Bila je vječiti honorarac i podstanar, slikala je freske u srednjovjekovnim pravoslavnim crkvama, a životni put vodio ju je od Azije, preko Srbije, do Amerike... Njeni akvareli, na kome su prikazane narodne nošnje Jugoslavije, nalaze se u Vašingtonu...
Olga Benson (rođena Kazancev), rođena je 1887. u Margilanu, gradu u današnjem Uzbekistanu, prijestonici svile, za koju je rekla da je zbog živopisnih boja svog okruženja, korišćenih za izradu tepiha i odjeće od pamuka, vune i svile, poželjela da taj jak kolorit prenosi dalje. Obilazeći naše krajeve, u crtačkom bloku bilježila je ovdašnje narodne nošnje i upečatljive detalje viđene na terenu. Po ličnoj porudžbini kralja Aleksandra izradila je Album narodnih nošnji Jugoslavije. Etnografski institut SANU posvetio joj je monografiju "Snovi o prošlosti i tradiciji: Olga Benson" čije su autorke Ljiljana Gavrilović i Biljana Milenković Vuković.
Jednu od četiri kćerke Svetonije i Venijamina, potpukovnika u ruskoj armiji, Olgu su roditelji poslali u na školovanje u Sankt Peterburg, na prestižni Smoljni institut. U Peterburgu je završila i Višu umjetničku školu i stekla pravo da predaje crtanje u srednjoj školi. Bila je član Saveza likovnih umjetnika u Kijevu, gdje je izlagala svoje radove, piše Politika.rs.
"Olga Kazancev dolazi u Skoplje 1920. kao ruska izbjeglica nakon građanskog rata. Da li je svog budućeg supruga, 18 godina starijeg general-majora Ruske carske vojske i pripadnika Dobrovoljačke armije, Leonida Bensona, poznavala odranije ili ga je upoznala prilikom zbijega, ili je to bilo poznanstvo iz Ruske kolonije u Skoplju – nije nam poznato, ali iste godine se vjenčala sa njim i dvije godine kasnije dobila sina Aleksandra", kaže Biljana Milenković Vuković.
U Skoplju je Olga Benson predavala crtanje u Državnoj ženskoj realnoj gimnaziji, a znanje francuskog omogućilo joj je da 13 godina bude angažovana kao nastavnica crtanja u francusko-srpskoj školi.
"Tridesete godine 20. vijeka provela je baveći se slikanjem narodih nošnji južne Srbije, kao i crkveno-umjetničkim radovima. Naučne ekspedicije, opremljene fotoaparatima, magnetofonima i bilježnicama, zajedno sa folklornim slikarom, krstarile su teritorijom južne Srbije i stizale i u najzabačenija seoska mjesta. Istraživači su pisali studije, a slikarka stvarala vizuelno svjedočanstvo o jednom segmentu narodnog života, odnosno nošnjama", naglašava Biljana Milenković Vuković.
Istražujući nošnje u Evropi, profesorka kostima iz Vašingtona Blanš Pejn posjetila je Kraljevinu Jugoslaviju 1929/1930. i 1936/1937. i tom prilikom upoznala Olgu Benson.
"Blanš se vratila u Sijetl sa više od stotinu crteža kostima i šema vezova i sa 24 akvarela narodnih nošnji iz Jugoslavije. Na nesreću, rukopis je predat londonskom izdavaču ali nikada nije pretočen u publikaciju. Bombardovanjem Londona 1941. spis je uništen i kasniji pokušaji da se objavi ostali su bezuspješni. U 'Digitalnoj kolekciji kostima, fotografija i crteža Blanš Pejn' Vašingtonskog univerziteta danas je dostupno 25 akvarela Olge Benson, koji prikazuju narodne nošnje Jugoslavije", priča autorka knjige.
U periodu od 1928. Olga Benson je kopirala freske u srednjovjekovnim pravoslavnim crkvama i oslikavala novosagrađene crkve i spomen-kosturnice. Oslikala je unutrašnjost kapele Svetog Arhangela Mihaila na Vojnom groblju u Skoplju, koja je podignuta 1928. u znak sjećanja na poginule srpske vojnike u ratovima 1912–1918. Radila je i za Crkvu Svetog Save u Gostivaru i za spomen-kosturnicu u selu Tomislavu, blizu Velesa. Kopirala je freske u manastiru u Starom Nagoričanu, zadužbini kralja Milutina. Danas se u Vojnom muzeju u Beogradu nalaze dvije njene kopije fresaka, a jedna od njih je freska cara Dušana iz manastira Lesnovo.
"Bila je humanista i član nekoliko udruženja poput 'Skopske pčelice', čiji su članovi đaci i učiteljice osnovnih škola. U Skoplju je 1928. organizovala udruženje 'Ruska majka' za zaštitu ruskih majki i djece. Bila je umjetnički urednik dječijeg lista 'Vardarče' i umjesto jednobojnih korica na naslovnim stranama osmislila je vesele dječije likove obučene u živopisne nošnje. Prikazala je i prizore iz svakodnevnog života: dječaka sa badnjakom, djeca se kucaju šarenim jajima, beru vrbove grančice, jašu magarca. Potpisana je i kao autor stripa o veselom majmunčetu Busku i mečetu Musku", kaže Biljana Milenković Vuković.
Olgin život u Skoplju nije bio lagodan. U honorarnom angažmanu radila je poslove niže školske spreme od one koju je imala. Zarade su bile male, a neisplaćene honorare ponekad je rješavala sudskim putem. U Beograd je prešla 1939, gdje je u Etnografskom muzeju, a kasnije i u Etnografskom institutu Akademije nauka bila opet honorarni folklorni slikar. Crtala je nošnje na Kosmetu, Šumadiji, sjevernom Banatu, okolini Niša i za četiri godine rada u institutu izradila je 580 crteža i slika. Primjetivši da su njene kolege bolje plaćene, iako ona prebacuje normu za 100 pa i 200 odsto, od uprave instituta tražila je skraćenje radnog vremena ili povećanje primanja. Skraćeno joj je radno vrijeme, saznajemo iz knjige.
Bensonovi su u Beogradu živjeli kao podstanari u Stiškoj, Vojvode Milenka, Stojana Protića i Ohridskoj. Preselili su se u Los Anđeles (Olgi je tad 63, suprugu 81. godina) gdje je njihov sin otišao nakon Drugog svjetskog rata. Oženio se Olgom Dolores Bari Eskobedo i dobio sina, po djedi nazvanog Leonid. Porodična nesreća dogodila se 1969. kada je Olgin unuk preminuo kao 16-godišnjak. Njen suprug umro je 1955, a sin 1992. godine.
Olga Benson doživjela je 90 godina i 1977. sahranjena je na Holivudskom groblju u Los Anđelesu. Prošle godine Etnografski institut SANU priredio je u Galeriji nauke i tehnike izložbu o ovoj umjetnici i plan je da ta postavka gostuje u Moskvi. Digitalizacijom folklorne zbirke Olge Benson Etnografski institut učinio je njeno djelo dostupnim javnosti.
AKVARELI NADAHNUTI KOLORITOM BALKANA (OLGA BENSON 1887 - 1977)
Bila je vječiti honorarac i podstanar, slikala je između...
Posted by Priče iz naftalina on Wednesday, January 20, 2021