Smrt zvijezde je jedan od najdramatičnijih i najnasilnijih događaja u svemiru - a naučnici su prvi put u istoriji astronomije imali priliku da uživo posmatraju do samog eksplozivnog kraja zvjezdanog džina.
Zemaljski teleskopi pružili su po prvi put u realnom vremenu pogled na samrtne muke crvenog džina. Iako ovo nisu najsjajnije ili najmasivnije zvijezde, one su najveće u pogledu svoje zapremine. Betelgez, druga najsjajnija zvezda sazvježđa Orion i deveta najsvjetlija zvijezda na noćnom nebu, koja je privukla interesovanje naučnika zbog svog nepravilnog zatamnjivanja, prema trenutno dostupnim podacima, naučnici smatraju da će za oko milion godina eksplodirati u supernovu.
Međutim, zvijezda u srcu ovog novog istraživanja, smještena u galaksiji NGC 5731, udaljenoj oko 120 miliona svjetlosnih godina od Zemlje, bila je 10 puta masivnija od Sunca prije nego što je eksplodirala. Prije nego što se ugase u sjaju, neke zvijezde doživljavaju nasilne erupcije ili oslobađaju užarene vruće slojeve gasa. Sve dok astronomi nisu bili svjedoci ovog događaja, vjerovali su da su crveni džinovi bili relativno tihi prije nego što su eksplodirali u supernovu ili kolabirali u gustu neutronsku zvijezdu.
Umjesto toga, naučnici su gledali kako se zvijezda samouništava na dramatičan način prije nego što se srušila u supernovi tipa II. Ova smrt zvijezde je brz kolaps i nasilna eksplozija masivne zvijezde nakon što je sagorjela vodonik, helijum i druge elemente u svom jezgru. Ostaje samo gvožđe iz zvijezde, ali ono ne može da se spoji te zvijezda ostaje bez energije. Kada se to dogodi, gvožđe se urušava i izaziva supernovu. Studija sa detaljima o ovim nalazima objavljena je u "The Astrophisical Journal".
"Ovo je napredak u našem razumijevanju šta se dešava nekoliko trenutaka prije nego što umre masivna zvijezda", navodi glavni autor studije, Vin Džakobson-Galan, naučni saradnik Nacionalne naučne fondacije na Univerzitetu Berkli.
Posljednji trenuci zvijezde
Astronomi su prvi put upozoreni na neobičnu aktivnost zvijezde 130 dana prije nego što je postala supernova. Jarko zračenje je otkrio Pan-STARS teleskop Instituta za astronomiju Univerziteta Havaji u ljeto 2020. na Haleakali na ostrvu Maui. Zatim, u jesen iste godine, istraživači su bili svedoci supernove na istom mjestu koju su posmatrali iz opservatorije Kek na Havajima pomoću spektrometra za snimanje niske rezolucije. Ovu supernovu su nazvali 2020tlf. Otkrili su da je oko zvijezde ostalo materijala posle eksplozije - svijetli gas koji je zvijezda nasilno izbacila iz sebe.
"To je kao da gledate tempiranu bombu", kaže jedna od saradnika na istraživanju, Rafaela Marguti, vanredni profesor astronomije i astrofizike na Univerzitetu Berkli: "Nikada do sada nismo potvrdili tako nasilnu aktivnost kod umirućeg crvenog džina i vidjeli tako blistavu emisiju, a zatim njegov kolaps i gašenje", napominje profesorka.
Neke od ovih masivnih zvijezda vjerovatno doživljavaju posledične unutrašnje promjene koje izazivaju burno oslobađanje gasa prije nego što umru, pokazalo je posljednje otkriće.
"Najviše sam uzbuđen zbog svih novih 'nepoznatih' koje su otključane ovim otkrićem. Otkrivanje supernove 2020tlf će dramatično uticati na to kako definišemo poslednje mesece evolucije zvezda. To će ujediniti astronome i teoretičare u potrazi za rješenjem misterije o tome kako masivne zvijezde provode poslednje trenutke svog života", očekuje profesor Džakobson-Galan.
(Mondo/RTS)
