Predsjednik RS Željka Cvijanović ističe da 1. mart u percepciji i Srba i Republike Srpske definitivno nije nikakav dan nezavisnosti niti je neki poseban dan, osim što je poseban po tome što asocira na ubistvo, krv, mržnju i smrt.
"To je bio okidač koji se tada desio za mnogo toga, a najviše za mnogo stradanja, žrtava, netrpeljivosti i mržnje i u krajnjem slučaju i mnogo nezadovoljstava i nepovjerenja koja su se tada rodila, i nažalost i ostala evo ovdje u BiH", rekla je Cvijanovićeva Srni, komentarišući nelegalni referendum koji je u dijelu BiH, uz protivljenje srpskog naroda, održan 29. februara i 1. marta 1992. godine, kao i svirepo ubistvo srpskog svata Nikole Gardovića i paljenje srpske zastave na Baščaršiji.
Taj datum, istakla je predsjednik Srpske, osim što asocira na sve te ružne stvari, jeste dan čija se simbolika proteže do dana današnjeg, i koja se ogleda u netrpeljivosti prema zastavi Republike Srpske, prema Republici Srpskoj, netrpeljivosti prema najmanje jednom konstitutivnom narodu koja dolazi iz političkog Sarajeva.
"To nije datum koji bi trebalo da proslavljamo, nego datum koga bi trebalo da se sjećamo sa posebnim odnosom i posebno poštovanjem prema žrtvama koje su tog dana stradale. Ti nesrećni događaji, lančano su potom prouzrokovali mnogo stradanja i nerazumijevanja", istakla je Cvijanovićeva.
Ona je ocijenila da su i tada i danas na političkoj sceni u BiH dvostruki aršini međunarodne zajednice koja zajedno sa bošnjačkom politikom osporava Dan Republike Srpske, mada njeni zvaničnici redovno trče da obilježavaju 1. mart, pokazujući da apsolutno ne poštuju ni Republiku Srpsku ni stav srpskog naroda i da uopšte nemaju izbalansiran pristup.
"Da su imalo korektni, onda bi rekli da te i slične datume, ako ne mogu da obilježavaju jedni, onda ne bi trebalo da slave ili obilježavaju ni drugi u BiH. Sam 1. mart, kao datum, za nas u sebi ne nosi ništa dobro osim mračne simbolike za teško stradanje koje je uslijedilo nakon toga i nakon svirepog ubistva srpskog svata na Baščaršiji", zaključila je Cvijanovićeva u izjavi za Srnu.
Prvog marta 1992. godine, ubijen je srpski svat Nikola Gardović, otac mladoženje Milana i svekar nevjeste Dijane Tambur, a ranjen pravoslavni sveštenik Radenko Miković, dok su ubice - koje muslimanska vlast u Sarajevu nije ni pokušala da pravično kazni - spalile srpsku zastavu.
U dijelu Federacije BiH sa većinskim bošnjačkim stanovništvom 1. mart se obilježava kao dan nezavisnosti BiH, dok se ovaj datum u Republici Srpskoj ne slavi. Referendum o nezavisnosti BiH održan je 29. februara i 1. marta 1992. godine.
Glasalo je ukupno 2.073.568 glasača (izlaznost 63,7 odsto), od čega je 99,7 odsto bilo za nezavisnost, a 0,3 odsto protiv. SDS je tada pozvao Srbe na bojkot referenduma u opštinama u kojima su oni bili većinsko stanovništvo.
Referendumsko pitanje glasilo je: "Jeste li za suverenu i nezavisnu BiH, državu ravnopravnih građana, naroda BiH - Muslimana, Srba, Hrvata i pripadnika drugih naroda koji u njoj žive?"
Mjesec poslije tog nelegalnog referenduma izbio je građanski rat, odnosno tragični sukob naroda u BiH.
