U četvrtoj priči o Laktašima saznaćete otkud Italijani u ovim krajevima i gdje se pravi jedno od najboljih vina u banjalučkoj regiji. Serijal realizujemo u saradnji sa Turističkom organizacijom opštine Laktaši.
Nakon velike prirodne katastrofe 1882. godine tj. poplava koje su pogodile italijanske regije Trento, Veneto, Furlanija, vodene bujice su odnijele ne samo kuće nego i čitava imanja, ostavljajući za sobom samo pustoš. Nekoliko desetina porodica iz okoline grada Trenta, odlučilo je potražiti bolju budućnost u predjelu sjeverno od Banjaluke, tačnije u selu Mahovljani. Prvi tirolski Italijani stigli su u Mahovljane 20. septembra 1883. godine i obrazovali Tirolsku koloniju.
Upoznajte Laktaše: Rimsko javno kupatilo (Terme)
Svaka porodica je potom dobila po 12 dunuma zemlje, koju je bilo potrebno iskrčiti i pretvoriti u tlo pogodno za poljoprivredu. Rok za formiranje obradivih površina je bio tri godine, tokom kojih su bili oslobođeni plaćanja poreza i nameta, da bi u slučaju ispravnog postupanja sa datom zemljom nakon deset godina dobijali zemlju u vlasništvo. Nakon pretvaranja šumskih površina u obradivo zemljište, doseljenici su formirali poljoprivredna dobra na kojima su uzgajali povrće, voće i vinovu lozu, a od grožđa su pravili poznato vino. U Tirolskoj koloniji u Mahovljanima je prema popisu iz 1921. godine živjelo je 538 Italijana.
Župna crkva posvećena sv. Franji Asiškom sagrađena je 1902. godine umjesto privremene crkvice koju su odmah po svom dolasku u Mahovljane za svoje vjerske potrebe sagradile italijanske porodice. U okviru crkve je otvorena Rimokatolička osnovna škola koju su vodile sestre Dragocjene Krvi Isusove.
Upoznajte Laktaše: Izgubljeni grad Balkis
Crkva je jednobrodna građevina sa izduženim pravougaonim oltarom koji je za po jedan metar uži od broda crkve. Uz oltar su dva niža krila-sjeverno sakristija, južno pogrebna kapela, a visoki zvonik prislonjen je uz jugozapadni ugao fasade. Unutrašnjost je pokrivena drvenom tavanicom, podnica je novija (iz obnove 1992. i 1998. godine), nad pripratom je hor, a sa strana oltara su postavljeni drveni kipovi Hrista i Bogorodice iz 19. vijeka. Crkva sv. Franjo Asiški je spomenik pod zaštitom države.
U dvorištu crkve nalazi se spomenik koji su 2013. godine podigli potomci mahovljanskih Italijana. Spomenik je u oblike tri špicaste planine, a na spomeniku su napisana prezimena i godine rođenja svih doseljenika. Takođe na spomenik je ugravirana katastarska karta s posjedima svih italijanskih porodica koje su živjele u Mahovljanima.
U okruženju crkve, koja se nalazi na lijepom vidikovcu, nalazi se veliki crkveni vinograd i vinarija „Podrumi banjalučke biskupije“ koja proizvodi kvalitetne sorte vina „Bonaventura“. Ovo mjesto je veoma posjećeno od strane turista i ostalih posjetioca, a u poslednje vrijeme i organizovanih grupa.
Upoznajte Laktaše: Kamena kugla u Slatini