Časopis „Zora“ iz 1897. godine objavio je članak o paljenju petrovdanskih lila, u kome je dat veoma interesantan opis i tumačenje ovog drevnog običaja
Kod Srba se do danas zadržao običaj da se uoči velikog praznika Petrovdana pale lile, koje se prave od breze, trešnje ili loze. U pitanju je obred koji potiče još iz davnih vremena, a u njemu učestvuju uglavnom djeca i omladina.
Postoje razna tumačenja ovog rituala. Prema mišljenju nekih etnologa, u pitanju je kult vatre koji se upražnjavao još u prethrišćanskom periodu, kada se vjerovalo da se paljenjem lila mogu odagnati zle sile oko kuće, ali i podstaći rast Sunca koje na Petrovdan počinje polako da jenjava.
Prema drugom tumačenju, paljenje lila simbolizuje sagorijevanje svih ljudskih ovozemaljskih grijehova, kako u srcu, tako i u duši, a vatra ima za cilj da podsjeti na vremena kada su hrišćani bili progonjeni i mučeni.
Uz pomoć naše saradnice Aleksandre Savić nedavno smo pronašli veoma interesantan opis i tumačenje ovog narodnog običaja, objavljen u časopisu „Zora“ iz 1897. godine.
U tekstu pod nazivom „Paljenje lila“ autor M.M.J. navodi da se u Loznici i njenoj okolini obavlja običaj kojeg još samo u ponekim krajevima ima, a karakterističan je za vrijeme uoči Petrovdana.
Autor piše da se lilom zove „jedan mala naprava“ i u nastavku opisuje kako se ona pravi.
„Na jednom štapu, debljine do četiri centimetra, utvrđena je lila – bilo u procjepu, bilo uvezana – i to od bijele loze ili, ako bijele loze nema, onda se pravi mala korpa od pruća. Sve se ovo spremi nekoliko dana ranije kako bi se osušilo, a pali se uoči Petrovdana i Pavlovdana.“
Zanimljivo je da autor navodi da lile pale samo djeca i neoženjeni muškarci.
„Svjetlost, koju daje lila boje je blijedožute i dosta jaka te je vrlo lijepo posmatrati djecu kako sa zapaljenim lilama trče po ulicama, praveći krugove sa onim štapovima.
Kad upitate koga otkuda je ovaj običaj, obično vam odgovore – od starine. No ipak ima ih koji ovaj običaj tumače i ovako: Još dok su Srbi bili neznabošci, palili su lile, prinoseći na taj način žrtvu boginji Lili – zaštitnici šuma, kojoj se morala prinositi žrtva u biljnim proizvodima“, piše autor.
On smatra da je ovo tumačenje dosta opravdano, navodeći kao dokaz „običaj u Bosni, u okolini Šepka“.
„Lile se pale po šumama i tada se obično ide neko vrijeme kroz šumu, a potom se izlazi na neki proplanak, gdje se iskuplja mladež i uz svirale, gajde ili neki drugi instrument svira i pjeva do zore...“
Na kraju teksta iz 1897. godine, M.M.J. navodi da sem Loznice i okoline, ovaj običaj vlada i u pojedinim selima sreza mačvanskog i rađevskog.
........
Još priča iz naftalina čitajte OVDJE.