Oni su donijeli fudbal u Srbiju, stvorili ga i bili njegove prve zvijezde. Oni su stvorili i Crvenu zvezdu – kao igrači, treneri, osnivači.
Srpski fudbal nastao je prije tačno 125 godina. Pisali smo kako se to desilo, ali i o tome kako su fudbalski zaljubljenici koji su zakotrpljali loptu po srpskim livadama i tokom Prvog svjetskog rata igrali i voljeli fudbal dok je Evropa gorela i dok su se oni borili za odbranu otadžbine i nacije.
Crvena zvezda je u srpski i jugoslovenski fudbal došla tek 4. marta 1945. godine, naprečac je osvojila srca navijača i postala ljubav, zanimacija i strast miliona navijača.
Uz dužno poštovanje Džajiću, Pižonu, Piksiju, šampionskoj generaciji iz Barija i svima koji su ikada nosili crveno-bijeli dres, nikada Crvena zvezda ne bi bila to što jeste da nije bilo ovih 11 ljudi. Ovih 11 ljudi koji su bili pioniri fudbala u Srbiji, koji su svoje karijere počeli prije Drugog svetskog rata, a onda Srbiji i Jugoslaviji podarili najtrofejniji fudbalski klub.
Kao igrači, treneri ili osnivači oni su doneli crveno-bijele boje u naš fudbal. Oni su 11 veličanstvenih!
DANILO STOJANOVIĆ – ČIKA DAČA
Na današnji dan pre 140 godina rođen je Danilo Stojanović - čika Dača, jedan od rodonačelnika fudbala u Srbijipic.twitter.com/bpkwRyTeZh
— Stanke011 (@stanke011)October 24, 2017
Čika Dača ima stadion nazvan po njemu u Kragujevcu, ali nema nekog poštenog načina da mu se fudbal u Srbiji oduži. Jedan od prvih Srba zaljublenih u fudbal počeo je da se bavi sportom u Poljskoj kada je nastupao za Vislu, a po povratku u Srbiju radi kao nastavnik u Vojno-zanatskoj školi, a u slobodno vrijeme uči svoje đake fudbalu.
U Kragujevcu 1903. godine stvara prvi srpski fudbalski klub SK Šumadija u kome je, po onoj izreci sa srpskih terena, bio sve od uprave do golmana. Na utakmicama je branio, a bio je de facto prvi čovjek kluba, osnivač, predsjednik, učitelj fudbala svima koji su to htjeli.
Kada je prešao u Beograd prvo je jedno vrijeme igrao za Soko (kasniji BASK) i to kao krilni napadač, da bi kasnije bio osnivač i potpredsjednik čuvenog BSK-a. BSK je uz zagrebački Građanski bio najtrofejniji klub Kraljevine Jugoslavije sa pet titula, a poslije rata je jedno vrijeme bio u upravi Crvene zvezde na samim počecima kluba.
Tako da je Čika Dača osnovao prvi srpski fudbalski klub, potom je osnovao i najtrofejniji klub u kraljevini, da bi poslije Drugog svjetskog rata bio u upravi najtrofejnijeg srpskog kluba.
RAJKO MITIĆ
Prva istinska fudbalska veličina poslijeratnog fudbala uz Stjepana Bobeka i prva zvijezda u Crvenoj zvezdi. To što se danas stadion zove po njemu nije slučajno, jednostavno da nije bilo Rajka Mitića, prvih titula i njegovih sjajnih poteza koji su oduševljavali publiku teško da bi se toliki ljudi poslije rata opredijelili za Crvenu zvezdu i omogućili joj, prenoseći tu ljubav sa koljena na koljeno, da postane to što jeste.
Počeo je da igra fudbal u malenom FK Košutnjaku koji je bio u trećoj ligi Beograda, a u ljeto 1938. godine dobio je poziv BSK-a. Taman kada je sredinom 1940. godine zaigrao u prijateljskoj utakmici protiv zemunskog Viteza i postigao pet golova u pobedi 7:3, počeo je rat. Igrao je i tokom rata za BSK, a kada je osnovana Crvena zvezda postao je njen prvi kapiten, što je bio tokom 14 godina.
