Nedavno otkriće takozvanog Vrbaskog mača u kamenu 2019. godine na dnu rijeke Vrbas u selu Rekavice, nedaleko od tvrđave Zvečaj, doveo je u žižu interesovanja stranih i domaćih medija ovaj značajan istorijski i arheološki lokalitet
Ostaci tvrđave Zvečaj kod Banjaluke, danas zapušteni i teško pristupačni, svjedoče o burnoj prošlosti ovih krajeva i njena eventualna rekonstrukcija u doglednoj budućnosti omogućila bi da postane atraktivna za domaće i strane turiste, rekao je Srni savjetnik u Odjeljenju za istoriju Muzeja Republike Srpske Janko Vračar.
Govoreći o ovo nebrušenom turističkom biseru, Vračar je rekao da tome u prilog idu i slični primjeri u bližem okruženju, kao što su Golubac u Srbiji, ili Vranduk u Federaciji BiH.
"Tvrđava Zvečaj nalazi se iznad sela Rekavice, na samom južnom ulazu u kanjon Tijesno, te bi se popularizacijom ovog lokaliteta otvorile nove mogućnosti u turističkoj ponudi grada, kao što je održavanje viteških festivala, poput festivala `Džast aut` u Manasiji ili `Kastrum` u Banjaluci", istakao je Vračar.
On smatra da bi jedan ovakav festival privukao nove turiste u ruralna područja na teritoriji grada.
"U prvoj fazi prostor oko tvrđave potrebno je raščistiti i urediti stazu koja vodi prema njoj, kao i postaviti odgovarajuću dvojezičnu tablu sa detaljima iz prošlosti tvrđave i podacima o značajnim istorijskim ličnostima s kojima je tvrđava povezana, kao što su vojvoda Hrvoje Vukčić, kralj Stefan Ostojić, kralj Matija Korvin i Zmaj Ognjeni Vuk", rekao je Vračar.
Prema njegovim riječima, nedavno otkriće takozvanog Vrbaskog mača u kamenu 2019. godine na dnu rijeke Vrbas u selu Rekavice, nedaleko od tvrđave Zvečaj, doveo je u žižu interesovanja stranih i domaćih medija ovaj značajan istorijski i arheološki lokalitet.
"Jednoiporučni mač, koji približno možemo datovati u drugu polovinu 14. ili prvu polovinu 15. vijeka, predstavlja značajno materijalno svjedočanstvo o burnoj prošlosti ovog mjesta i danas se nalazi izložen u stalnoj izložbenoj postavci Muzeja Republike Srpske u Banjaluci", rekao je Vračar.
Status kraljevske rezidencije
Prema njegovim riječima, utvrđeni grad Zvečaj sastoji se od dva dijela, gornjeg i donjeg grada.
"Gornji grad se sastoji od snažne donžon–kule ovalnog oblika i bedema koji su se spuštali prema Vrbasu na istočnoj i zapadnoj strani. Na mjestu prirodnog prilaza na istočnoj strani bila je presvođena kapija. Na zapadnoj strani, kraj bedema koji je bio dug oko stotinjak metara završavala je četvrtasta samostalna kula, koja je štitila sa ove strane prilaz glavnoj utvrdi", naveo je Vračar.
On je napomenuo da ovaj lokalitet nikada nije dovoljno i do kraja proučen, te da bi naknadna arheološka istraživanja mogla dati odgovor da li je Zvečaj bio i utvrđeni dvor. Vremenski Zvečaj pripada gotičkom stilu, mada ima neke elemente romaničkih utvrđenja.
Vračar je naveo da se utvrđenje Zvečaj prvi put u istorijskim izvorima spominje 15. januara 1404. godine, kao dvor velikog vojvode bosanskog, kneza Donjih Kraja i hercega splitskog Hrvoja Vukčića, sa kojim su u vezu bile dovedene brojne kontroverze.
"Smatra se da je ovo utvrđenje i sagradio Hrvoje Vukčić. On je imao značajnu ulogu u borbi za ugarski prijesto između Žigmunda Luksemburškog i Ladislava Napuljskog, podržavajući potonjeg. Kada je Ladislav izgubio borbu, Hrvoje Vukčić se izmirio sa Žigmundom, ali se uskoro ponovo sukobio s njim", priča Vračar.
Da se odbranio od ugarskog napada, Vukčiću su pomogli Turci, te su 1415. godine Ugari pretrpjeli poraz u Lašvi. Na taj način Turci su počeli da se miješaju u unutrašnje prilike u Bosni, što će na kraju dovesti do njihovog osvajanja 1463. godine.
"Sam Hrvoje Vukčić je u vjerskom pogledu lavirao između crkve bosanske i Rimokatoličke crkve, a nakon njegove smrti, 1416. godine u Kotoru /današnji Kotor Varoš/, veći dio njegovih posjeda pripao je kruni, pa je u dvoru u Zvečaju, 15. marta 1419. godine, kralj Srba i Bosne Stefan Ostojić primio dubrovačko izaslanstvo, potvrdivši tom prilikom stare privilegije Dubrovčanima", naveo je Vračar.
To svjedoči, istakao je on, da je Zvečaj tada imao status jedne od kraljevskih rezidencija. Nakon toga Zvečaj se u izvorima ne pominje narednih nekoliko decenija, sve do turskog osvajanja.
"Prilikom osvajanja Bosne u proljeće 1463. godine, Osmanlije osvajaju i tvrđavu Zvečaj i ostavljaju u njoj posadu sastavljenu od janičara kojima je zapovijedao Konstantin Mihailović, porijeklom srpski plemić iz mjesta Ostrovice pored Novog Brda na Kosovu", naveo je Vračar.
Kao mladić, Konstantin Mihailović je bio zarobljen od Osmanlija prilikom osvajanja Novog Brda 1455. godine, i tom prilikom je regrutovan u redove janičara. Učestvovao je i u osvajanju Bosne, a za svoje zasluge bio je nagrađen mjestom dizdara /komandanta tvrđave/ Zvečaja.
U jesen 1463. ugarska vojska, predvođena kraljem Matijom Korvinom, prodire u Bosnu, osvaja Jajce, a zatim i Zvečaj u kome zarobljavaju Konstantina Mihailovića, koji tom prilikom prelazi na stranu hrišćana.
"Zvečaj nakon ugarskog osvajanja, ulazi u sastav Jajačke banovine, kao dio vojnih napora Ugarske da zaustavi turski prodor prema Srednjoj Evropi. Ugarski kralj Matija Korvin, logorovao je podno Zvečaja u jesen 1480. godine, tokom pohoda protiv Turaka, a jedan od učesnika ovog pohoda bio je i čuveni junak iz naših epskih pjesama Zmaj Ognjeni Vuk, odnosno titularni srpski despot Vuk Branković–Grgurević, unuk despota Đurđa Brankovića", napomenuo je Vračar.
Prilikom ovog pohoda ugarski i srpski odredi privremeno su zauzeli i spalili Sarajevo. Katastrofalni ugarski poraz na Mohaču 1526. godine i pogibija kralja Lajoša drugog u borbi sa Turcima tom prilikom doveli su ubrzo do raspada ugarskog odbrambenog sistema na južnim granicama.
Već iduće godine Osmanlije osvajaju Jajce, a zatim i Zvečaj, koji ubrzo gubi svoj raniji značaj zbog pomjeranja granice prema sjeveru i zapadu i postepeno biva napušten.
(Ana Bencun/SRNA)