Povodom dvadesetog Teatar festa u Banjaluci Ljiljana Labović ustupila nam je svoju priču o ovom festivalu koja će biti objavljena u publikaciji Narodnog Pozorišta RS, čija je promocija planirana za 18. maj. Pročitajte...
Tog 18. maja 1998. godine, kada su se u Banjaluci oglasile fanfare, i kada su se ispred Narodnog pozorišta susrele čiste energije teatra i publike, Teatar fest je upisao svoje poglavlje u istoriju Republike Srpske.
Danas, gotovo 20 godina poslije, ono što je bio podvig nas nekolicine odlučnih ljudi, vrijedna je riznica umjetničke produkcije i festival bez kojeg se više ne može.
Otkud Teatar fest u Banjaluci. Zašto je Teatar fest bio potreban Banjaluci. Bez znaka pitanja, držimo se činjenica.
Od 1930. do godine osnivanja Teatar festa, Banjaluka je zbog svog specifičnog geografskog položaja bila jednako usmjerena prema svim kulturnim centrima bivše Jugoslavije i svoj potencijal ostvarivala onoliko koliko su joj omogućavale tako „omeđene“ društveno političke okolnosti. Naime, stratezi bosanskohercegovačke kulture su zaobišli Banjaluku i najznačajnije pozorišne festivale „smjestili“ u Sarajevo (MESS, Festival malih i eksperimentalnih scena Jugoslavije, osnovan 1960. godine), Jajce (Pozorišne igre, festival jugoslovenskih profesionalnih pozorišta, osnovane 1971. godine) i u Brčko (Susreti bosanskohercegovačkih profesionalnih pozorišta, osnovani 1974. godine).
Banjaluka je tek u periodu od 1981. do 1987. godine, a zahvaljujući entuzijazmu glumca Adema Čejvana, pored redovnog pozorišnog repertoara i sporadičnih gostovanja, imala svoje „Susrete za glumce u maju“, koji su se održavali u tadašnjem Domu kulture (Banski dvor - Kulturni centar).
Okončanjem rata u Bosni i Hercegovini, uz nove administrativno političke okolnosti, Banjaluka je preuzela možda i najznačajniju ulogu u svojoj istoriji - postala je centar dešavanja, a Narodno pozorište Republike Srpske je postalo tačka susreta.
Osnivanje Teatar festa promišljeno je željom i namjerom da se pod krovom Narodnog pozorišta Republike Srpske iznjedri festival na kojem će se predstavljati profesionalna pozorišta iz okruženja. (Ambicioznost ovakve vizije, paralelno je gradila i vizija buduće Akademije umjetnosti, za čije osnivanje je, uz prevashodni angažman i odlučnost profesora Milorada Buce Kenjalovića, zaslužna i adresa Narodnog pozorišta Republike Srpske.)
Budućnost Teatar festa skrojena je otvoreno, pragmatično i fleksibilno (što je i omogućilo njegovu kasniju transformaciju i nadogradnju), a njegova konstrukcija je surovo zavisila od finansijskih (ne)mogućnosti Pozorišta.
Zato je repertoar prvog Teatar festa, bez selektora, utemeljen izborom uzajamnih povjerenja i našeg dogovora sa upravnicima Beogradskog dramskog pozorišta, Narodnog pozorišta Sombor, Teatra „Joakim Vujić“ iz Kragujevca, Srpskog Narodnog pozorišta iz Novog Sada i Pozorišta „Ljubiša Jovanović“ iz Šapca. Solidarnost, podrška i svakovrsna pomoć koja je baš iz ovih kuća stizala u Banjaluku i u najtežim ratnim godinama, doprinijela je da poziv na Teatar fest, pored profesionalnog, bude i svojevrsno priznanje i zahvalnost istinskim prijateljima. A oni su nam darovali svoje najbolje predstave – višestruko nagrađivanu „Murlin Monro“ Nikolaja Koljade, „Figarovu ženidbu“ ili „Lude dane“ Karon fe Bomaršea, „Ruženje naroda“ Slobodana Selenića, „U poverenju“ Pitera Šefera i „Tetovirane duše“ Gorana Stefanovskog, koje su režirali Radoslav Milenković, Kokan Mladenović, Aleksandar Lukač i Darijan Mihajlović.
Žiri prvog Teatar festa, jednakom sinergijom, činili su Radoslav Lale Pavlović, dramski pisac iz Beograda, Dragica Tomas, predsjednica Udruženja dramskih umjetnika Crne Gore, Podgorica, i Dušan Jakišić, dramski umjetnik iz Novog Sada. Može se činiti nevažnim, ali vrijedi spomenuti da u budžetu Teatar festa nije bilo ni stavke za honorar članovima žirija, kao što su se honorara bili odrekli i Saša Vasić, tvorac idejnog i grafičkog dizajna festivala, programske knjižice, zastava i plakata, Miroslav Janjanin, autor muzike najave, odnosno džingla festivala, kao i Sonja Bikić, autor dodjeljivanih keramičkih „maski na dasci koja život znači“, na kojoj je bio ugraviran i grb Banjaluke. Propozicije Teatar festa podrazumijevale su da žiri nagrađuje najboljeg glumca večeri, slično tadašnjem konceptu zaječarskih Dana Zorana Radmilovića.
Važno je spomenuti da je uz medijske pokrovitelje „Glas Srpske“, NTV, BelTV i Alternativnu televiziju, Radio televizija Republike Srpske bila naročit promoter i partner Pozorištu, jer su svako veče, iz studija RTRS-a, uživo emitovane Hronike Teatar festa, čime su se dobre vijesti o ovom Festivalu širile i u virtuelnom prostoru slike. Mirjana Radošević, novinar redakcije kulture u beogradskoj „Politici“ boravila je u Banjaluci svih šest dana festivala, što je takođe doprinijelo dinamičnoj afirmaciji Teatar festa na stranicama najuglednijih beogradskih dnevnih novina.
I za kraj ovog podsjećanja, jednako važna činjenica - prvi Teatar fest s razlogom je otvorilo Narodno pozorište Republike Srpske, predstavom „Iza kulisa“ Majkla Frejna, u režiji Đorđa Marjanovića. Ovim, sada već, slobodna sam reći, simboličkim gestom, Narodno pozorište je otvorilo sva svoja vrata svim budućim gradovima, ansamblima, gostima i prijateljima, koji će godinama potom stizati i iz Sarajeva, Rijeke, Zagreba kako bi izvedene predstave, nagrade, aplauzi i konačno „vijesti“ o Teatar festu postajale dio arhive i istorije Teatra, neomeđenog granicama.
Vidim, uspjeli smo. Znam, vrijedilo je.
Ljiljana Labović Marinković