Mogućnosti, ali i ograničenja pametnih telefona, u smislu funkcionalnosti, u najvećoj mjeri zavise od toga koji operativni sistem telefon koristi.
Operativni sistemi pametnih telefona, tj. operativni sistemi koji su namijenjeni prevashodno pametnim telefonima, ne koriste se samo kod ovih uređaja, već i kod drugih mobilnih ili multimedijalnih uređaja koji su po funkcionalnosti i upotrebnoj vrednosti bliski pametnim telefonima, kao što su npr. tablet računari.
Šta je, zapravo, operativni sistem? Operativni sistem je program tj. softver koji upravlja radom nekog uređaja, tj. elektronskim komponentama tog uređaja. Takođe, operativni sistem omogućava da uključujemo i isključujemo određene funkcije uređaja ili da ih podešavamo po svojoj želji. Kada su upitanju računari, pametni telefoni i slični uređaji, operativni sistem pruža i neke određene funkcionalnosti, kao što su kopiranje, premještanje i brisanje fajlova, te predstavlja osnovu za instaliranje samostalnih aplikacija.
Kraće rečeno, operativni sistem određuje kako će uređaj funkcionisati i šta korisnik može raditi na njemu, a u nastavku teksta ćete saznati po čemu se operativni sistemi mobilnih telefona međusobno razlikuju, po čemu su jedinstveni i koja ograničenja imaju.
Najpopularniji operativni sistemi za mobilne telefone danas su iOS (Apple-ov operativni sistem za iPhone) i Android (Google-ov operativni sistem na kome se bazira najveći dio pametnih mobilnih telefona). Ipak, u ne tako dalekoj prošlosti su postojali i drugi operativni sistemi za mobilne telefone, koji više nisu u upotrebi, a najpoznatiji od njih je Symbian.
Android ili iOS - koji je bolji?
Pitanje koje se najčešće postavlja kada su mobilni telefoni u pitanju glasi: šta je bolje - Android ili iOS? Odgovor je jednostavan: svako treba da koristi ono što mu više odgovara.
A kako da znate koji operativni sistem vama više odgovara? U nastavku teksta ćemo izdvojiti neke od glavnih razlika između ova dva operativna sistema za mobilne telefone, tako da možete znati koje su njihove karakteristike i odabrati onaj koji vam se više dopada.
Glavna razlika između iOS i Androida jeste to što je iOS zatvoren operativni sistem, sa mnogo ograničenja u smislu mogućnosti prilagođavanja telefona željama i potrebama korisnika, dok je Android potpuno otvoren i daje korisnicima (ali i proizvođačima telefona) slobodu da telefon do detalja prilagode vlastitim potrebama i željama.
Kod telefona koji koriste iOS operativni sistem, tj. kod iPhone-a, mnogo toga se ne može podesiti i prilagoditi željama korisnika, pa ćete morati da prihvatite činjenicu da neke funkcije rade tako kako rade i da se ne mogu podesiti drugačije, kao i to da neke mogućnosti uopšte nećete imati - osim ako ne uradite popularni "Jailbreak", čime biste dobili malo veći autoritet nad telefonom, ali biste isto tako izgubili garanciju jer "Jailbreak" krši uslove korišćenja koje propisuje kompanija Apple.
Takođe, kod telefona kompanije Apple (iPhone), za razliku od Android uređaja, nije moguće pristupiti svim sistemskim fajlovima i manipulisati njima. Još jedna razlika izmešu iOS i Androida ogleda se u tome što na iPhone nije moguće instalirati aplikaciju koja ne dolazi sa zvanične Apple App Store prodavnice aplikacija. Dakle, ukoliko poežlite da instalirate neku aplikaciju koja nije dostupna na Apple App Store prodavnici, ne postoji način da je instalirate - još uvijek.
S druge strane, na Android uređaj se, pored aplikacija iz Play Store-a, mogu instalirati i aplikacije koje su preuzete iz drugih izvora. Međutim, ove aplikacije preuzimate na sopstvenu odgovornost, jer nisu prošle sigurnosne provere kompanije Google, za razliku od aplikacija koje su dostupne u Google Play Store elektronskoj prodavnici.
S obzirom na to da je Android operativni sistem otvorenog koda, postoji više kompanija koje ga koriste i prilagođavaju ga svojim telefonima, kao što su Samsung, Xiaomi, Motorola, Realme, OnePlus, Huawei…
S druge strane, iOS se korsiti isključivo na Apple uređajima, odnosno na iPhone telefonima. Ovaj operativni sistem kontroliše jedna kompanija i prilagođava ga telefonima koje sama proizvodi, dok se Android, zbog činjenice da je predviđen za rad na različitim telefonima, mora dodatno prilagoditi svakome od njih.
