Danas se navršava 21 godina od prvog masovnijeg protesta protiv režima Slobodana Miloševića, 9. marta 1991.
Taj datum je istovremeno i početak vaninstitucionalne političke borbe opozicije koja je 2000. godine rezultirala smjenom vlasti i početkom konsolidacije demokratskog sistema u Srbiji.
Devetomartovski protest u Beogradu je organizovao i predvodio Srpski pokret obnove (SPO) Vuka Draškovića, tada najjača opoziciona stranka, koja je zagovarala promjenu sistema, demokratizaciju i nacionalnu obnovu države.
U sukobima koji su se sa Trga republike gdje je skup održan proširili na nekoliko ulica u centru Beograda, život su izgubile dvije osobe, učesnik protesta Branimir Milinović (18) i policajac Nedeljko Kosović (54).
Prva žrtva bio je policajac Kosović koji je poginuo oko 15.30 časova u Masarikovoj ulici kod "Beograđanke". Bježeći od demonstranata, Kosović je pokušao da preskoči zid terase, ali je pao sa visine od pet metara udarivši glavom o trotoar.
Maturant Milinović smrtno je ranjen kada je grupa policajaca sa ugla ulica admirala Geprata i kneza Miloša otvorila vatru prema demonstrantima ispred kafea "London", a preminuo je oko 16 časova na Urgentnom centru Kliničkog centra Srbije.
U sukobima demonstranata i policije je povrijeđeno 114 osoba - 58 policajaca i 86 građana a uhapšeno je 158 ljudi.
Glavni zahtjev protesta bila je smjena tadašnjeg generalnog direktora RTS-a Dušana Mitevića i još četvorice urednika zbog uvredljivih komentara na račun opozicije.
Demonstracije su bile zabranjene, pa je policija od ranog jutra blokirala prilaze Beogradu u namjeri da spriječi dolazak pristalica opozicije iz unutrašnjosti zemlje.
Uprkos tome u centru Beograda okupilo se oko 100.000 građana, a oko podneva policija je krenula u akciju razbijanja demonstracija iz Francuske ulice i sa platoa ispred Filozofskog fakulteta.
Pred naletom policije, lideri opozicije i dio njihovih najbližih pristalica sklonili su se u Narodno pozorište, a vrata im je otvorila tadašnja upravnica, dramski pisac Vida Ognjenović.
Na batinanje demonstranata, lider SPO Vuk Drašković je sa balkona pozorišta pozvao na "juriš" poslije čega su počeli okršaji. U namjeri da razbije demonstracije, policija je upotrijebila suzavac, vodene topove i gumene metke, a u akciju je bila uključena i konjica.
Fotografija na kojoj članica SPO Dragana Srdić - Milojević sa tri podignuta prsta "prkosi" vodenom topu obišla je istog dana cijeli svijet i postala simbol otpora demonstranata.
Drašković je kasno popodne pokušao da uđe na sjednicu vlade, a pošto je u tome spriječen, krenuo je s demonstrantima prema željezničkoj stanici i tada je uhapšen. Hapšenje lidera SPO izazvalo je revolt studenata koji su ubrzo iz Studentskog grada na Novom Beogradu krenuli ka Terazijama.
Policija je studente dočekala na Brankovom mostu, ponovo su upotrijebljeni suzavac i palice, a pošto su oni posjedali na asfalt, akcija policije je ubrzo prekinuta.
Protesti nekoliko hiljada studenata i građana nastavljeni su na Terazijama sve do 14. marta, kada su Drašković i svi uhapšeni oslobođeni, a Skupština Srbije usvojila ostavke direktora RTS-a Mitevića i ministra unutrašnjih poslova Radmila Bogdanovića.
Te večeri, oko 20 časova, na ulice Beograda prvi put poslije Drugog svjetskog rata izašli su tenkovi, a odluku o tome donijelo je kolektivno rukovodstvo, Predsjedništvo bivše SFRJ.
Sljedeći veliki politički protestni skup održan je 28. juna 1992, kao Vidovdanski sabor. Ostavku Slobodana Miloševića sa funkcije predsjednika Srbije zatražila je opozicija organizovana u DEPOS.
Od novembra 1996. do februara 1997. održani su građanski i studentski protesti zbog krađe na lokalnim izborima, a organizovala ih je koalicija "Zajedno" u više gradova Srbije.
Bivši španski premijer Felipe Gonzales saopštio je krajem decembra 1996. da je Komisija OEBS-a utvrdila da je koalicija "Zajedno" pobijedila na lokalnim izborima u 13 gradova u Srbiji i devet beogradskih opština, što su vlasti morale da priznanju, pa je 11. februara 1997, Skupština Srbije donijela "leks specijalis".
Najveći protestni skup opozicije održan je 5. oktobra 2000. godine. Sutradan, 6. oktobra, Milošević je priznao izborni poraz na izborima za predsjednika SRJ.
(Tanjug)