukrajine počeli su još 2014. godine nakon događaja poznatih kao "Majdan" u glavnom gradu Kijevu. U regionima i gradovima gdje živi rusofono stanovništvo (Donbas, Krim, Odesa...) dio ljudi pobunio se protiv nove centralne državne vlasti plašeći se za svoj status i prava.
U ratu između pro-vladinih snaga potpomognutih različitim paravojnim organizacijama poput "Azova" i samoorganizovanih "proruskih" snaga kojima je pomagala Moskva bilo je žrtava na obje strane, pogotovo u regiji Donjecka, ali i strašnih zločina poput onog u Odesi kada su spaljeni demonstranti u Domu sindikata. Rusija je pripojila Krim nakon referenduma, a između oblasti pod kontrolom jednih i drugih formirana je granična zona.
Da bi se kriza razriješila pristupilo se dogovaranju i potpisivanju sporazuma u Minsku, uz učešće Njemačke i Francuske. Prema sporazumu "Minsk 2" iz februara 2015. godine čije potpisivanje su koordinisali Njemačka, Francuska i Rusija, obje zaraćene strane u Ukrajini (snage pod kontrolom Kijeva i otcijepljeni regioni u Donbasu) trebalo je da prekinu vatru, da povuku teško naoružanje kako bi se uspostavila tampon zona široka 50 km i duga 140 kilomentara.
Politički, bile su dogovorene tačke koje predviđaju organizovanje izbora, formiranje političkih tijela, uvažavanje autonomije ovih oblasti i kontrolu granica od strane Ukrajine. Međutim, sporazum nikad nije zaživio.
Rusija je tražila garancije da Ukrajina neće ući u NATO niti raditi na razvoju nuklearnog oružja, te da budu vraćena oduzeta prava stanovništvu na istoku Ukrajine.
Nakon invazije, u proljeće 2022. godine organizovani su mirovni pregovori u Istanbulu. Prema svjedočenju nekih učesnika kao što je bivši njemački kancelar Gerhard Šreder, ruska i ukrajinska strana su postigle sporazum, ali je on srušen na inicijativu SAD i Ujedinjenog Kraljevstva.
(MONDO)