Što se tiče funkcionalnosti, oba operativna sistema nude iste ili slične mogućnosti. Drugim riječima, većina popularnih aplikacija postoji kako u verziji za Android tako i u verziji za iPhone tj. za iOS. Ukoliko je neka aplikacija dostupna ekskluzivno samo za jedan operativni sistem, vrlo je vjerovatno da se može pronaći neka slična aplikacija za onaj drugi operativni sistem.
Važan faktor koji je potrebno uzeti u obzir prilikom izbora između iPhone-a ili telefona sa Android operativnim sistemom je i taj što će iPhone verovatno duže dobijati ažuriranja operativnog sistema, jer je nove verzije iOS-a moguće instalirati i na uređajima koji su stari nekoliko godina. No, imajući u vidu cenu Apple telefona i činjenicu da se iOS operativni sistem koristi samo na njima, bilo bi nevjerovatno kada bi podrška od strane proizvođača trajala kraće.
S druge strane, u svijetu Android telefona postoji mnoštvo cjenovno pristupačnih modela kod kojih su niska cijena i skromne tehničke karakteristike primorale proizvođače da podršku, u smislu ažuriranja operativnog sistema, pružaju znatno kraće - nerijetko i samo godinu dana od dana izlaska uređaja na tržište.
Ipak, ne treba da izgubite iz vida činjenicu da je ovo direktna posljedica razlike u cijeni. S tim u vezi, treba napomenuti da vrhunski (čitaj: najskuplji) telefoni sa Android operativnim sistemom, kao što su oni iz Samsung Galaxy S porodice, redovno dobijaju nove verzije operativnog sistema i to u periodu od čak četiri godine od trenutka izlaska na tržište, čime u skoro pariraju famoznom iPhone-u.
Imajući u vidu činjenicu da nove verzije operativnog sistema donose ispravke ranijih grešaka, najprije onih koje se tiču bezbednosti, a nerijetko donose i nove funkcije i mogućnosti, nije teško zaključiti da se investiranje u skuplji telefon isplati.
Huawei HarmonyOS
Kinesku kompaniju Huawei je zadesilo nešto što do tada nije zabilježeno u industriji mobilnih telefona. Naime, vlada Sjedinjenih Američkih Država je optužila kompaniju Huawei za špijunažu, čime je Huawei dospio na takozvanu crnu listu, što znači da su američke kompanije, među kojima je i kompanija Google, morale da prekinu svaki vid saradnje sa kineskim gigantom. Tako je Huawei izgubio pravo da koristi servise kompanije Google, što ga je stavilo u vrlo nepovoljnu poziciju, ali srećna okolnost jeste da je instaliranje Google aplikacija danas nikad lakše. U želji da održi svoju poziciju na tržištu mobilnh telefona, Huawei je kreirao sopstveni operativni sistem po imenu HarmonyOS koji se, za sada, nalazi isključivo na Huawei telefonima u Kini.
Operativni sistemi moblinih telefona koje smo nekada koristili
Kompanija Apple je prvi iPhone predstavila 2007. godine, a prvi telefon sa Android operativnim sistemom je na tržište izašao godinu dana kasnije, tj. 2008. godine. Ukoliko ste pomislili da je Apple tvorac pametnih telefona - pogriješili ste. Naime, pametni telefoni su postojali i prije iPhone-a, a za njihovu popularizaciju je najzaslužnija kompanija Nokia, zahvaljujući svojim nadaleko čuvenim telefonima i revolucionarnom operativnom sistemu po imenu Symbian.
Symbian
Symbian je operativni sistem za mobilne telefone koji je, kao i iOS, zatvorenog koda - što znači da nije svaki programer imao mogućnost da čini krupne izmjene nad ovim operativnim sistemom. Symbian je prvobitno bio operativni sistema za ručne računare koji su se proizvodili krajem 90-ih godina prošlog vijeka. Napravljen je u istoimenoj kompaniji, a koristila su ga velika imena u telefonskoj industriji kao što su Nokia, Sony Ericsson i Samsung. Od prethodno pomenutih kompanija, Nokia je proizvela najviše telefona baziranih na Symbian operativnom sistemu i ostvarila nevjerovatan uspjeh na tržištu, zbog čega je kasnije otkupila izvorni kod Symbian-a i nastavila dalji razvoj i usavršavanje ovog operativnog sistema.
