Ferhat-pašina džamija ili Ferhadija, jedno od najuspješnijih arhitektonskih ostvarenja bosanske arhitekture iz 16. vijeka u subotu ponovo otvara vrata vjernicima.
Izgrađena je 1579. godine u klasičnom otomanskom stilu. Njen arhitekta je nepoznat ali je poznato da je bio učenik otomanskog arhitekte Mimara Sinana. Izgradnju džamije je finansirao Ferhat-paša Sokolović bosanski sandžak beg, sa 30.000 dukata koje je dobio od majke grofa Vuka Engelberga koji je bio u njegovom ropstvu.
Navodno je dao ubiti trojicu srpskih arhitekata koji su gradili džamiju u Banja Luci, kako se ista ne bi ponovo napravila u tom obliku.
U kompleksu Ferhadije su se takođe nalazila i 3 turbeta: Ferhat-paše, njegove unuke Safikadune i njegovih bajraktara, željezna i kamena ograda sa česmom na ćošku, šadrvan i staro mezarje u bašti. Kasnije je kompleks dopunjen sa sahat-kulom izgrađenom nedaleko od Ferhadije.
Džamija je bila široka 18m široka, 14m dugačka, a vrh kupole je bio visok 18m. Munara je bila 43m visoka. Ferhadija je 1950. godine uvrštena u kulturnu baštinu Bosne i Hercegovine, a kasnije je bila uvrštena na listi spomenika svjetske baštine pri UNESCO-u (nulta kategorija kulturnog spomenika).
U toku Drugog svjetskog rata džamija je dijelom stradala u bombardovanju 1944. Obnavljana je niz godina, ali je ponovo stradala u zemljotresu 1969. i nakon toga je temeljno restaurirana i oslikana.
Džamija je djelimično bila uništena ekplozivom detoniranim 7. maja 1993. godine. Nakon prvog rušenja, vlasti Republike Srpske su organizovale potpuno rušenje i čišćenje terena na kojem se nalazio cjelokupni kompleks džamije. Ostaci ruševina su odvezeni na gradsku deponiju. Kratko nakon rušenja Ferhadije srušena je i obližnja sahat-kula. Ferhadija je bila samo jedna od 16 džamija srušenih u Banjaluci. Dan rušenja Ferhadije - 7. maj je u Federaciji Bosne i Hercegovine proglašen kao zvanični Dan džamija.
Islamska zajednica Banjaluke je 2001. godine dobila urbanističku saglasnost za ponovnu izgradnju džamije. Prilikom ceremonije postavljanja kamena temeljca 7. maja 2001. godine došlo je do velikih nereda izazvanih od strane demonstranata, pokušaja kamenovanja prisutnih Bošnjaka, uništavanja autobusa i sukoba sa policijom. Između ostalog, spaljena je zastava islamske zajednice, te je postavljena srpska zastava. Nekoliko Bošnjaka je teže povrijeđeno, a jedan je kasnije podlegao povredama. Visoki predstavnik za BiH je ovaj incident ocijenio kao „širenje ultra-nacionalizma od strane malih grupa ekstremista“, a svoje osude su iznijeli i visoki američki zvaničnici, te mnoge druge institucije i organizacije, uključujući i zvaničnike Republike Srpske.
Nakon nekoliko dana, uz jake mjere bezbjednosti, svečano polaganje kamena temeljca je ipak obavljeno i obnova Ferhadije je počela.
A da bi Ferhadija zabljesnula u svom punom sjaju brinuo se i arhitekta Muhamed Hamidović koji je rukovodio njenom obnovom i rekonstrukcijom.
85 odsto kamena je pronađeno i ugrađeno u novu džamiju. Ostatak je izvađen iz istog kamenoloma u okolini Banje Luke, odakle potiče i kamen iz originalne, 500 godina stare Ferhadije.
Svi radovi izvodili su se tačno onako kako je građena i prva Ferhadija. Koristio se isti materijal, kao i tehnike. Osim džamije, izgrađeni su i ostali objekti, koji su se nalazili u dvorištu džamije, poput šadrvana. Njena obnova, odnosno ponovna izgradnja trajala je gotovo 15 godina.
Ferhadija je danas tamo gdje je nekad bila, u svom punom sjaju. Po mnogima, još ljepša i još moćnija, a ove subote 7. maja biće i zvanično otvorena. Svečanom otvaranju prisustvovaće veliki broj zvaničnika i vjernika.
