Potopljeni Titanik se nalazi na dubini 3.800 metara u okeanu, gdje se ništa ne vidi, osjeća se veliki pritisak, a i podvodne struje su jake.
U jesen 1911. godine, ogroman komad leda se odlomio sa glečera na jugozapadu velikog ledenog pokrivača Grenlanda. Tokom narednih mjeseci, polako se kretao prema jugu, postepeno se topio, nošen okeanskim strujama i vjetrom.
Zatim, u hladnoj noći bez mjeseca 14. aprila 1912, ledeni brijeg dug 125 metara — ostatak 500 metara dugog ledenog brega koji je napustio Grenland — sudario se sa putničkim brodom RMS Titanik na svom prvom putovanju iz Sautemptona. Za manje od tri sata, brod je potonuo, odvevši više od 1.500 putnika i članova posade u smrt. Olupina sada leži skoro 3,8 km ispod površine mora, oko 640 km jugoistočno od obale Njufaundlenda.
Ledeni bregovi i dalje predstavljaju opasnost za brodarstvo - 2019. godine, 1.515 santi leda odlutalo je dovoljno na jug da uđu u transatlantske brodske puteve između marta i avgusta. Ali čak i posljednje počivalište Titanika nosi opasnosti, što znači da posjeta najpoznatijoj olupini na svijetu predstavlja značajan izazov.
Kako izgleda dno na ovom dijelu?
Nakon nestanka podmornice od pet osoba koja je prevozila turiste na put do olupine Titanika, BBC analizira kako izgleda ovo područje okeanskog dna. Duboki okean je mračan. Sunčeva svjetlost se veoma brzo apsorbuje u vodu i ne može da prodre dublje od oko 1000 metara od površine. Iza ove tačke, okean je u vječnoj tami. Iz tog razloga Titanik leži u regionu poznatom kao "ponoćna zona".
Prethodne ekspedicije na olupinu su opisivale spuštanje više od dva sata kroz potpuni mrak pre nego što se dno okeana iznenada pojavi pod svetlima podmornice. Sa ograničenom linijom vida preko tih nekoliko metara osvetljenih svetlima podmornice veličine kamiona, navigacija na ovoj dubini je izazovan zadatak, što olakšava dezorijentaciju na morskom dnu.
Međutim, detaljne mape lokacije olupine Titanika sastavljene kroz decenije skeniranja visoke rezolucije mogu da obezbijede tačke orijentacije kada se objekti pojave. Sonar takođe omogućava posadi da otkrije karakteristike i objekte izvan male osvijetljene oblasti.
Kapetani podmornica se takođe oslanjaju na tehniku poznatu kao inercijalna navigacija, koristeći sistem akcelerometara i žiroskopa za praćenje njihove pozicije i orijentacije u odnosu na poznatu početnu tačku i brzinu. OceanGateova Titan podmornica nosi najsavremeniji samostalni inercijalni sistem za navigaciju koji se kombinuje sa akustičnim senzorom poznatim kao Doplerov dnevnik brzine za procjenu dubine i brzine podmornice u odnosu na morsko dno.
Teško je naći način
Uprkos tome, putnici na prethodnim putovanjima Titanika sa OceanGate-om opisali su koliko je teško pronaći put kada stignete na dno okeana. Majk Rajs, pisac TV komedije koji je radio na Simpsonovima i putovao sa OceanGateom na Titaniku prošle godine, rekao je za BBC: "Kada dotaknete dno, ne znate zapravo gdje ste.Morali smo da lutamo slijepo na dna okeana znajući da je Titanik negdje, ali je bilo toliko mračno da je brod bio udaljen samo 400 metara, a mi smo ga tražili 90 minuta“.
Što dublje objekat putuje u okeanu, veći je pritisak vode oko njega. Na morskom dnu 3.800 metara ispod površine, Titanik i sve oko njega izdržavaju pritiske od oko 40 MPa, koji su 390 puta veći od onih na površini.
"Poređenja radi, to je oko 200 puta veći pritisak u automobilskoj gumi. Zato vam je potrebna podmornica koja ima zaista debele zidove", rekao je za BBC Robert Blasiak, istraživač okeana u Stokholmskom centru za otpornost na Univerzitetu u Stokholmu. Zidovi od ugljeničnih vlakana i titanijuma podmornice Titan su dizajnirani da omoguće maksimalnu radnu dubinu od 4.000 metara.
Duboki okean je pun podvodnih struja
Jake površinske struje koje mogu izbaciti čamce i plivače sa kursa su nam vjerovatno poznatije, ali duboki okean je takođe pun podvodnih struja. Iako obično nisu tako jaki kao oni na površini, ipak mogu uključivati kretanje velikih količina vode. Mogu ih pokretati površinski vetrovi koji utiču na vodeni stub ispod, duboke plima vode ili razlike u gustini vode uzrokovane temperaturom i salinitetom, poznate kao termohalinske struje. Rijetki događaji poznati kao bentoske oluje - koji se obično povezuju sa vrtlozima na površini - takođe mogu izazvati jake, sporadične struje koje mogu da speru materijal sa morskog dna.
Informacije koje postoje o podvodnim strujama oko Titanika, koje su se podijelile na dva glavna dijela nakon što su se pramac i krma odvojili dok je potonuo, potiču iz istraživanja koje proučava obrasce na morskom dnu i kretanje lignji oko olupine.
