Crkve brvnare predstavljaju posebnu rijetkost sjevero-zapadnog dijela Republike Srpske, a jedna od njih nalazi se u zaseoku Tovilovići, smještenom nekoliko kilometara od Krupe na Vrbasu kod Banjaluke.
Preciznih pisanih istorijskih tragova o postanku ovog spomenika kulture nema, ali postoji više narodnih predanja koja govore o tome. U institucijama Republike Srpske pozivaju se na predanja sveštenika Bogdana Vranješevića koga su 1941. godine ubile ustaše.
"Prema tim informacijama, crkva Svetog Nikole je podignuta 1735, a osvještena 1752. godine od strane crnogorskog vladike Janićija. Međutim, nikad nije pronađeno kako je sveštenik Vranješević došao do tih podataka", rekla nam je Miijana Okilj iz Rеpubličkоg zаvоdа zа zаštitu kulturnо-istоriјskоg nаsljеđа.
O gradnji crkve postoje dva narodna vjerovanja, da su Turci, na lokalitetu Spasovine, odredili da se crkva podigne, ali su mještani preko noći prenijeli građu na današnje mjesto, pa su javili Turcima da je crkva prešla (preletjela), a po drugom da su Turci branili da se podigne hram, ali je beg Đumišić dozvolio svojim kmetovima da naprave hram i da je on dao dukate za gradnju. Takođe, po predanju, na mjestu današnje crkve brvnare u prošlosti je postojao hram, jer je prema mještanima crkva stara 500 godina.
Ovi objekti zanimljivi su i domaćim i stranim gostima zbog specifičnosti gradnje od drveta.
"Generalno ljudi vole da posjećuju ovakva mjesta jer predstavljaju raritet ovih područja koja upućuju na religioznost naroda koji je živio na tom mjestu", rekao nam je turizmolog Zoran Sanković.
Crkva u Tovilovićima pripada starijem tipu crkava iz 18. vijeka i rijetki je primjer sačuvanih crkava brvnara. Dužine je oko osam i širine oko šest metara, što nadmašuje dimenzije krajiških brvnara građenih u 18 vijeku. Ona ima trostranu apsidu i zidove od masivnih brvana, što je odlika crkava iz 19. vijeka. Sve to ukazuje na mogućnost izgradnje crkve u 18, a obnovu u 19. vijeku. Crkva je obložena sa šest slojeva cijepane hrastove daske kako bi se što više uklopila u prirodni ambijent.
Početkom 20. vijeka u Krajini je bilo oko 100 crkava brvnara, dok ih danas u ovoj regiji ima svega desetak koje su pretežno locirane u selima oko Banjaluke i Prijedora. Nakon Drugog svjetskog rata sačuvane su isključivo od strane lokalnog stanovništva.
Crkve brvnare nalaze se i na listi spomenika kulture, a većina ih je obnovljena zahvaljujući Zavodu za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa Republike Srpske.
