Tri decenije od smrti Josipa Broza Tita

Oni će to učiniti polaganjem vijenaca i odavanjem počasti u "Kući cvijeća" u Beogradu, gdje je sahranjen bez komunističkog obilježja.

Neprikosnoveni vođa jugoslovenskih komunista i doživotni predsjednik partije i države, umro je 4. maja 1980. godine u Ljubljani u 15.05 minuta, a sahranjen je četri dana kasnije u prisustvu 209 visokih zvaničnika iz 107 država svijeta.

Tito je rođen 7. maja 1892. u zagorskom selu Kumrovec u porodici Franje Broza, siromašnog hrvatskog seljaka, i majke Marije Javoršek, rodom iz Slovenije.

U raznim dokumentima pominju se različiti datumi njegovog rođenja, ali je 25. maj - datum iz vremena kada je Tito služio austrijsku vojsku - slavljen kao njegov rođendan, pa je i Hitler na taj dan 1944. naredio njegovo hvatanje u čuvenoj operaciji "Desant na Drvar".

Poslije rata, u skladu s "kultom ličnosti" koji je izgradio, njegov rođendan je slavljen kao "Dan mladosti", kada je organizovana štafeta mladosti koja je iz ruke u ruku nošena kroz cijelu zemlju da bi mu bila uručena na završnom sletu u Beogradu.

Broz je završio bravarski zanat u Sisku, a 1910. se zaposlio kao metalski radnik u Zagrebu, gdje je postao član Saveza metalskih radnika i Socijaldemokratske stranke Hrvatske i Slovenije.

Vojni rok služio je u Becu i Zagrebu, gde je 1914. završio podoficirsku školu sa činom vodnika. Nakon izbijanja Prvog svjetskog rata uhapšen je zbog antiratne propagande i zatvoren u Petrovaradinsku tvrđavu, ali je ubrzo pušten i poslat na srpski front.

Učestvovao je u borbama protiv Srba na Drini, Gučevu, Mačkovom kamenu, a zatim i u bitkama na Ceru i Kolubari, a 1915. godine je poslat na ruski front, pa je na Karpatima ranjen i zarobljen.

Poslije 13 mjeseci liječenja, upućen je na prinudni rad na Uralu, odakle je pobjegao, pridružio se Internacionalnoj crvenoj gardi i u julu 1917. učestvovao u boljševičkim demonstracijama.

Tada je prihvatio lenjinizam kao političku orjentaciju, a 1920. postaje i član Jugoslovenske sekcije Ruske KP (boljševika).

U Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca vratio se 1923. i počeo da se bavi revolucionarnim radom, da bi 1927. postao organizacioni sekretar Gradskog komiteta KPJ u Zagrebu.

Krajem juna 1928. vodi antirežimske demonstracije zbog ubistva vođa Hrvatske seljačke stranke u parlamentu, a 4. avgusta je uhapšen ispred stana u kome je pronađeno nekoliko bombi.

U takozvanom "bombaškom procesu", na kome je izjavio da "priznaje samo sud vlastite partije", osuđen je kao terorista na pet godina robije koju je izdržavao u Lepoglavi i Mariboru.

Po izlasku iz zatvora je interniran u Kumrovec u kućni pritvor, ali ubrzo odlazi u Beč i od tada živi s lažnim dokumentima kao "profesionalni revolucionar".

Broz je februara 1935. otišao u Moskvu, u Kominterni je radio pod imenom Fridrih Valter i postao član njenog balkanskog sekretarijata u vrijeme kada je likvidiran znatan broj jugoslovenskih komunističkih prvaka.

Po povratku u Kraljevinu Jugoslaviju, a voljom Staljina, nakon smjenjivanja i likvidacije Milana Gorkića, preuzeo je i njeno rukovođenje.

Tito je oktobra 1940. sastavio novo rukovodstvo KPJ i izložio strategiju komunističkog djelovanja koja se temeljila na oružanom ustanku protiv okupatora, uz istovremeno osvajanje vlasti i promjenu kapitalističkog društvenog sistema.

Poslije napada Njemačke na Kraljevinu Jugoslaviju, Tito dolazi u Beograd i krajem juna 1941. pokreće oružani ustanak i revoluciju.

Na slobodnu partizansku teritoriju otišao je 16. septembra iste godine i komandovao najvećim gerilskim pokretom u porobljenoj Evropi.

