Autobuski prevoznici u Banjaluci, koji su juče privremeno obustavili prodaju mjesečnih karata za septembar, insistiraju da im Grad Banjaluka subvencioniše javni prevoz, a zbog pada poslovanja izazvanog virusom korona.
Mondo je istraživao šta pokazuju statistički podaci o drumskom prevozu, pređenim kilometrima autobusa, te broju preveznih putnika, te šta je utvrdila Glavna služba za reviziju u analizi stanja u javnom gradskom i prigradskom prevozu u Republici Srpskoj, od čega samo na Banjaluku otpada između 65 i 80 odsto.
U Gradu Banjaluka godišnje se preveze oko 15 miliona putnika u javnom gradskom i prigradskom saobraćaju.
Rast prevoza i cijena
Kada se uporedi drugo tromjesečje ove godine, sa situacijom u istom periodu lani, evidentan je višestruki rast, što je i očekivano s obzirom na to da su u u ovom periodu lani, a zbog pandemije izazvane virusom korona, autobuske linije bile redukovane ili u jednom periodu potpuno obustavljene.
Prema podacima Zavoda za statistiku RS broj prevezenih putnika u Srpskoj u drumskom saobraćaju u drugom tromjesečju ove godine (april - jun) veći je četiri puta u odnosu na isti period prethodne godine.
Pređeni kilometri autobusa, kao i obim rada iskazan u putničkim kilometrima, tri puta su veći.
U gradsko-prigradskom saobraćaju, u periodu april-jun 2021. godine u odnosu na isti period prethodne godine, ukupni pređeni put autobusa tri puta je veći, a broj prevezenih putnika veći je za 169,6 odsto.
Glavna služba za reviziju RS uradila je nedavno reviziju učinka o linijama javnog gradskog i prigradskog prevoza u periodu od 2016-2020. godine.
Utvrđeno je da je najniža cijena pojedinačne karte za jednu vožnju 2020. godine na području Trebinja iznosila 0,50 КM, na području Zvornika 1,50 KM, a u Banjaluci 1,80 КM.
Na području Gradiške i Istočnog Sarajeva najniža cijena pojedinačne karte razlikovala se u zavisnosti od prevoznika i karakteristika linija pa se u Gradišci kretala od 1,50 do 1,70 КM, a u Istočnom Sarajevu, najčešće u intervalu od jedne do dvije КM.
„Najveći iznos pojedinačne karte od 1,80 КM, koja je istovremeno i jedina cijena na mreži gradskih linija 2020. godine, zabilježen je u Banjaluci. Istovremeno, najniža cijena pojedinačne karte u Banjaluci, u odnosu na Gradišku, Zvornik i Istočno Sarajevo, veća je za 20 osto“ naveli su revizori.
Revizori su utvrdili i da je u posljednjih pet godina, cijena najniže autobuske karte rasla samo u Banjaluci i to za blizu 30 odsto.
„Do 2020. godine, u odnosu na 2016. godinu, jedino na mreži linija u Banjaluci je došlo do povećanja najčešće najniže cijene pojedinačne karte i to za 29 odsto“, stoji u revizorskom izvještaju.
Analizom cjenovnika utvrđeno je da je nadležni organ Grada Banjaluke, u periodu 2016-2020. godina, u okolnostima rasta cijene naftnih derivata, dva puta dao saglasnost na povećanje cijene prevoza u javnom gradskom i prigradskom saobraćaju tako da je cijena karte za jednu vožnju porasla sa 1,40 КM na 1,80 КM.
U istom periodu, cijena autobuske karte, recimo na mreži linija na području Grada Trebinja, ostala je nepromijenjena.
Nekonkurentnost
Nadalje, analiza isplativosti korišćenja javnog gradskog autobuskog prevoza na području grada Banjaluka, u odnosu na putnički automobil, urađena od strane revizije, sugeriše da cijena pojedinačne autobuske karte na mreži gradskih linija u iznosu od 1,80 КM, za mnoge potencijalne korisnike autobuskog prevoza, „nije dovoljno konkurentna“.
„Ako se pretpostavi da je srednja dužina vožnje putnika autobusom, na mreži gradskih linija, oko 4,5 kilometara, ukupan trošak goriva iznosi oko 44 odsto cijene pojedinačne autobuske karte. Iako nepotpun, ukupan trošak goriva je ipak pokazatelj koji, sa aspekta korisnika javnog prevoza, u značajnoj mjeri ukazuje na stepen isplativosti u Banjaluci.
Pri tome, da bi putnik došao do odredišne tačke u gradskoj zoni, korišćenje automobila najčešće daje mogućnost izbora alternativnih pravaca čija je dužina, po pravilu, kraća od trase koju koristi gradski autobus. To dodatno smanjuje trošak goriva i skraćuje vrijeme putovanja. Dakle, cijena prevoza autobusom u iznosu od 1,80 КM umanjuje atraktivnost javnog prevoza“, istaknuto je u revizorskom izvještaju.
Poređenja radi, za dužinu vožnje od deset kilometara, na mreži gradskih linija na području Banjaluke, putnik će platiti autobusku kartu u iznosu 1,80 КM, odnosno 0,18 КM/km, dok će za relaciju iste dužine korisnik javnog prevoza na području Trebinja kartu platiti u rasponu od 0,05-0,10 КM/km.
Neuređenost stajališta
Revizori su utvdili i brojne manjkavosti kada je u pitanju javni prevoz, što nije karakteristično samo za Banjaluku, nego i još sedam gradova u Republici Srpskoj.
„Stepen uređenosti velikog broja autobuskih stajališta je na relativno niskom nivou, naročito izvan uže gradske jezgre. Mnoge površine uz kolovoz, koje se koriste za ulazak i izlazak putnika iz autobusa, nisu obilježene. Pored toga veliki broj stajališta ne posjeduje osnovne elemente u pogledu određene komunalne opreme“, navedeno je.
Ističe se i da jedinice lokalne samouprave u RS nisu provodile kontinuirane aktivnosti na identifikovanju ključnih razloga niske potražnje stanovništva za uslugama javnog gradskog i prigradskog prevoza i nisu vršile analize, na osnovu kojih bi planirale i preduzimale mjere na planu unapređenja sistema javnog prevoza putnika.
„Uloga jedinica lokalne samouprave u organizaciji i upravljanju javnim prevozom, u najvećem broju slučajeva, sastojala se od aktivnosti u vezi sa usaglašavanjem i registracijom redova vožnje sa prevoznicima i davanjem saglasnosti na predložene cijene karata“, tvrde revizori.
Minimalne inspekcije
Takođe, utvrđeno je da su se aktivnosti inspekcijskih organa, prvenstveno saobraćajne inspekcije, provodile u malom obimu i bez značajnijeg uticaja na funkcionisanje javnog prevoza.
Aktivnosti komunalne policije, u smislu nadzora i kontrole funkcionisanja javnog prevoza, praktično da se nisu provodile ili su svedene na minimum bez odgovarajućih efekata...
„Na osnovu prezentovanih nalaza ,revizija je zaključila da postojeći način upravljanja javnim gradskim i prigradskim prevozom putnika ne obezbjeđuje efikasno funkcionisanje javnog prevoza, te da postoji izražena potreba za unapređenjem funkcionisanja ove komunalne djelatnosti“, zaključeno je u reviziji.