Sveti Sava se smatra jednom od najznačajnijih ličnosti srpske istorije, a dan njegove smrti, 27. januar se obilježava i kao Dan prosvjete.
Srpska pravoslavna crkva i vjernici danas obilježavaju Svetog Savu. Sveti Sava je bio prvi arhiepiskop autokefalne srpske pravoslavne crkve. Rođen je kao Rastko Nemanjić, najmlađi sin velikog župana Stefana Nemanje, i brat kraljeva Vukana i Stefana Prvovjenčanog.
Sa svojim ocem, koji se kasnije zamonašio i dobio ime Simeon, podigao je manastir Hilandar, prvi i jedini srpski manastir na Svetoj Gori. Bavio se prosvetiteljskim radom, nastojeći da približi svojim sunarodnicima osnove vjerske i svjetovne pouke. Uredio je zakonopravilo – zbornik građanskih i crkvenih propisa, poznato i kao Krmčija Svetog Save. Zahvaljujući velikim zaslugama Svetog Save za razvoj školstva i prosvjete kod Srba u srednjem vijeku, dan njegove smrti, 27. januar se obilježava i kao Dan prosvjete, a škole slave školsku slavu.
Narodni običaji na Savindan
Brojna vjerovanja vezuju se za Savindan. Mnogi će gledati u nebo, jer se vjeruje da ako na Svetog Savu grmi, zemlji predstoje važni i sudbonosni događaji. Mnogi domovi Savindan slave kao svoju krsnu slavu pa će sutra biti veselo kako u kućama domaćina, tako i kod onih koji idu u goste. Sveti Sava je takođe zaštitnik svih škola u kojima će se organizovati priredbe i proslave u čast velikog prosvetitelja. Ako u kući imate đaka, na današnji da bi trebalo da napravite žito, čak iako vam nije slava. Stari kažu da na taj način odajete poštu Svetom Savi i djetetu obezbjeđuje sreću i uspjeh u školovanju.
Slično, u Vojvodini se na Savindan obavezno prave perece – posne ako praznik pada u srijedu ili petak tj. mrsne ako pada u neki drugi dan. U mnogim krajevima Srbije Svetog Savu naročito praznuju stočari. Pred današnji praznik oni, iz straha od vukova, nikako neće tjerati stoku u šume. Takođe, danas se ne smije raditi sa sječivom, a čak se i britve treba da se drže zatvorene da bi i vukovima čeljusti ostale sklopljene. Na današnji praznik, narod kaže, po kući se ne rade nikakvi teži poslovi, a naročito se treba kloniti crvenih tkanina i bojenja. Narod vjeruje da će u suprotnom vukovi poklati svu stoku. Ο Savindanu se ne rade teži poslovi. U nekim krajevima se ne radi ništa. Negdje poste cijelu nedjelju prije Savindana. Isto tako na današnji dan ne valja otvarati britvu i oštriti noževe ili bilo koji alat kako bi vukovima čeljusti ostale sklopljene.
Iako je dan Svetog Save takozvano crveno slovo, na Svetog Savu za kućne poslove uglavnom važi kontra od onoga što je uobičajeno na velike praznike.Tako se u nekim krajevima Srbije smatra da danas žene smiju da rade kućne poslove, a čak je poželjno da se obavi i veliko spremanje.
Smatra se i da djeca na Svetog Savu treba da nauče nešto novo, makar neku novu pjesmu, jer će se u suprotnom ulijeniti i neće dovoljno napredovati cijele godine.
Sveti Sava je umro u Trnovu 25. januara 1236. godine, na povratku iz hodočašća u Jerusalim, poslije jedne diplomatske misije za bugarsku arhiepiskopiju. Prema zapisima iz tog vremena, glas o smrti Rastka Nemanjića stigao je u Srbiju 27. januara, pa se u SPC na taj dan služe liturgije. Njegove mošti su iz Trnova prenijete u Srbiju i sahranjene u manastiru Mileševi 1237. godine.
Savin kult je u narodu bio jak zbog čega je u vrijeme Banatskog ustanka, 1594. godine, veliki vezir Sinan paša naredio je da se mošti Svetog Save odnesu iz manastira Mileševe i spale u Beogradu, na Vračaru. Praznik Sveti Sava je ustanovljen za školsku slavu 1840. godine, na prijedlog Atanasija Nikolića, rektora Liceja iz Kragujevca.
(MONDO)