Možda najveće rivalstvo u istoriji nauke je sukob između Nikole Tesle i Tomasa Edisona, koji je ostao zabilježen kao čuveni ''Rat struja''.
Kako je došlo do istorijske netrpeljivosti između dva velika čovjeka, a decenijama kasnije i do podjele među njihovim obožavaocima?
Kada je Tesla 1884. godine doputovao u Ameriku, spreman da pokaže svijetu svoje ideje i pronađe finansijere za svoje projekte, postao je upravo Edisonov pomoćnik. Nakon što se pokazao kao izuzetan stručnjak i nakon što je uspješno riješio mnoge probleme u kojima se firma nalazila, Tesla je od Edisona dobio veoma primamljivu ponudu. Naime, Edison mu je ponudio 50.000 dolara, što je ekvivalent današnjem milionu, za kompletnu rekonstrukciju i redizajn generatora za jednosmjernu struju, piše naučno-popularni portal Elementarium u svom tekstu o čuvenom sukobu dvojice velikana.
Ovako velikodušna ponuda jeste izazvala određenu skepsu, imajući u vidu da je Edisonova kompanija bila poznata po škrtosti, ali Tesla je ipak počeo da obavlja posao najbolje što je mogao. Godinu dana kasnije, nakon uspješno obavljenog posla koji je kompaniji donio prosperitet, Tesla je zatražio obećani novac. Edison mu je na to odgovorio: “Tesla, Vi ne razumijete američki smisao za humor.” Kao alternativu, ponudio mu je povećenje nedjeljne plate za 10 dolara. Tesla je momentalno dao otkaz.
Nekoliko godina kasnije, Tesla je predložio sopstveni koncept, naizmjeničnu struju, kao neuporedivo praktičniju, čistiju, bezbjedniju i isplativiju opciju u rješavanju problema elektrike. Umio je svoj stav da argumentuje i demonstrira na način koji mu je donio sopstvenog finansijera, čuvenog Džordža Vestinghausa, sa čijom je pomoći i podrškom dobio priliku da testira naizmjeničnu struju na impresivnim Nijagarinim vodopadima. Dokazano je da je Teslina struja superiorna u odnosu na Edisonov izum, što je Edisona primoralo da se okrene brutalnim i neetičkim sredstvima ne bi li omalovažio i osujetio senzacionalni uspeh novootkrivene struje.
Otpočeo je “Rat struja”. Ovo je uključilo čak i javna pogubljenja životinja od strane Edisona, gdje je pokušavao da uvjeri narod da je naizmjenična struja opasna po život i izuzetno nebezbjedna. Najpoznatiji primer Edisonove kampanje bilo je pogubljenje jednog cirkuskog slona Teslinom strujom radi ilustracije njenih, navodno, nekontrolisanih osobina. Edison je uspio da izlobira i isprovocira konstruisanje prve električne stolice, ne bi li ponovo pokušao da dokaže koliko je naizmjenična struja opasna po život, pa je po prvi put u Americi smrtna kazna izvršena upravo na ovaj način.
Tomas Edison je, osim kovanice o “1% talenta i 99% rada”, tvorac mnogih stvari koje svakodnevno koristimo ni ne razmišljajući o njihovom nastanku. Neke od njih su izdržljiva i trajna sijalica, mehanički fonograf – preteča gramofona, filmska kamera, baterija, kao i motori na jednosmjernu struju. Edison je bio vrhunski biznismen, čovjek koji je imao talenat da prepozna i iskoristi apsolutno svaku poslovnu priliku koja bi se ukazala, ponosni vlasnik “šestog čula” u poslovnom svijetu, osoba velike harizme, patološke ambicije i epske upornosti. Njegova plodna karijera za njim je ostavila 1.093 američka patenta koja glase na njegovo ime, veliko bogatstvo i istorijsko ime. Između ostalog, Edison je bio poznat i po svojoj okrutnosti u namjeri da se izbori i sačuva reputaciju za sebe i svoje izume.
#NaDanašnjiDan je rođen Tomas Edison, čuveni američki pronalazač, preduzetnik, a kako se kasnije utvrdilo ponekad i ''pozajmljivač tuđih patenata''. Kako je počeo, trajao i završio čuveni ''Rat struja'' između njega i Nikole Tesle, pročitajte ovdje: https://t.co/5QLQL5ODfDpic.twitter.com/5WaLpEnM1N
— Mondo (@MondoBH) February 11, 2019
S druge strane, podsjeća Elementarium, Nikola Tesla je bio ono što bi današnji stereotipi opisali kao “ludog naučnika”. Teslini izumi bili su onoliko ingeniozni koliko je velika bila Edisonova ambicija, a ono što je njegovu zaostavštinu konačno osudilo na komercijalni neuspjeh, bila je činjenica da je Teslino vizionarstvo otišlo suviše daleko ispred vremena u kom je živio, tehnologije kojom je raspolagao i evolucijom svijesti društva koje ga je okruživalo. Teslina najveća tekovina svakako je naizmjenična struja, koju je usavršio i komercijalizovao.
Pored motora na naizmjeničnu struju, otac je i mnogih drugih izuma, poput indukcionog motora, bežičnog prenosa električne energije, radia, gromobrana, obrtnog magnetnog polja. Mada je i sam bio veoma poznat i cijenjen naučnik, njegova popularnost temeljila se na spektakularnim nastupima u kojima je, kroz eksperimente koje je izvodio, pokušavao da demonstrira inventivnost i impresivnost svojih otkrića. Novac koji je zarađivao, davao je i trošio na izvanredno skupu opremu za svoja dalja istraživanja, pa je, u 87-oj godini života, umro u velikom siromaštvu i velikim dugovima, usamljen, u njujorškom hotelu “Njujorker”.
Tomas Edison je, tokom svoje karijere, imao praksu otkupljivanja tuđih patenata i objavljivanja istih pod sopstvenim imenom. I ako je i danas najpoznatiji po otkriću sijalice, to, zapravo, nije potpuno tačno i mogu mu se odati zasluge jedino za patentiranje sijalice koja je dovoljno izdržljiva za dužu upotrebu, ali nikako za originalni koncept. Sijalicu je izumio Džozef Svon, koji ju je ugrađivao u engleske domove godinama prije nego što ju je Edison proglasio svojim izumom.
Kada je Svon konačno tužio Edisona i dobio spor, Edison je bio prinuđen da Svona proglasi partnerom i novcem izgladi čitavu aferu. Ovaj istorijski primjer vremenom je postao simbol nepovjerljivosti ka Edisonovoj izumiteljskoj kredibilnosti i samo je ustoličio opšti stav o tome da je, među Edisonovim izumima, ogroman broj kupljenih ili ukradenih patenata.
Ipak, bez obzira na uticaj koji je Edison imao i ostrašćenu kampanju koju je vodio, vrijeme je donelo pobjedu Tesli u čuvenom, istorijskom ''Ratu struja'' koji je vodio sa svojim takmacom. Naizmjenična struja je postala standard u Americi, što je primoralo Edisonu kompaniju, Dženeral Elektrik, da počne masivno da ulaže upravo u ovu inovaciju. Edison je napokon ostao ućutkan pred upravnim odborom kompanije koji nije ostao slijep pred jasnom budućnošću naizmjenične struje. Vremenom je ova uticajna kompanija sustigla Teslinog finansijera, Vestinghausa, i udobno se smjestila na vodećem mestu u ovoj oblasti, ostavši tu do danas.