Na mestu današnjeg Brankovog mosta u Beogradu nekada je bio viseći kolos – Most kralja Aleksandra, za koji se verovalo i da je proklet. Pročitajte priču o ovoj građevini koja je otvorena za saobraćaj baš na današnji dan.
Jedna od najvažnijih građevina koja je ikada postojala u srpskom glavnom gradu bio je Most viteškog kralja Aleksandra, predivan, viseći kolos koji je istovremeno bio i prvi drumski most koji je prešao na levu obalu reke.
Ovaj viseći most postojao je na mestu današnjeg Brankovog mosta od 1934. do 1941. godine, kada ga je, na samom početku Drugog svetskog rata srušila ondašnja Vojska Kraljevine Jugoslavije u nadi da će tako zaustaviti nadiranje nacista ka Beogradu.
Most je završio u reci u noći između 10. i 11. aprila 1941. godine, zauvek prekinuvši mnoge nade i sećanja, ali i tramvajsku liniju za Zemun.
Ovaj most je pušten u saobraćaj na današnji dan, 16. decembra 1934. godine.
Spajanje poslednjih delova gvozdene konstrukcije obavljeno je u novembru 1933. godine, a jednu godinu kasnije okončani su i radovi na prilazima mostu, kako bi svečano otvaranje moglo da bude upriličeno na kraju 1934.
Pre toga, u Marselju je ubijen kralj Aleksandar, pa je most, njemu u čast i dobio ime Most viteškog kralja Aleksandra.
Javni konkurs za izgradnju je raspisan 1930. godine, a posao je ustupljen inostranoj firmi iz Oberhauzena. Do tada je preko Save u Beogradu postojao samo železnički most sagrađen još 1884. godine.
Pošto je položaj mosta definisan u pristanišnoj zoni, a da bi se omogućilo nesmetano okretanje brodova zahtevan je uslov da se reka Sava premosti jednim otvorom od 250m, s tim da visina plovnog gabarita ispod mosta bude 12 metara.
Građenje je počelo jula 1930. godine. Ukupna dužina mosta iznosila je 474 metara. Glavna mostovska konstrukcija je bila raspona 75+261+75 metara, izvedena je kao viseći most po ugledu na takav most preko reke Rajne u Kelnu.
Most kralja Aleksandra Karađorđevića je premostio Savu oslonjen na dva armirano-betonska stuba u srpsko-vizantinskom stilu, dok su čelična užad držala celokupnu konstrukciju.
Prvobitno je Ivan Meštrović izneo ideju o skulpturama koje bi trebalo da se nađu na pilonima mosta.
Predložio je da na pilonima budu četiri konjanika, dva na jednom pilonu sa obe strane mosta. Ovi konjanici trebalo je da budu car Dušan i kraljevi Tomislav, Trvtko i Petar I Karađorđević. Visina stubova na kojima bi se nalazili konjanici bi bila 22 metra, što bi značilo da bi, sa dodatom visinom samih pilona, konjanici bili na visini 45 metara (visina Palate "Albanija").
Od ovog rešenja se odustalo pod pritiskom raznih inženjera i vajara, a kao razlozi su navedeni nepoštovanje porcedure za izbor skulptora, previsoka cena kao i nefunkcionalnost figura.
Otvaranje mosta je bilo spektakularno. Preko njega je prvo je prešla svečana kraljevska konjica sačinjena od 700 konjanika (11. i 12 .decembra izvršena je proba tako što je preko njega prešlo desetak Opštinskih kamiona cisterni).
Most je otvorio princ namesnik Pavle Karađorđević, a na dan otvaranja preko mosta prošetalo je oko 150.000 građana.
Preko mosta je skoro godinu dana kasnije prešao i prvi tramvaj br 14 za Zemun, zbog čega je u narodu bio poznat i kao Zemunski most.
Ovaj most nazvan Most kralja Aleksandra je porušen u ratnim razaranjima, tačnije 12. aprila 1941. godine, dizanjem u vazduh od strane vojske Kraljevine Jugoslavije u aprilskim borbama, a u cilju sprečavanja prelaska nemačkih oružanih snaga na drugu stranu.
POGLEDAJTE FOTOGRAFIJE:
U tom trenutku je na Zemunskoj strani ostalo nekoliko tramvaja, tako da je nakon Drugog svetskog rata jedno godinu dana funkcionisala tramvajska linija 14 od Starog sajmišta do Zemuna.
Pored Zemuna, jedini bitniji objekti sa one strane reke pre rata bili su stari aerodrom i čuveno Staro sajmište.
Za rušenje mosta vezan je tragičan događaj: on govori o rasulu u kojem se našla naša vojska tokom Aprilskog rata. Most je, naime, srušen u trenutku kada se ispod njega nalazio brod “Tanasko Rajić“ koji se povlačio ka Ostružnici. Inženjerci u mrkloj noći nisu videli da tačno ispod mosta prolazi brod sa 110 ljudi. Kako se metalna konstrukcija posle eksplozije survala tačno na lađu, na licu mesta je poginulo 95 osoba.
Na mestu današnjeg Brankovog mosta Sava je, očigledno, bila najpogodnija za prelaz, pa su tu, tokom istorije, bili najčešće postavljani pontonski mostovi.
Posle rušenja, kad su Nemci ušli u Beograd hitno im je bio neophodan most za prebacivanje trupa i opreme iz srednje u jugoistočnu Evropu, kao i sirovina, ali i ranjenika u obrnutom smeru. Kako je opravka postojećeg mosta bila krupniji zalogaj rešenje je pronađeno u Žablju, gde je neposredno pre toga, s ciljem da premosti Tisu, iz Nemačke u delovima dopremljen novi most. Pošto je most u Beogradu bio neophodniji to je nesuđeni žabaljski hitno prebačen u Beograd, montiran, i tokom 1942. godine pušten u saobraćaj - To je današnji Savski most.
Postoji i mit o prokletstvu mosta kralja Aleksandra, posebno zbog činjenice da se most gradi na ostacima nekadašnje džamije, koju su prethodno morali da raščiste.
Džamija se, inače, nalazila tačno na mestu gde je danas noseći stub mosta na desnoj obali Save. Upravo su tu Liman džamiju, kako se zvala ova bogomolja, ljudi želeli da zaborave.
U narodu se pričalo da je most zbog toga uklet. Sa njega je navodno skočilo desetine ljudi u nameri da se ubiju.
