Kapitalizam bez humanosti, solidarnosti i pravde nema morala (moralnosti) i budućnosti, piše Marks.
U suprotnom, svijet bi mogao da skrene nazad ka opasnim ideologijama poput marksizma.
Kako rastu sumnje u nevidljivu ruku koja upravlja tržištem, nije iznenađenje što je Marksov “Kapital” na listi najčitanijih knjiga u njegovoj domovini Njemačkoj, najmoćnijoj privredi Evropske unije.
Bestseler nije, međutim, trotomno djelo koje je bilo biblija komunizma, niti je Marks o kome je riječ Karl, njemački filozof, politički ekonomista i komunistička ikona, već Rajnhard, nadbiskup Minhena i Frajzinga.
Omot knjige novog Marksa nosi dozu humora – opremljen je ljubičastom bojom katoličkih sveštenika, ali je urađen po uzoru na njemačko izdanje toma iz 1871. u kome se tvrdilo da će kapitalizam zbog urođenih suprotnosti doživjeti slom. Kritičari, međutim, kažu da je marketinški vješt biskup Marks, kao odgovor na sadašnje ekonomske potrese, ponudio modernu preformulaciju hrišćanske socijalne doktrine.
Duhovni vođa Anglikanske crkve je u duboko konzervativnom londonskom časopisu Spektator napisao kako je polaganje isuviše povjerenja u tržište postalo neka vrsta idolopoklonstva. Rajnhard Marks (55), koga smatraju liberalom i pobornikom nepopularnih ekonomskih reformi u Njemačkoj, knjigom „Kapital: Molba za čovjeka“ vraća se u politički centar, ističući slobodu nad prinudom i kritikujući pretjerivanja razuzdanog kapitalizma.
On podržava slobodna tržišta, ali poziva na povratak ugodnom, socijalno odgovornom “modelu Rajnland kapitalizma” u Njemačkoj. Taj “kapitalizam sa ljudskim likom” je u zapadnoevropskim zemljama bio u odstupanju jer je smatran za “socijalno-romantični ostatak” godina poslije Drugog svetskog rata.
Sveštenikova poruka teško da je novina. No, sa besprekornim tajmingom objavljivanja djela i neobičnim omotom, biskup je opravdao svoju reputaciju najvještijeg prodavca u Katoličkoj crkvi u Njemačkoj.
Knjiga na 320 stranica, koja je u prodaji od kraja septembra, pogodila je u centar. Hrišćanski izdavač Patloš odštampao je samo 15.000 primeraka, od kojih je većina već prodata. Ovo su vremena kada ni crkve nisu pošteđene finansijske oluje – benediktinska opatija Minsteršvarzaš iz IX veka u Bavarskoj i protestantska crkva u Oldenburgu u Donjoj Saksoniji su među žrtvama kolapsa njujorške globalne firme za finansijske usluge Leman Braders. Otuda mnogi Nijemci, bili vernici ili ne, preispituju svoju vjernost njihovoj socijalno tržišnoj ekonomiji, koja je mješavina slobodnog tržišta i darežljive države blagostanja.
Rajnhard Marks, koji je među 27 njemačkih biskupa najotvoreniji u kritici velikog biznisa, kaže da je njegov rad u određenoj mjeri “rasprava sa marksizmom”. Knjiga započinje kao pismo oslovljeno njegovom “dragom prezimenjaku”. “Posljedice tvog razmišljanja”, kaže biskup ideologu iz 19. vijeka, ”bile su katastrofalne”. Međutim, moderni Marks zahtjeva da čitavo čovječanstvo usvoji tržišnu ekonomiju koja bi bila nježnija prema slabima umjesto “da gomila još više nagrada onima koji se ponašaju nemoralno”. “To nije utopija. To je neophodno za dobrobit ljudi”, izjavio je Marks u Minhenu.