Sa Crvenom zvezdom je osvojio pet titula i četiri nacionalna kupa, a posebno je bila dramatična prva titula 1948. godine, koju su crveno-bijeli osvojili jer je Dinamo Zagreb kiksnuo u posljednja tri kola!
Za Crvenu zvezdu odigrao je 572 meča i dao 262 gola i možda je i najzaslužniji za to što je ona postala najpopularniji klub u državi u ono vrijeme.
SVETISLAV GLIŠOVIĆ GLIŠA
NA DANAŠNJI DAN / ON THIS DAY - 17/09/1913
— reprezentacija (@reprezentacija)September 17, 2019
U Beogradu je rođen Svetislav Glišović, prvi trener@crvenazvezdafki jedno od najslavnijih imena beogradskog BSK-a.pic.twitter.com/5nKhO3D2rA
Rajko Mitić je bio prva zvijezda i prvi kapiten Crvene zvezde, a Svetozar Glišović prvi trener!
Bio je velika zvijezda predratnog fudbala, legendarno lijevo krilo “plavih” i član zlatne navale ovog tima zajedno sa Aleksandrom Tirnanićem, Đorđem Vujadinovićem, Blagojem Marjanovićem i Vojinom Božovićem. Debitovao je u BSK-u sa 17 godina u sezoni 1929/30 i sa klubom je uzeo sve trofeje BSK-a – pet titula i jedan kup.
Sa 41 golom u predratnoj ligi bio je među 10 najboljih strijelaca u istoriji prvenstva, a poslije rata je uzeo titulu u prvom prvenstvu države koje je igrano između republika. On je bio trener NR Srbije, a nakon toga je vodio Crvenu zvezdu od 1946. do 1948. godine i sa njom osvojio prvi trofej u istoriji, kup 1948. godine. Tada je sa klupe vodio ekipu u sastavu:
Mrkušić, Stanković, Drakulić, Tadić, Đurđević, Đajić, Cokić, Mitić, Tomašević, Palfi, Vukosavljević.
LJUBOMIR LOVRIĆ
Miljan Miljanic, Miodrag Stojiljkovic i Ljubomir Lovric u emisiji Radio Beograda
— Misko Misko (@todDM53izjASpRe)April 22, 2021
"Vreme sporta i razonode" / datum nepoznatpic.twitter.com/kT26VFJgGB
Poslije jednog od osnivača, prvog trenera i prvog kapitena, vrijeme je i za prvog golmana crveno-bijelih u istoriji. Lovrić je bio sjajan predratni čuvar mreže koji je u Jugoslaviji naslijedio legendarnog Jocu Spasića.
Za Crvenu zvezdu je nastupao od osnivanja do 1952. godine, taman toliko da uzme prvu titulu šampiona Jugoslavije u istoriji kluba 1951. godine. Branio je gol crveno-bijelih na 78 mečeva, a kao reprezentativac Jugoslavije bio je rezerva Franji Šoštariću, ali je ipak nastupio u finalu Olimpijskih igara protiv Švedske 1948. godine. Kasnie je bio istaknuti novinar i trener, selektor reprezentacije na SP 1962. godine.
BRANKO STANKOVIĆ
Bata Stane ili jednostavno – Ambasador!
Kultna figura jugoslovenskog fudbala i jedna od najvećih legendi Zvezde u svakom smislu. Počeo je da igra fudbal u rodnom Sarajevu za Slaviju i to kao desno krilo, a kada se prebacio u defanzivu postao je igrač koji je stekao slavu.
Beskopromisan i jak u duelu, ali uvijek fer i elegantan, stoga i nadimak Ambasador. Ratne godine provodi u BSK-u, a onda igra za Zvezdu od osnivanja do 1958. godine. Bio je stub odbrane crveno-bijelih, stalan član reprezentacije, učesnik dva svjetska prvenstva i dva puta olimpijac.
Stvorili srpski fudbal, a onda mu dali Crvenu zvezdu: Zaboravljena legenda, sjajni Ambasador, Rajko i 11 veličanstvenih!
Odigrao je 195 utakmica za crveno-bijele i dao 14 golova i povukao se sa 37 godina, a onda je postao prvoklasni trener. Vodio je Zvezdu do finala Kupa UEFA 1979. godine, a sa tom generacijom u kojoj su glavne zvijezde bili Pižon, Dule Savić i Miloš Šestić osvojio je i dvije titule.