Poznato je da dio olupine Titanika leži blizu morskog dna na koji utiče struja hladne vode koja teče ka jugu, poznata kao Zapadna granična potkožna struja. Tok ove "donje struje“ stvara migrirajuće dine, talase i trakaste šare u sedimentu i mulju duž dna okeana koji su naučnicima dali uvid u njenu moć. Većina formacija koje su primetili na morskom dnu povezana je sa relativno slabim do umjerenim strujama.
Rezanja pijeska duž istočne ivice polja Titanik - stvari, pribor, oprema, ugalj i dijelovi samog broda koji su bili razbacani dok je brod potonuo - pokazuju da postoji struja koja teče od istoka ka zapadu, dok je u blizini glavne olupine naučnici kažu da se struje kreću od sjeverozapada ka jugozapadu, možda zbog toga što veći dijelovi olupine menjaju svoj pravac.
Južno od pramca struje su posebno promjenljive i kreću se od sjeveroistoka preko sjeverozapada ka jugozapadu. Mnogi stručnjaci očekuju da će dejstvo ovih struja na kraju zatrpati olupinu Titanika u sedimentu.
Olupina Titanika nastavlja da se ruši
Gerhard Sajfert, morski arheolog koji je nedavno predvodio ekspediciju za skeniranje olupine Titanika u visokoj rezoluciji, rekao je za BBC da ne vjeruje da su struje u tom području dovoljno jake da predstavljaju rizik za podmornicu - pod uslovom da ima pogon.
"Nemam dokaza da struje predstavljaju prijetnju bilo kojem funkcionalnom dubokomorskom vozilu na lokaciji Titanika. U kontekstu našeg projekta mapiranja, struje su bile izazov za precizno mapiranje, a ne sigurnosni rizik", rekao je Seiffert.
Poslije više od 100 godina na morskom dnu, Titanik je postepeno degradirao. Početni udar dva glavna dijela plovila pri udaru u morsko dno izvrnuo je i izobličio velike dijelove olupine. Vremenom su mikrobi koji su se hranili gvožđem broda formirali „rustile“ u obliku ledenica i ubrzali propadanje olupine. Međutim, naučnici procjenjuju da veća aktivnost bakterija na krmi broda - uglavnom zbog većeg stepena oštećenja koje je pretrpio - uzrokuje da se propada oko 40 godina brže od pramca.
"Olupina se stalno urušava, uglavnom zbog korozije. Svake godine pomalo. Ali dokle god se držite bezbjedne udaljenosti - sve dok nema direktnog kontakta i prolaska kroz otvore - ne treba očekivati nikakvu štetu“, kaže Seiffert.
Iako je malo vjerovatno, poznato je da iznenadni tokovi sedimenta duž morskog dna oštećuju, pa čak i ispiraju strukture koje je napravio čovjek na dnu okeana u prošlosti. Najveći od ovih događaja – poput onog koji je presjekao transatlantske kablove kod obale Njufaundlenda 1929. godine – izazvani su seizmičkim događajima kao što su zemljotresi. Raste svijest o riziku koji ovi događaji predstavljaju, iako nema naznaka da je takav događaj izazvao nestanak podmornice Titan.
Podvodna klizišta
Tokom godina, istraživači su identifikovali znakove da je morsko dno oko olupine Titanika bilo pogođeno masivnim podvodnim klizištima u dalekoj prošlosti. Čini se da su ogromne količine sedimenta tekle niz kontinentalnu padinu sa Njufaundlenda i stvorile ono što naučnici nazivaju „koridorom nestabilnosti“. Oni procjenjuju da se posljednji od ovih „razornih“ događaja dogodio desetinama hiljada godina prije, stvarajući slojeve sedimenta debljine i do 100 metara. Ali oni se takođe dešavaju izuzetno rijetko, kaže Dejvid Pajper, morski geolog iz Geološkog zavoda Kanade koji je proveo mnogo godina proučavajući morsko dno oko Titanika.
Drugi događaji poznati kao struje zamućenja - u kojima se voda puni sedimentom i teče niz kontinentalnu padinu - su češći i mogu biti izazvani olujama.
"Postoji interval ponavljanja od možda 500 godina", kaže Pajper. Ali topografija morskog dna u toj oblasti bi vjerovatno usmjerila sve tokove sedimenta niz obilježje poznato kao "Dolina Titanika", što znači da nikada neće stići do olupine.
I Sajfert i Pajper kažu da je malo vjerovatno da je takav događaj mogao da igra ulogu u nestanku podmornice Titan. Postoje i druge geološke karakteristike oko mjesta olupine koje takođe tek treba da budu istražene.
U prethodnoj ekspediciji na Titanik sa OceanGate-om, bivši ronilac francuske mornarice i pilot podmornice Pol-Henri Nargeolet snimio je misteriozni blic na sonaru 1996. godine. Ispostavilo se da je to stjenoviti greben prekriven morskim životom. Nadao se da će posjetiti još jednu tačku koju je otkrio u blizini olupine Titanika u posljednjim ekspedicijama.
Kako se potraga za nestalom podmornicom nastavlja, malo je tragova o tome šta se moglo dogoditi Titanu i njegovoj posadi. Ali u tako izazovnom i negostoljubivom okruženju, rizici posjete olupini Titanika danas su važni koliko i 1986. godine kada su prvi ljudi vidjeli brod nakon što je potonuo.
(MONDO)