Nasilje nad istorijom: Ugrožena srpska crkva na Kosovu?

06.06.2019. / 21:54

Autor mondo.rs 06.06.2019. / 21:54

Srpska pravoslavna crkva zabrinuta je zbog najave Prištine o obnovi crkve Sv. Nikole.

Nasilje nad istorijom: Ugrožena srpska crkva na Kosovu?

Izvor: Mondo/Stefan Stojanović

Eparhija Raško-prizrenska izrazila je danas zabrinutost zbog pisanja prištinskih medija da će arheološki institut Kosova, u saradnji sa nemačkom ambasadom u Prištini, početi radove na konzervaciji drevne srpske srednjovekovne katedralne crkve Svetog Nikole, koju, kako upozorava Eparhija, prištinski mediji pogrešno nazivaju "katedralom u Artani, bivšem Novom Brdu".

Mediji o planiranom projektu konzervacije hrama Sv. Nikole, sabornog hrama novobrdskih i gračaničkih episkopa, u neposrednoj blizini tvrđave Novo Brdo, protivno zakonu o zvaničnim jezicima i nazivima opština, govore o "katedrali u Artani, bivšem Novom Brdu" ignorišući zvanično ime opštine, navodi se u saopštenju.

O HRAMU I NJEGOVOM ZNAČAJU ZA SRBIJU

Taj je hram podignut sredinom 14. veka i bio je dograđen u vreme despota Stefana Lazarevića i posle 1455. godine. Po svemu sudeći, kasnije je pod osmanskom vlašću pretvoren u džamiju, da bi objekat posle bio srušen u zemljotresu i ostao u ruševinama do današnjih vremena, kao i ostaci grada koji je ubrzo zapusteo. Kao i velike nemanjićke zadužbine (13. i 14. veka) Sopoćani, Arilje, Visoki Dečani, novobrdska crkva Sv. Nikole građena je u romaničkom stilu bazilike i do pada Novog Brda pod osmansku vlast bila je glavno pravoslavno bogoslužbeno mesto. Nedaleko od ovog hrama nalaze se ostaci gradske rimokatoličke crkve tzv. Saške crkve, koja je dobila naziv po rudarima Saksoncima (Sasima), koji su pored dubrovačkih trgovaca i domaćeg srpskog stanovništva činili deo bogatog i raznolikog kulturnog i verskog mozaika srednjovekovnog Novog Brda, kao jednog od najznačajnijih gradova srednjovekovne Srbije.

Eparhija Raško-prizrenska napominje da se hram Sv. Nikole nalazi u jednoj od četrdesetak specijalnih zaštićenih zona, koje po kosovskim zakonima podležu posebnoj proceduri, koja ne zavisi samo od institucija u Prištini, već i od stava Srpske pravoslavne crkve.

Osim toga, ovaj stari verski objekat je na sajtu prištinskog ministarstva kulture netačno predstavljen kao rimokatolička crkva, bez ikakvog pominjanja autentične istorije hrama i dosadašnjih rezultata arheoloških istraživanja, što je žalostan pokazatelj tendencije menjanja istorijskih činjenica na ovim prostorima.

Tim povodom je, kako se dodaje, Eparhija već kontaktirala nemačku ambasadu, a takođe će u daljoj proceduri urgentno biti angažovana i Komisija za zaštićene zone, čiji je član Eparhija Raško-prizrenska.

Veoma je važno u saradnji sa OEBS-om i kancelarijom EU utvrditi tačno sve činjenice i projekat konzervacije ruševina hrama vratiti u okvire zakona. U protivnom svaki dalji radovi na ovoj lokaciji bili bi nezakoniti, upozorava Eparhija.

Crkva Sv. Nikole istraživana je još od 50-tih i 60-tih godina prošlog veka i tu su pronađeni brojni natpisi i elementi kamene plastike koji jasno ukazuju na poreklo hrama i njegov stil.

U okvirima hrama pronađeni su i brojni grobovi, koji su u međuvremenu otvarani i kosti odnošene u Prištinu bez ikakvog obaveštavanja SPC. Odlučan stav Eparhije jeste da se bilo kakvi konzervatorski radovi, kao i prezentacija ove baštine, može raditi jedino uzimajući u obzir dosadašnje arheološke radove i u punoj saradnji sa eminentnim srpskim ekspertima koje će angažovati Eparhija Raško-prizrenska.

Apsolutno je neprihvatljiva i kontraproduktivna bilo kakva politizacija pitanja kulturne baštine, a pogotovo jednostrano menjanje istorijskih činjenica, ističe se u saopštenju.