Posljednji put je bio u crveno-bijelom 1988. godine, ali je zbog sukoba sa mladim Draganom Stojkovićem Piksijem napustio klub i završio trenersku karijeru. Ostavio je ogroman trag i u Vojvodini kojoj je u sezoni 65/66 kao trener donio prvu titulu u istoriji.
LJUBIŠA BROĆIĆ
Prije rata solidan fudbaler, poslije rata svjetski poznat trener.
Rođen u Guči, taman je počeo fudbalsku karijeru prije rata kao član SK Jugoslavije na pozicijama centralnog beka i centarhalfa, a onda je poslije završetka rata sjeo na klupu i nije pogriješio.
Stiče se utisak da je među velikanima crveno-bijelih nepravedno zapostavljen, jer je tim upravo pod njegovim vođstvom osvojio svoje prve dvije šampionske titule 1951. i 1953. godine.
Po odlasku iz Jugoslavije vodio je velikane poput Barselone, Juventusa i PSV-a, ali i veliki broj timova na istoku u Kuvajtu, Bahreinu, Saudijskoj Arabiji...
Zbog nesuglasica sa vlastima nije mu dozvoljeno da se vrati u državu 1953. godine i to što je bio označen kao nepoželjan vjerovatno daje bar dio odgovora na pitanje zašto nije bolje zapamćen u istoriji srpskog i jugoslovenskog fudbala.
MILOVAN JAKŠIĆ
Milovan Jaksic, arquero yugoslavo, en el encuentro ante Brasil del 14/07/1930. Fue victoria para los europeos por 2-1pic.twitter.com/rdxDJ0xyep
— Mundial Uruguay 1930 (@Mundial1930)April 5, 2014
Veliki Milovan je možda i najveći predratni golman jugoslovenskog fudbala. Za saigrače Jakša, za svjetske medije poslije bravura u Montevideu na prvom svjetskom prvenstvu El Grande Milovan.
Njegovi lik i djelo su postali poznatiji i ponovo su zaživjeli u glavama ovdašnjih ljubitelja fudbala poslije filma “Montevideo”, ali malo ko zna da je rođen u Kolašinu, a onda se kao ratno siroče selio u Kragujevac, Novi Sad i Beograd.
Cijelu karijeru ne branio za BASK osim 1932. godine koju je kao vojnik proveo u ljubljanskoj Iliriji. Kao golman nedostatak visine je nadoknađivao akrobacijama i skočnošću, a poslije Drugog svjetskog rata bio je jedan od suosnivača Crvene zvezde i njen tehnički direktor. Zapravo je i preminuo uz crveno-bijele, pošto je na zimskoj turneji kluba po Egiptu dobio srčani udar.
PREDRAG ĐAJIĆ
Takođe jedan od legendardnih članova osnivačkog tima Crvene zvezde. Ostavio je ogroman trag kako u predratnom tako i posleratnom fudbalu kao elegantan i kreativan vezista, uvijek miljenik publike. Na posljednja tri prvenstva prije izbijanja Drugog svjetskog rata igrao je za Slaviju u Sarajevu, a onda je bio jedan od osnivača Zvezde.
Uzeo je dvije titule i tru kupa sa crveno-bijelima, nastupao za tim sve do 1955. godine, a za crveno-bijele je odigrao 151 meč i dao 17 golova. Bio je i redovni reprezentativac i našao se na spisku putnika za Mundijal 1950. godine.
SRĐAN MRKUŠIĆ
Golman ispred svog vremena, još u predratnom fudbalu je znao da igra kao “treći bek”, sa loptom u nogama, što u ono vrijeme jednostavno nije moglo da se vidi na terenima.
Počeo je u malenom AŠK Splitu, a legendardni trener Hajduka Luka Kaliterna ga je uočio sa 18 godina i doveo u Hajduk. Kasnije je prešao u BSK i sa “plavima” uzeo jednu titulu, da bi poslije rata prvo nastupao za Milicionar, a onda za Crvenu zvezdu.
