Godinu dana od početka rata u Ukrajini i žestokog ekonomskog rata koji ga prati, a najviše se ogleda u sankcijama zapadnih zemalja Rusiji, ocrtavaju se konture onih koji od rata profitiraju i onih koji gube.
Rat, koji se dogodio u vrijeme ekonomskih poremećaja izazvanih dvogodišnjom pandemijom izazvao je tektonska pomjeranja u svjetskoj privredi, a prije svega u cijenama energenata, osnovnih sirovina za proizvodnju hrane, ali i novca.
Ekonomista Miloš Grujić za Mondo kaže da je nakon 24. februara 2022. godine postalo i više nego jasno da, osim vojno-političke krize na istoku Evrope, svijet ulazi i u resursno-energetsku krizu koja je izazvala svakodnevan rast cijene gasa, nafte, metala, pšenice i drugih roba na svjetskom tržištu uz istovremeni rast vrijednosti novca kojima se te robe kupuju.
Među gubitnicima smo svi mi koji goruću krizu osjećamo preko velikih poskupljenja i opšte ekonomske nesigurnosti. Gore, na "velikoj sceni", među svjetskim silama, traje borba koja će pokazati da li su nezapamćene multilateralne ekonomske i diplomatske sankcije zapadnih zemalja prema Rusiji više naštetile meti sankcija, ili onima koji su ih uveli.
Sankcije se uvode da ostave bolne posljedice i nastoje da sruše aktuelnu vlast, a osim ekonomskog - privreda svake zemlje je zbog globalizacije daleko osjetljivija na prekid protoka robe, ljudi i kapitala - maju i psihološki efeka jer zbog globalnih medija stanovnici sankcionisanih država stiču utisak nacionalnog poniženja.
"Iako Ruska Federacija, od samog početka uvođenja, nastoji da uvjeri planetu da sankcije nemaju efekta one su već imale razoran efekat na rusku ekonomiju, ali dilema o efikasnosti sankcija počiva na činjenici da iz Rusije dolazi manje relevantnih ekonomskih pokazatelja jer je ruska vlada uskratila veći broj ključnih statističkih podataka koji su se prije rata ažurirali na mjesečnoj bazi. To su podaci o vanjskoj trgovini, mjesečnoj proizvodnji nafte i gasa, izvoznoj količine robe, prilivima i odlivima kapitala, finansijskim izvještajima velikih kompanija, o monetarnoj bazi centralne banke i o direktnim stranim ulaganjima", smatra Grujić.
Rusija je prekid izvoza prema Zapadu nadomjestila ogromim povećanjem izvoza energenata na istok i jug, prije svega u Indiju i Kinuistovremeno pokušavajući da oslabi dolar trgujući sa pomenutim zemljama u drugim valutama (rublja, dirham, jen).
"Nije tajna da je Rusija na računima imala mogo rezervi za crne dane koje su akukumulirane od prihoda od nafte i gasa. Međutim, i te rezerve se tope a upitno je da li Rusija zarađuje dovoljno od izvoza nafte i gasa. Stiče se utisak da Rusija ne može Aziji da proda iste količine gasa koja se 2021. prodavala Evropi. Rusija je tokom 2021. godine u Kinu izvezla 16,5 milijardi m3 što predstavlja manje od 10 odsto od 170 milijardi m3 prirodnog gasa koje je Rusija izvezla u Evropu. Rusija se jeste okrenula Kini i Indiji ali uz prodaju po popustu bez presedana. Naftu prodaje po popustu od 35 dolara, iako nikad nije davala popust veći od pet dolara, čak ni za vrijeme invazije na Krim 2014. godine. Osim toga, ruskim naftnim tankerima treba u prosjeku 35 dana da stignu do istočne Azije, naspram dva do sedam dana da stignu do Evrope, zbog čega je samo 39 odsto ruske nafte otišlo u Aziju naspram 53 odsto namijenjenih Evropi. To je veliki uticaj na maržu i na profitabilnost poslovanja", pojašnjava Grujić.
Cilj EU, analizira Grujić, jeste da prestane biti zavisna o ruskom gasu, nafti i uglju i taj cilj je djelimično ispunjen, ali...
"Čak i ako neka od sukobljenih strana proglasi ili ostvari pobjedu, ako nastave putem koji je započet 24. februara, ijedna i druga strana će izgubiti ekonomski rat. Štaviše, bez obzira na ishod rata, efekti sankcija prema Rusiji nisu zanemarivi ni za one koji su ih uveli", dodaje on.
Zemlje u Evropskoj uniji takođe trpe i svjedočimo rekrodnom rastu cijena hrane i energenata dok lideri šalju kontolisane poruke o pronalasku alternative jeftinom ruskom gasu (prije svega u uvozu ukapljenog i mnogo skupljeg gasa iz SAD).
"Rusija je već potpuno ili djelimično prekinula dotok gasa u 12 zemalja EU. Evropa bi mogla ranije iscrpiti rezerve gasa ili ga neće moći nabaviti dovoljno. Visoke cijene energije dovele bi do porasta broja bankrota jer bi kompanije postale neprofitabilne. Takav scenario bi rezultovao recesijom koja bi se mogla razvući i na 2024. godinu. U ekstremnoj varijatni ove prognoze, vlade bi mogle ograničiti potrošnju energije što bi dovelo do talasa redukcija struje", kaže Miloš Grujić.
S druge (odnosno treće) strane, naglašava ekonomista, SAD ne trpe nijednu negativnu posljedicu rata.
"Gotovo da je nemoguće i pomisliti da SAD nisu iskorostile upražnjen prostor koji je nastao odsustvom proizvoda iz Rusije na raznim tržištima. Sve i da je tako, Americi odgovara usporavanje velikog konkurenta na globalnom tržištu i postepeno uvećanje svog udjela na raznim trzištima, prije svega na tržišu gasa, nafte, čelika i đubriva. Nije više novost objava da je Amerika najveći dobitnik rata na tlu Ukrajine. Kretanje indeksa na berzama potvrđuje da su toga već nekoliko sedmica svjesni i ulagači na finansijskim tržištima u Sjevernoj Americi", zaključuje Grujić.
(Mondo)