Posjedovao je nesumnjiv vojnički talenat, a o tome svjedoči činjenica da je razradio koncepciju stvaranja partizanskih odreda i Pokreta narodnog oslobođenja iz kojeg je 26. novembra 1942. nastala Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije (NOVJ).

Tito je iz rata izašao sa činom maršala, kao legendarni vođa anitfašističkog pokreta. Bio je jedini vrhovni komandant u Drugom svjetskom ratu koji je ranjen u borbama na Sutjesci.

Poslije rata, u skladu s revolucionarnim idejama, ukinuo monarhiju i višsestranački sistem i odmah 1945. izabran za predsjednika vlade i ministra odbrane, da bi predsjednik države postao 1953.

Na najvišu funkciju je biran sedam puta, s tim što je doživotni predsjednik države i partije postao maja 1974., a bio je ujedno i vrhovni komandant oružanih snaga i Savjeta nacionalne odbrane.

U zanosu revolucionarne "pravde" odmah poslije rata, pod maskom "borbe protiv saradnika okupatora", komunisti pod Titovim vođstvom surovo su se obračunali sa ideološkim i političkim protivnicima, čime je nepovratno uništen čitav građanski sloj.

Kada je juna 1948. godine došlo do sukoba sa KP Sovjetskog saveza, Tito i rukovodstvo odbacili su Rezoluciju Informbiroa, kojom su proglašeni za "bandu zavjerenika, špijuna i ideoloških jeretika", uz objašnjenje da Staljin nije želio nezavisan pokret u Jugoslaviji.

Nastao je obračun sa stvarnim i "imaginarnim" pristalicama Informbiroa od kojih su neki preko noći likvidirani, a desetine hiljada zatočene na "Golom otoku".

Broj žrtava u poslijeratnom obračunu sa kolaboracionistima, komunističkom teroru i čistkama nije tačno utvrđen, a prema najnovijim istraživanjima stradalo je oko 50.000 ljudi.

Poslije obračuna sa Staljinom, u vrijeme hladnog rata, Tito je na međunarodnoj sceni pozicionirao zemlju između Istoka i Zapada, zbog čega je od polovine pedesetih godina 20. vijeka, Jugoslavija decenijama dobijala značajnu finansijsku i vojnu pomoć SAD.

Kao izuzetno vješt državnik i ideolog, Tito je u vrijeme liberalizacije pod vladavinom Hruščova, ubrzo normalizovao odnose sa ŠSR-om.

Tito je bio strateg cjelokupne spoljne politike u NOB, a poslije pobjede i obnove zemlje, od 1956. okreće se prevashodno spoljnoj politici i jačanju položaja zemlje na međunarodnoj sceni.

Sa liderima Indije i Egipta Nehruom i Naserom inicirao je osnivanje Pokreta nesvrstanih zemalja 1961. godine u Beogradu. Pokret je imao veliki značaj u blokovski podjeljenom svijetu i uspio vrlo brzo da okupi veliki broj država Azije, Afrike i Južne Amerike.

Okosnica ove politike bila je nezavisnosti i suverenitet, pravo na samoopredjeljenje, ravnopravnost malih i velikih zemalja i aktivna miroljubiva koegzistencija.

Tito je inicirao i sa najbližim saradnicima osmislio sistem samoupravljanja i društvenog upravljanja, ali uprkos proklamovanom "bratstvu i jedinstvu" nije uspio da obuzda nacionalizam i seperatizam.

Rukovodstvo sa Titom na čelu obračunava se 1971. godine sa masovnim pokretom hrvatskih nacionalista i šovinista, ali i podržava konzervativne snage u obračunu sa srpskim liberalima 1972.

Poslije ovih unutrašnjih potresa, Tito inicira reformu federacije i novi Ustav 1974. i tako otvara put razbijanju države i potpunom nestanku vlastitog naslijeđa samo deceniju poslije smrti.

Tito je bio počasni član svih akademija u bivšoj Jugoslaviji, doktor vojnih nauka i počasni doktor Univerziteta u Rangunu, Bandungu i Adis Abebi i većine domaćih univerziteta.

Tri puta je odlikovan Ordenom narodnog heroja, dobitnik je Ordena junaka socijalističkog rada, Ordena Lenjina i mnogih drugih domaćih i stranih odlikovanja, a 1973. je dobio Nehruovu nagradu za razumijevanje.


(Tanjug)