Evropski lideri očajnički pokušavaju da zaustave korupcionašku krizu u Evropskom parlamentu koja uništava demokratiju. Da li je već prekasno?
Bilo je to tipično pospano veče u petak u sjedištu Evropske unije u Briselu. Hiljade diplomata, zvaničnika i političara koji se tokom nedjelje "motaju" belgijskom prestonicom odavno su se uputili kući za predstojeći vikend.
Ali u kancelarijama staklene zgrade Evropskog parlamenta na Trgu Luksemburg, upravo je otpočela drama koja potresla same temelje demokratije evropskog političkog i ekonomskog bloka.
Kako je pao sumrak tog 9. decembra, belgijska policija i službenici parlamentarnog obezbjeđenja krišom su se kretali hodnicima prazne zgrade, zatvarajući sobe i kancelarije. Istovremeno, detektivi su se pripremali da pokrenu seriju policijskiih racija i hapšenja u kućama i stanovima širom prestonice.
U satima koji su uslijedili, uhapšeno je šest osumnjičenih, uključujući Evu Kaili 44-godišnju grčku političarku koja je kao potpredsjednica Evropskog parlamenta bila jedna od onih iz najvišeg političkog ešalona EU.
Privedeni su i njen partner i njegov bivši šef. U pretresima u najmanje 20 kuća i kancelarija u Belgiji, Italiji i Grčkoj u danima koji su uslijedili zaplijenjeno je 1,5 miliona evra u gotovini, kompjuteri i mobilni telefone kao dokaz.
Policija je pronašla 150.000 evra u novčanicama u stanu koji je Kaili dijelila sa svojim partnerom i, u jednom od bizarnijih detalja, njen otac je uhvaćen kako nosi kofer napunjen kešom dok je izlazio iz hotela "Sofitel" u centru grada!
Kaili i njen partner su sada u zatvoru dok se istrage nastavljaju. Oni su među četvoro osumnjičenih u preliminarnim optužbama za korupciju i pranje novca.
Katarski novac
Sumnja se, prema zvaničnim dokumentima, da su primali novac u zamjenu za lobiranje u Evropskom parlamentu za Katar, a možda i Maroko.
Iako su detalji o kriminalnim radnjama još uvijek nedorečeni slučaj je šokirao Evropsku uniju do srži.
Ovo je najveći korupcijski skandal koji je pogodio EU u skoro četvrt vijeka — i vjerovatno najozbiljniji, piše evropsko izdanje magazina "Politico".
Ono što se do sada malo zna dovelo je u pitanje integritet demokratskog procesa koji podupire cjelokupnu političku mašineriju bloka od 27 zemalja.
„Evropska demokratija je na udaru“, rekla je Roberta Metsola, predsjednica Evropskog parlamenta, kada se obratila svojim kolegama na kriznoj sjednici.
Od masovne ostavke Evropske komisije lidera Žaka Santera zbog optužbi za prevaru 1999. Brisel nije bio toliko destabilizovan korupcijskim skandalom.
Mišela Klez, istražni sudija koji vodi slučaj, u svojim rukama drži reputaciju demokratije Evropske unije. Klez je postao jedan od najuspješnijih tužilaca svoje generacije.
Prozvan „šerifom“ zbog svog nemilosrdnog odbijanja da odustane, ostvario je rezultate u velikim slučajevima složenog finansijskog kriminala, uključujući slučajeve pranja novca u belgijskim fudbalskim klubovima, trgovinu drogom i utaju poreza od strane bankara. Sada u slobodno vrijeme piše krimi trilere.
Borci za veću transparentnost već godinama upozoravaju na slaba pravila i slabu primjenu u institucijama EU.
Evropski parlament je dugo bio magnet za lobiste, koji žele da se njihov glas čuje u jednom od centara moći EU. Iako je Parlament vjerovatno najmanje uticajan od institucija EU, njegova moć je porasla otkako je dobio novu nadležnost 2009. godine, a njegovih 705 poslanika sada ima ovlašćenja da oblikuju zakone — obično u završnoj fazi.
Možda još važnije, Parlament nudi forum za javnu debatu na visokom nivou. Njegova komora je mjesto gdje poslanici iz 27 zemalja bloka drže govore u ime stvari koje novac ne bi trebalo da može da kupi.
Upravo u vrijeme kada je Svjetsko prvenstvo u fudbalu bilo dostiglo svoj vrhunac u Kataru, ova afera je potvrdila (u zapadnoj javnosti uobičajen; prim. ur.) imidž "petro-kraljevine" Katara kao zlonamjerne sile koja se miješa u EU i igra igru na igralištu za korumpirane "evrokrate".
Kako je sedmica odmicala, pojavili su se dodatni detalji o navodnom uticaju Katara, koji negira bilo kakvu umiješanost u skandal.
Kaili je posjetila Katar početkom novembra, sastala se sa ministrom rada i drugima. Ubrzo nakon toga u Evropskom parlamentu, održala je blistav govor, pozdravivši domaćina Svjetskog prvenstva kao „borca za radnička prava“ i pohvalivši „istorijsku transformaciju zemlje“. Bio je to nepopularan stav u suprotnosti sa oštrim kritikama aktivista koji su upozoravali da se građevinski radnici tretiraju kao robovi dok se grade fudbalski stadioni u Kataru.
Brzo su se pojavila pitanja o ulozi nekih NVO. Jedna je posebno bila pod intenzivnim ispitivanjem — "Fight Impunity", think-tank koji vodi Pier Antonio Panzeri. On je bivši član Evropskog parlamenta i blizak saradnik Kailinog partnera Frančeska Đorđija. I Panzeri i Đorđi optuženi su za korupciju, zajedno sa Kaili, i ostaju u zatvoru dok se istraga nastavlja.
Pomenuta NVO nije bila naveden u zvaničnom registru lobista, ali je ipak uspjela da dobije značajan pristup parlamentu, uključujući i preko parlamentarnog pododbora za ljudska prava.
Mrlja skandala će znatno otežati posao Evropskom parlamentu dok on u novoj godini nastoji da obnovi dogovore u EU i pokuša da se pozabavi nizom pitanja koja su opisana kao „egzistencijalna za evropski projekat“.
To uključuje pregovore sa Sjedinjenim Državama o programu subvencija u Zakonu o smanjenju inflacije koji je uspaničio evropske lidere koji brinu za svoju relativnu ekonomsku konkurentnost (strah da će se kompanije preseliti u SAD).
(Politico)