Izuzetno velika popularnost Symbian operativnog sistema počela je vrlo brzo da opada 2010. godine, kada je Google-ov Android preuzeo primat po broju korisnika. Ono što je zanimljivo jeste da je Symbian mogao biti korišćen i na telefonima sa ekranom osetljivim na dodir, kao i na telefonima sa tastaturom i podjednako doboro je funkcionisao na oba tipa uređaja. Bio je prilagođen obema tehnologijama, jer je to bilo vrijeme postepenog prelaska sa fizičke tastature na touchscreen.
Kao i svaki operativni sistem za mobilne telefone, Symbian je imao svoje nativne (ugrađene) aplikacije kao što su kontakti, poruke, kalendar, muzika, galerija, kamera, internet itd, a korisnicima je na raspolaganju bila i ogromna baza nezavisnih aplikacija koje su po potrebi i želji mogli da instaliraju. Naravno, sve to je bilo mnogo skromnije nego kod današnjih telefona, a programski jezici koji su korišćeni za razvoj Symbian ekosistema su najčešće bili C++, Python i Java ME.
Posljednji telefon koji je koristio Symbian OS je Nokia 808 Pureview, koji se pojavio na tržištu februara 2012. godine, nedugo nakon što su kompanije Nokia i Microsoft potpisale ugovor o korišćenju Windows Phone operativnog sistema na Nokia telefonima.
Symbian nije bio ni jedini ni prvi operativni sistem za pametne telefone, ali jeste bio prvi koji je ušao u džep gotovo svakog korisnika, a u nastavku ćemo spomenuti još neke operativne sisteme za telefone koji su u svoje vreme žarili i palili.
Windows Phone
Tvorac Windows Phone operativnog sistema je kompanija Microsoft, logično. Ideja kompanije Microsoft bila je da Windows Phone nastavi putem kojim je krenuo njegov prethodnik - Windows Mobile operativni sistem. Drugim riječima, Windows Phone je bio Microsoft-ov odgovor na Android i iOS, koji su u to vrijeme već uživali veliku popularnost kod korisnika. No, čelnici kompanije Microsoft su bili uvjereni da čine pravu stvar i da će se Windows Phone bez po muke izboriti za svoje parče kolača. Međutim, to se nije dogodilo.
Windows Phone operativni sistem je debitovao na Nokia mobilnim telefonima iz sada već zaboravljene Lumia serije. Bili su to Nokia Lumia 800 i Nokia Lumia 710, koji su se na tržištu pojavili oktobra 2011. godine.
Windows Phone operativni sistem za mobilne telefone neodoljivo podsjeća na Windows operativni sistem za raćunare. Početni ekran liči na Start meni koji znamo sa Windows operativnog sistema za računare. Po uključivanju ekrana, korisniku su prikazivane “žive” pločice koje su imale ulogu ikonica unutar kojih se prikazivao dinamički sadržaj, a naziv ovih pločica je bio Live Tiles.
Jedna od korisnijih osobina ovih telefona jeste način kucanja teksta na tastaturi. Da biste kucali tekst, niste morali da podižete prsta sa ekrana, već ste mogli samo da prevlačite prst od slova do slova i telefon bi sam unosio tekst tj. reči sačinjene od slova preko kojih ste prevukli prst. Ova opcija je danas dostupna na Android i iOS uređajima. Zbog neuspjeha na tržištu, razvoj Windows Phone operativnog sistema je obustavljen u junu 2015. godine.
Da li je Windows Phone bio toliko loš? Definitivno nije. Međutim, kompanija Microsoft nije našla način da motiviše programere da svoje aplikacije, koje su već radile na Android i iOS operativnim sistemima, naprave i za Windows Phone platformu. Naravno, nedostatak aplikacija je odbijao korisnike od Windows Phone operativnog sistema, koji, uistinu, zaista nije bio loš. Naprotiv, u pojedinim segmentima je bio i ispred konkurencije.
Windows Mobile
Windows Mobile je preteča Windows Phone operativnog sistema. Iako je bio namijenjen mobilnim uređajima, on se primjetno razlikovao od svog naslednika - kako vizuelno, tako i "ispod haube". Windows Mobile operativni sistem je pokretao specifične uređaje koji su pretežno bili namijenjeni poslovnim korisnicima kojima bockanje olovkom po ne baš preglednom ekranu telefona nije predstavljalo problem.