Jedna od najneobičnijih crkava u cijeloj Srbiji! Zovu je "srpski Notr Dam", ne zna se ktitor

Crkva Presvete Bogorodice u Srbiji izgrađena je u prvoj polovini 14. veka. Zovu je "srpski Notr Dam" zato što podsjeća na monumentalnu francusku građevinu.

Sama arhitektura Bogorodičine crkve prilično je neobična i nekarakteristična za ove krajeve. Iako relativno malih dimenzija, građevina ima kupolu i sprat, ali i dva zvonika zbog kojih se stiče utisak mnogo veće građevine. Nastala je pod uticajem mješavine dva stila - vizantijskog i romanskog, a čitav izgled doneo joj je i nadimak - srpski Notr Dam, zbog neobičnog izgleda za pravoslavne crkve i zbog sličnosti sa crkvom Notr Dam u Parizu u posvećenoj Presvetoj Bogorodici koja je sagrađena u gotskom stilu.

Da stvar bude interesantnija - ovo nije jedina neobičnost kada je u pitanju ova crkva.

Misteriozni ktitor

Crkva Presvete Bogorodice izgrađena je u prvoj polovini 14. vijeka, ali je njen ktitor nepoznat. Na osnovu ktitorske kompozicije zna se da je crkvu podigao Mihailo, a srpski istraživači misle da je crkvica zadužbina Mihaila Anđelovića, velikog vojvode despota Lazara Brankovića.

Postoji i priča da je crkvu sagradio Bela Uroš, brat despota i cara Mihajla III Šišmana, kao i mogućnost da je u pitanju bio neki lokalni plemić, a ne član vladajuće dinastije, pa zapravo pravi ktitor sve do danas ostaje nepoznat.

Kako je crkva nekada izgledala?

Bogorodičina crkva je decenijama bila u ruiniranom stanju. Tako je dočekala i početak 20. vijeka. Zabeleženo je da je 1932. znatan dio oltarskog prostora bio u ruševinama. Konzervatorski radovi i istraživanje okoline okončani su tek 1958. godine, a arheološka iskopavanja tada su otkrila nekropolu u blizini crkve iz perioda od 14. do 17. veka. Osim vrednih materijalnih nalaza oko same svetinje otkopano je i preko 70 grobova.

Zahvaljujući ktitorskoj kompoziciji sačuvanoj u donjem nivou crkve na kojoj se vidi njen nekadašnji izgled, zna se da je nekada imala i drvenu spoljnu pripratu sa spratom. Ona nije obnavljana, pa su od nje danas vidljivi samo kameni temelji.

Bogorodičina crkva u Donjoj Kamenici nalazi se pod zaštitom kao spomenik kulture od velikog značaja.

Freske u crkvi su pravi srpski biser

Ova crkvica poznata je i po specifičnim freskama od kojih su neke jedinstvene u čitavom pravoslavnom svijetu.

Činjenica da je u njihovoj izradi korišćena vizantijsko plava govori o tome da ktitor ove crkvice nije štedio na troškovima. Ova boja je tokom Srednjeg veka bila skuplja od zlata, pa je korišćena za oslikavanje samo najbogatijih crkava i manastira - Sopoćana, Studenice, Dečana, Gračanice… i Bogorodičine crkve u Donjoj Kamenici.

Osim izrade, i pojedini prikazi na freskama neobični su i posebni - Sveti ratnici Teodor Tiron i Teodor Stratilat prikazani su zagrljeni kako jašu na konjima, Tajna večera specifična je po rasporedu sjedenja Hristosa i apostola, a u jednoj od kula nalaze se i freske iz ciklusa života i stradanja Svete Petke na kojima je svetiteljka prikazana obnaženih grudi što je jedinstveno u hrišćanskom svijetu. U donjoj zoni crkve su i tri ktitorske kompozicije koje jasno pokazuju da je despot Mihailo zapravo bio ktitor ove Bogorodičine crkve.

Većini fresaka u donjem nivou crkve oštećena su lica, a smatra se da je ovo učinjeno za vrijeme turske vladavine ovim prostorima, ali postoje i tvrdnje da je reč zapravo o običaju koji korene ima u paganskom verovanju.

Naime, po ovome, osoba koja bi odlomila malter sa očiju freske, mogla bi da povrati vid ili izliječi kakvu drugu bolest. Ako je ova teorija tačna, oštećenja su mogli napraviti i hrišćani koji su na taj način pokušavali da izleče neku svoju boljku.

(EUpravo zato/Kurir)