Svih 200 vrsta dnevnih leptira, koliko ih živi u Srbiji, nalaze se u bazi podataka biologa Miloša Popovića iz Zaječara, koji ove insekte, osim na Balkanu, izučava širom Evrope.
To radi iz ljubavi i želje da skrene pažnju na opadanje brojnosti leptira zbog uništavanja njihovih staništa i upotrebe pesticida. Sa ekipom Anadolije razgovarao je pred odlazak sa studentima na novo istraživanje na Staroj planini.
Nakon što je 2017. godine doktorirao na Prirodno-matematičkom fakultetu u Kragujevcu, radi kao naučni saradnik na Departmanu za biologiju i ekologiju na Prirodno-matematičkom fakultetu u Nišu. Leptirima je postao opčinjen još u ranom djetinjstvu.
“Počeo sam da se bavim leptirima od osnovne škole, kada sam imao 7-8 godina. Tada sam počeo da sakupljam i prepariram prve insekte. Kasnije se to pretvorilo u jurnjavu za fotografijama, ali ta ljubav prema insektima je ostala. Leptiri su se iskristalisali kao najinteresantnija grupa među njima“, govori Popović.
Kod leptira ga fascinira to što su kroz istoriju pratili ljude, pa ne čudi što su baš ovi insekti od davnina česta inspiracija i motiv u umjetnosti, religijama i duhovnim tradicijama.
“Ljudi su ih predstavljali kroz umjetnička djela još od Starog Egipta. Unutar egipatskih grobnica nalaze se slike leptira“, navodi Popović.
Objašnjava zašto između leptira i ljudi postoji čvrsta veza.
“Kad god su se ljudi selili, sa sobom su vukli domaće životinje. One su pravile otvorene pašnjake i livade i dan-danas leptiri, u stvari, žive na ostacima tih livada. Ako gledate broj vrsta leptira i gdje žive, možete da kažete koja su staništa, odnosno područja, zdrava za život leptira i za život čovjeka. Gdje ima puno letpira, tu je još uvijek tradicionalna poljoprivreda, tu još nema pesticida, i to je zdrava životna sredina, ne samo za leptire, nego i za ljude“, pojašnjava Popović.
Pošto su leptiri dobri pokazatelji uravnoteženih eko-sistema i stabilnih staništa, njihova brojnost se u svijetu aktivno prati. Međutim, u evropskim zemljama mnogo više ljudi učestvuje u takvim istraživanjima.
“Prije par godina postojao je projekat u Britaniji gdje su pozvani ljudi da prate leptire. U prvih nekoliko dana priključilo se 25.000 ljudi koji su slali podatke o leptirima. E sad, u Srbiji nas ima možda toliko da na prstima dvije ruke možete da nabrojite ljude koji se bavi leptirima“, otkriva mladi biolog.
I pored toga, on i njegove kolege dolaze do značajnih podataka.
“Podaci o brojnosti leptira nam govore da populacija određenih vrsta pada iz godine u godinu, tako da im se ne piše dobro. Ove godine radimo i crvenu knjigu dnevnih leptira, pa ćemo imati tačan broj ugroženih vrsta, ali je generalna priča da se čak i vrste koje su nekada bile česte sve ređe i ređe viđaju. To znači da je alarmantna situacija, ne samo leptire, nego i za nas“, upozorava Popović.
Raste zabrinutost zbog opadanja broja oprašivača u svijetu.
“Leptiri su jedni od tih oprašivača za koje moramo da se brinemo. Ako nemamo oprašivače, ako nemamo leptire i pčele koje vrše tu ulogu za nas, nećemo imati ni biljke koje jedemo. Alarmantan je pad broja oprašivača na području zapadne Evrope gdje je poljoprivreda bila previše intenzivna u posljednjih nekoliko decenija. Ta priča dolazi i kod nas i treba da se spremimo na to i, ako možemo, bar malo preveniramo tu situaciju“, naglašava Popović.
Jedan od glavnih uzroka za nestanak leptira je direktno uništavanje njihovih staništa – bilo izgradnjom ili prenamjenom. Takođe, kao i po sve insekte, izuzetno je štetna upotreba pesticida.
“Osim toga, postoji i efekat klimatskih promjena. Evo, kod nas je interesantno da na jugu Srbije sada imamo neke vrste koje žive samo u Makedoniji i Grčkoj i polako idu ka sjeveru. Takođe, neke vrste koje su prije pedesetak godina živjele na području Negotinske i Timočke krajine, danas više ne žive tu. Generalno, podaci iz Evrope govore o tome da se vrste polako šire ka sjeveru“, kaže Popović.
Sa kolegama studentima na Staroj planini istražuje populaciju leptira “paklenac“, odnosno “lycaena helle“, kako bi nakon istraživanja dali preporuke za zaštitu ove važne i ugrožene vrste.
“Ova vrsta je u Srbiji pronađena 2011. godine. Interesantno za nju je što je ostatak onih iz postglacijalnog perioda, odnosno perioda nakon ledenog doba i danas je populacija na Staroj planini jedina na Balkanskom poluostrvu koja je preživjela“, govori Miloš.
Jedina generacija javlja se u kratkom periodu od kraja maja do druge polovine juna.
“Uskoro ćemo znati koliko ih tačno ima. Kolege studenti sa PMF-a i ja ćemo ih markirati. Leptirima jednostavno upišemo broj vodootpornim flomasterima na krilu i taj broj ostane dok god ti leptiri žive. Ovi leptiri, procjenjuje se, žive nekih desetak dana i te brojke se obično ne skinu za tih deset dana. Možemo da saznamo preciznije koliko dugo žive, koliko ih ima i kako se kreću između tih livada i da li se uopšte kreću“, navodi Popović.
Za istraživanje leptira, dodaje on, ima još mnogo prostora, pogotovo kada se uzme u obzir da na ovom području, pored dnevnih, živi oko pet hiljada vrsta noćnih leptira.
(Anadolija)