U crveno-bijelom dresu je imao paklenu konkurenciju, prvo je dijelio mjesto na golu sa Ljubomirom Lovrićem, a kasnije sa Srboljubom Krivokućom. Često je bio rezerva Srboljubu Krivokući i Ljubomiru Lovriću. Uzeo je tri titule sa crveno-bijelima, a na meču Crvene zvezde sa Spartakom iz Subotice 9. septembra 1953. godine je postao najstariji igrač koji je nastupio u Prvoj ligi Jugoslavije. Stao je na gol sa 38 godina, tri mjeseca i 13 dana.
ALEKSANDAR TOMAŠEVIĆ
Legendu BSK-a Svetozara Glišovića na klupi Crvene zvezde zamenila je legenda BASK-a. To je bio jedan od najboljih predratnih napadača u zemlji Aleksandar Tomašević.
Igrao je kao centartfor ili polutka, a sa 48 golova u predratnim prvenstvima je među 10 najboljih strijelaca šampionata. Igračku karijeru je morao da završi u 32. godini zbog teške povrede meniskusa. Poslije rata je bio jedan od najvećih trenera u zemlji i vodio je redom najveće timove u zemlji.
Vodio je Crvenu zvezdu od 1948. do 1950. godine, uzeo je dva uzastopa kupa sa crveno-bijelima, a kasnije je uzeo šampionsku titulu sa Hajdukom u sezoni 54/55, da bi naredne godine sjeo i na klupu Partizana.
BOŽIDAR BOŠKO RALIĆ
Popularni Tatek predratna je legenda zagrebačke Konkordije! Igrao na više pozicija, a osvojio je dvije titule sa timom sa “Tratinske ceste”, što su u ono vrijeme bile dvije najneočekivanije titule u Jugoslaviji. Po završetku rata je bio trener, a u Crvenoj zvezdi je dugo radio u podmlatku prije nego što je 1954. godine na nekoliko mjeseci preuzeo prvi tim poslije odlaska Ljubiše Broćića.
"Tatek" je ostao zapamćen u generacijama igrača Crvene zvezde.
KLUPA ZA REZERVE – KLUPA ZA LEGENDE
Tu su još tri imena koje moramo pomenuti. Ostavili su dubok trag u predratnom fudbalu, prošli kroz Crvenu zvezdu, ali se u njoj nisu dugo zadržavali.
Jedan je Aleksandar Aranđelović, čuveni Aca Autobus. Napadač koji je bio jedan od najboljih fudbalera predratne Jugoslavije, a poslije rata je odigrao nekoliko mečeva za Crvenu zvezdu da bi tokom meča sa Poncijanom u Trstu pobjegao iz zemlje.
Potpisao je za Milan, ali nikada nije nastupao za “rosonere” jer nije mogao da se registruje. Ipak ostavio je traga u Novari, Romi i Padovi, a stigao je i do Francuske i Atletiko Madrida.
Vrijedi spomenuti i Baneta Sekulića, koji je kratko vrijeme 1953. godine bio trener Crvene zvezde. On je prošao kroz nekoliko predratnih beogradskih klubova da bi se ustalio u Jugoslaviji gdje je postao legenda. Bio je najbolji strijelac prvenstva 1924/25, a u Zvezdi je vodio Mitića, Stankovića i Đajića.
Na kraju je tu i čuveni Svetozar Kika Popović, jedan od najmlađih fudbalera kragujevačke Šumadije koju je stvorio Čika Dača. Bilo je o njemu riječi i u tekstu o fudbalerima u Prvom svjetskom ratu, a Popović je stigao da igra svuda – od BSK-a do Juventusa i Rumunije!
Poslije završene karijere 1930. godine postao je tehnički rukovodilac BSK-a, a poslije rata je u Zvezdi ostavio trag kao prvi tehnički direktor kluba.
I tu se završava ova lista. Na njoj nema svih Zvezdinih zvezda, samo je jedna tu. Na njoj nema svih velikih trenera Zvezde, tu su samo oni koji su dali prvi potpis ovom klubu.
Iako je Zvezda tokom istorije imala veće igrače i veće trenere, pa i veće rukovodioce od ovih sa liste, nije bilo bitnijih. Jer da ovih 11 (plus 3) ljudi nije bilo, ne bi bilo ni Crvene zvezde.
Čitajte u subotu na MONDU: Predratni fudbaleri koji su uzdigli FK Partizan!
(MONDO)