Željezničke linije su okosnica evropske tranzicije čistog transporta, ali se ipak ne unapređuju dovoljno brzo. Prema najnovijim zvaničnim podacima, mreža brzih željezničkih mreža EU skoro se udvostručila za jednu deceniju.
Linije koje mogu da prevoze vozove brzinom od 250 km/h i više porasle su na 8.556 km širom Starog kontinenta 2023, prema Eurostatu, što je znatno više nego 5.812 u 2013.
Međutim, ukupna željeznička mreža bloka se smanjila za 1,3 procenta u isto vrijeme, protežući se na samo 200.947 km u 2023.
"Evropa ne unapređuje svoje željeznice dovoljno brzo", upozorava Karlos Riko, službenik za politiku željeznice u kampanji Transport & Environment (T&E).
Uprkos tome što su željezničke linije okosnica evropske tranzicije čistog transporta, najnovije brojke otkrivaju mapu neujednačenog napretka.
Koja evropska država ima najveću gustinu železničkih linija?
Češka ima najveću gustinu železničke mreže u Evropi, sa 123,2 metara železničkih pruga po kvadratnom kilometru.
Skoro sve njegove pruge izgrađene su pod vladavinom monarhije od devetnaestog vijeka pa nadalje, navodi državni upravnik željeznice Sprava železnicand, a preuzeo ih je komunistički režim koji je davao prednost željezničkom saobraćaju nad putevima.
Slijede Belgija (119,2 m/km²), Njemačka (109,5 m/km²) i Luksemburg (104,8 m/km²).
Kako napominju analitičari Eurostata, sve zemlje sa najvećom gustinom željezničkih mreža nalaze se u centru sjeverne Evrope, što odražava njihovu visoku gustinu naseljenosti i relativno visok obim teretnog transporta.
Na drugom kraju spektra, najniža gustina željezničke mreže pronađena je u Grčkoj (14,0 m/km²) i Finskoj (19,4 m/km²) - koja ima najmanju gustinu naseljenosti u EU.
Švedska (26,8 m/km²), Estonija (27,2 m/km²), Portugal (27,8 m/km²), Letonija (28,9 m/km²) i Irska (29,8 m/km²) se nalaze na dnu liste.
Koliko je važna gustina željezničke mreže?
Velika gustina željeznice obično se prevodi u veću dostupnost željeznici, objašnjava Riko. Međutim, jednostavno postojanje stanice u blizini ne garantuje jednostavnu vožnju.
"Da bi željeznički sistem dobro funkcionisao, on mora da bude pristupačan i pouzdan", naglašava on.
"Ako je mreža veoma velika, ali su frekvencije loše, cijene su previsoke, a kašnjenja konstantna, neće moći da obuhvati značajnu potražnju, a bez tih putnika, sistem će biti teže finansijski održavati", dodao je on.
Češka ima dobre rezultate po pitanju pristupačnosti, sa niskim cijenama karata i posebnim cijenama, ali tačnost ju je iznevjerila na T&E rang listi železničkih operatera krajem prošle godine.
Koja evropska država ima najviše brzih željezničkih linija?
Unutar EU, brze željezničke linije često prelaze državne granice, olakšavajući nesmetano putovanje po bloku. Ova mreža je doživela značajan rast, izveštava Eurostat, i dodaje da se ona povećala za 47 posto u deceniji između 2013 i 2023.
Španija prednjači sa 3.190 km brzih linija, što je povećanje od 66 odsto u odnosu na 2013.
Ovo odražava njen status ubedljivo najvećeg donatora fondova EU za brzu železnicu između 2000. i 2017. godine, primajući skoro polovinu ponuđenih sredstava za cijeli blok.
Međutim, kako objašnjava Rico iz T&E, to je takođe rezultat veoma niskih troškova izgradnje u poređenju sa drugim zemljama.
Niži troškovi zemljišta i rada smanjuju cene u Španiji, ali je i ekonomija obima odigrala značajnu ulogu. Najniži troškovi po kilometru ostvareni su kada je zemlja istovremeno imala najveći broj projekata u razvoju.
Francuska je prilično blizu sa 2.748 km brzih linija, što je povećanje od 35 odsto u odnosu na 2013.
Slijede Njemačka sa 1.163 km i Italija sa 1.097 km.
Kako dovesti željezničke ciljeve EU na pravi put?
Evropska željeznička mreža još uvijek ima dug put da podrži energetske i klimatske ciljeve kontinenta.
Evropski revizorski sud upozorio je 2020. da mreža Transevropske transportne mreže (TEN-T), ključna evropska politika za prekograničnu železnicu, vjerovatno neće ispuniti svoje ciljeve na vrijeme.
T&E poziva zemlje da usmjere dovoljno nacionalnih sredstava u ove projekte, a Evropska komisija bi, kako se tvrdi, trebalo da finansira investicije najvišeg prioriteta koje jačaju transnacionalne veze.
Željeznica predstavlja samo 0,4 odsto transportnih emisija u EU, dok prevozi 7 odsto putnika.
"Linije velike brzine su dio rješenja, ali nisu srebrni metak", kaže Riko i dodaje da će željeznica doprinijeti dekarbonizaciji transporta u koordinaciji sa elektrifikacijom puteva i čistim gorivima za vazduhoplovstvo i brodarstvo.
"Da bismo ostvarili klimatski potencijal železnice, potrebna nam je povećana konkurencija, pojednostavljeno prekogranično izdavanje karata i zajednički sistem signalizacije u Evropi (ETCS). Ovaj posljednji dio slagalice će omogućiti bolju povezanost i usluge bez potrebe za novom infrastrukturom", zaključio je stručnjak.
(EUpravo zato/euronews.com)