Novom knjigom Marks namjerava da ukaže na vrijednost katoličkog socijalnog učenja u globalizovanom svijetu. “Kapitalizam bez humanosti, solidarnosti i pravde nema morala (moralnosti) i budućnosti”, piše Marks. U suprotnom, svijet bi mogao da skrene nazad ka opasnim ideologijama poput marksizma.
Rajnhard Marks nije jedini sveštenik koji je ovih dana ostavio po strani izreku da “Bog pomaže onima koji pomažu sami sebi”.
Nadbiskup Kanterberija Rouen Vilijems se, takođe, pridružio onim Evropljanima koji kritikuju razuzdani kapitalizam američkog tipa i smatraju ga glavnim uzrokom globalne finansijske krize. Duhovni vođa Anglikanske crkve je u duboko konzervativnom londonskom časopisu Spektator napisao kako je polaganje isuviše povjerenja u tržište postalo neka vrsta idolopoklonstva. Istovremeno je Vilijems podsjetio čitaoce na kritiku kojoj je Karl Marks podvrgao laišez-faire kapitalizam. “Tu je bio u pravu, ako je i bio u bilo čemu drugom“, primjetio je nadbiskup.
Vilijems je, takođe, pozvao na povećano upravljanje finansijskim tržištima i hvaleći poteze regulatora radi obuzdavanja špekulantske prodaje poslije kolapsa Liman Bradersa i naglog pada dionica ostalih finansijskih institucija. “Vlade ne treba da gube hrabrost u nastojanju da identifikuju još neku metu”, dodao je nadbiskup.
Vilijems nije kritikovao SAD za krizu. Uostalom, britanski investitori su profitirali kao i američki veliki igrači od buma, kao što je krah pogodio London gotovo podjednako snažno kao i Njujork.
Zato je od Vilijemsovog prigovarajućeg tona oštriji bio njegov zamjenik Džon Santemu, nadbiskup Jorka, koji je kritikovao hedž fondove koji su prodali jeftino dionice britanske banke, HBOS, čime su je primorali da bude hitno prodata rivalu, Lloyds TSB. “Očigledno, oni su pljačkaši banaka i otimači aktiva”, izjavio je Santemu 59-godišnji sveštenik rodom iz Ugande.
U sadašnjoj finansijskoj krizi traženo štivo je postao i “Kapital“ Karla Marksa (1818-1883). “Marks je ponovo u modi“, izjavio je predstavnik berlinske izdavačke kuće “Karl Dic” za njemački regionalni dnevnik “A Noje Rur/Noje Rajn cajtung”.
Marksistička ekonomska filozofija – a pogotovu njena ruska lenjinistička verzija – pala je u nemilost sa kolapsom Sovjetskog Saveza krajem 80-ih. Međutim, prodaja najčitanijeg toma “Kapitala“ je u porastu od 2005. Te godine je prodato 500 primeraka, ove do sada 1.500, a izdavač procjenjuje da će do kraja 2008. prodaja znatno porasti. “Ona je sada definitivno u modi”, izjavio je direktor izdavača Joern Šetrumf.
“Finansijska kriza nam je donijela veliki dar.” Kupci su najčešće “iz mlade akademske generacije koja je shvatila da se neoliberalna obećanja o sreći nisu ispunila“, kazao je Šetrumf. On je primjetio da su mlađi Nijemci nezadovoljni načinom na koji su njihovi stariji upravljali zemljom.
Drugi izdavači takođe štampaju “Das Kapital”. Njemački mediji javljaju da je u knjižarama širom zemlje zabilježen porast prodaje knjige od 300 odsto tokom posljednjih mjeseci.
Njemci još ne okreću leđa dominantnom liberalnom učenju o ekonomskoj politici. Sve partije u parlamentu, sa izuzetkom radikalne ljevice, imale su u posljednjih 20 godina udjela u odstupanju države, kroz privatizaciju i deregulaciju. Sve te stranke, zajedno, uživaju podršku 85 odsto biračkog tijela.
(MONDO)