Grad Banja Luka uputio je Vladi Republike Srpske javni apel za zaštitu i obnovu Spomenika palim Krajišnicima na Banj brdu, jednog od simbola Banje Luke i Republike Srpske i nacionalnog spomenika BiH, s obzirom na to da Grad nije nadležan za obnovu ovog spomenika.
"Obraćamo se Vladi Republike Srpske i resornim ministarstvima, kao nosiocima izvršne vlasti u Republici Srpskoj, bez namjere da upućujemo na eventualne krivce i sa iskrenom željom da pozovemo sve aktere na odgovornost i hitan angažman, kako bismo zaustavili višegodišnji proces propadanja jednog od simbola Banje Luke i Republike Srpske i nacionalnog spomenika Bosne i Hercegovine – Kompleksa spomenika palim Krajišnicima na Banj brdu" navedeno je u dopisu koji je upućen na adresu Vlade Republike Srpske.
Kako se navodi, Opštim okvirnim sporazumom za mir u Bosni i Hercegovini i važećim zakonskim i podzakonskim aktima, odgovornost za obezbjeđenje pravnih, naučnih, tehničkih, administrativnih i finansijskih mjera za zaštitu, konzervaciju, prezentaciju i rehabilitaciju spomenika je na institucijama entiteta na čijoj se teritoriji spomenik nalazi. U konkretnom slučaju odgovornost je na Republici Srpskoj, odnosno na Vladi Republike Srpske, što je eksplicitno navedeno i u samoj odluci o proglašenju nacionalnog spomenika BiH iz 2013. godine.
"Bez urgentnog preduzimanja niza mjera, kako hitnih i kratkoročnih, tako i sveobuhvatnih, temeljnih i dugoročnih, fizičkoj opasnosti će biti izloženi posjetioci na lokaciji spomenika, a kao društvo ostaćemo bez jednog od kulturnih, političkih i civilizacijskih simbola borbe za slobodu i života, koje je Krajina dala u borbi protiv fašizma", ističe se u dopisu.
Ističe se da je Republički zavod za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa Republike Srpske u saradnji sa Zavodom za studije i projektovanje Banja Luka je 2003. godine izradio projekat obnove spomenika – „Sanacija i restauracija kompleksa spomenika palim borcima Bosanske Krajine na Banj brdu u Banjaluci“.
Investitor je bio Grad Banja Luka, a projekat čine dva dijela: 1) Projekat sanacije i restauracije pristupnog platoa i stepeništa i 2) Projekat sanacije i restauracije spomenika palim borcima Bosanske krajine.
Projektom je detaljno dokumentovano stanje spomenika, uočena oštećenja i dat je pregled potrebnih radova na sanaciji i restauraciji.
U ovom projektu obnove spomenika navedeno je da je spomenik u lošem stanju zbog neodržavanja i uticaja atmosferilija. Uočljiva su oštećenja kamenih obloga zidova i samih reljefa usljed dugotrajnog uticaja atmosferilija, što može dovesti do njihovog širenja i stvaranja deformacija. Crteži na zidovima u unutrašnjosti spomenika su u izuzetno lošem stanju, u opasnosti od potpunog nestanka. Oštećenja su nastala usljed neodržavanja i intenzivnog uticaja kapilarne vlage, koja je vidljiva i na vanjskim fasadama objekta spomenika, i zahtijevaju preduzimanje hitnih mjera za njihovu konzervaciju i restauraciju.
Od izrade projekta obnove proteklo je gotovo dvadeset godina, a od odluke komisije u kojoj se konstatuje stanje spomenika devet godina.
Grad Banja Luka je iz budžeta za 2018. godinu finansirao radove na uređenju pristupnog platoa u vrijednosti od 42.570,45 KM, što je bilo neophodno radi sigurnosti pristupa spomeniku.
Međutim, od dana donošenja Odluke do danas, osim aktivnosti Grada Banje Luke – nisu evidentirane značajnije aktivnosti na realizaciji mjera koje su naložene Odlukom o proglašenju nacionalnog spomenika.
"Predlaže se preduzimanje dvije grupe mjera: hitne i kratkoročne mjere. koje će uključivati zaštitu posjetilaca od mogućeg urušavanja dijelova spomenika, zaštitu spomenika od daljeg oštećenja penjanjem fizičkih lica, zaštitu od daljih uticaja atmosferskih prilika i sveobuhvatne, temeljne i dugoročne mjere, koje će uključiti reviziju postojećeg, gorenavedenog projekta sanacije i restauracije spomenika, planiranje sredstava u budžetu Republike Srpske za potrebe rehabilitacije i restauracije spomenika, izbor izvođača radova na sanaciji i restauraciji, donošenje dugoročnog plana upravljanja spomenikom i druge mjere propisane zakonom i odlukom o proglašenju spomenika nacionalnim spomenikom", istaknuto je u dopisu Grada upućenog Vladi Republike Srpske.
Izraženo je uvjerenje da se institucije Republike Srpske, kojima pripadaju obaveze utvrđene odlukama Komisije za nacionalne spomenike BiH, neće oglušiti o ovaj apel i da adekvatna reakcija neće izostati.
"Grad Banja Luka i organizacione jedinice Gradske uprave stoje na raspolaganju za saradnju i podršku u izradi i realizaciji projekta sanacije jednog od simbola Banje Luke", zaključeno je na kraju dopisa.