Možda patite od hipertenzije, a ne znate? Doktorka savjetuje kako da spriječite srčani udar

Hipertenzija je tiha bolest koja pogađa milione ljudi širom svijeta i često ostaje neotkrivena sve dok ne izazove ozbiljne komplikacije. Povišen krvni pritisak je vodeći uzrok srčanog i moždanog udara, evo kako da ih izbjegnete!

U Evropi 30% svih uzroka smrti su kardio-vaskularne bolesti. Najviša stopa smrtnosti od kardio-vaskularnih bolesti, već više decenijama unazad, registruju se u Rusiji, Ukrajini i bivšim socijalističkim republikama. 

Hipertenzija je prvi na listi uzroka preuranjenih smrti u razvijenom svetu i taj trend se nastavlja već decenijama unazad.

Šta predstavlja hipertenzija?

Arterijska hipertenzija, povišen krvni pritisak ili samo-hipertenzija, je stanje povišenih vrednosti pritiska krvi u arterijskim krvnim sudovima iznad normalnih vrijednosti. Granica normalnih vrijednosti krvnog pritiska je 140/90 mmHg.

Prema posljednjim preporukama American College Heart Association (ACC/AHA) iz 2017. godine, promijenjena je klasifikacija hipertenzije.

• Normalnim vrijednostima se smatraju vrijednosti &120/80 mmHg
• Hipertenzija I stadijuma: 130-139/80-90 mmHg
• Hipertenzija II stadijuma: >140/90 mmHg

ili, klinički kriterijum preporučen od Practice Changing UpDates:

• Dnevna srednja vrijednost: ≥130/80 mmHg
• Izolovana sistolna hipertenzija: >130 mmHg i &80 mmHg
• Izolovana dijastolna hipertenzija: <130 mmHg i >80 mmHg
• *srednja vrednost najmanje 3 uzastopna mjerenja

Hipertenzija i krvni sudovi

Naši krvni sudovi trpe uticaj sile pritiska krvi koja teče kroz njih. Kada je krvni pritisak normalan, oni se svojim elastičnim zidom lako prilagođavaju fiziološkoj razlici u pritiscima tokom srčanih ciklusa (sistola, dijastola).

Pod uticajem povišenog pritiska krvi, arterijski krvni sudovi gube svoju elastičnost i postaju krute cijevi. Tako izmijenjeni, ne mogu adekvatno da odgovore na promjene u pritiscima tokom rada srca.

Zid arterije najprije gubi svoju elastičnost da bi odgovorio na povišen pritisak krvi u njemu, zadebljava, a ukoliko je prisutan neki od faktora rizika, pokreće stvaranje aterosklerotskog plaka.

Usljed suženja (stenoze) krvnog suda aterosklerotskim plakom, smanjuje se dopremanje kiseonika i hranljivih materija različitim organima, što postepeno narušava njihovu funkciju. Neravna površina plaka i turbulentno kretanje krvi kroz suženja unutar krvnog suda, dovode do pojave krvnih ugrušaka (tromb) na njegovoj površini.

Djelovi tako nastalog tromba mogu se otkinuti i nošeni strujom krvi mogu zaustaviti bilo gdje u zoni snabdijevanja krvnog suda iz kog je tromb potekao. Prekid u snabdijevanju kiseonikom organa i tkiva neminovno vodi ka njihovom oštećenju i gubitku funkcije.

Izvor: Shutterstock

Upravo zbog uticaja na krvne sudove svih vitalnih organa, hipertenzija je jedna od najkompleksnijih bolesti, jer svaki organ koji izmijenjena arterija snabdijeva kiseonikom može biti pogođen.

Po najnovijoj globalnoj statistici koju je objavila Svjetska zdravstvena organizacija, između 33 i 46% ljudi ne zna da boluje od hipertenzije.

Više od 50% ljudi nema regulisan arterijski pritisak uprkos propisanoj terapiji. Procenat varira u zavisnosti od razvijenosti zdravstvene zaštite.

Hipertenzija je jedan od ključnih faktora za nastanak:

• aneurizme abdominalne aorte,
• bolest perifernih arterija,
• infarkt srca,
• moždani udar,
• gangrenu ekstremiteta,
• gangrenu crijeva,
• sljepilo,
• bolesti bubrega.

Iz svega navedenog hipertenzija zahtijeva multidisciplinarni pristup.

Preporučeni pregledi za osobe sa hipertenzijom

• Redovne kontrole kardiologa 2 puta godišnje ili po preporuci doktora
• Kolor-dopler kontrole krvnih sudova vrata, aorte, donjih ekstremiteta
• Pregled specijaliste dijetoterapije
• Godišnja kontrola nefrologa
• Godišnji pregled endokrinologa
• Godišnji pregled oftalmologa
• Pregled neurologa po indikaciji
• Pregled vaskularnog specijaliste
• Psihoterapija u cilju otklanjanja faktora rizika (pušenje, alkohol)

"U 50-tim godinama života, očekivani životni vijek je za 5 godina duži kod ljudi sa normalnim krvnim pritiskom".

"Do 64. godine života hipertenzija je nešto češća kod muškaraca, od 65. godine žene se sa muškarcima izjednačavaju u stopi oboljevanja", objašnjava dr Marija Krišto, specijalista interne medicine.

Izvor: Shutterstock

Uzroci hipertenzije

Esencijalna hipertenzija se javlja u 90-95% slučajeva, nepoznatog je specifičnog uzroka uz prisustvo jednog ili više sledećih faktora rizika:

• porodična predispozicija,
• ishrana bogata zasićenim mastima,
• ekscesna količina soli u ishrani,
• gojaznost,
• poremećaji spavanja,
• alkohol i cigarete,
• hronični stres, akutna bol i akutni stres,
• insulinska rezistencija,
• dijabetes,
• povišene masnoće u krvi (holesterol, trigliceridi),
• nedostatak kretanja.

Sekundarna hipertenzija

Kod 5% pacijenata uzrok je poznat i njegovo liječenje dovodi i do liječenja hipertenzije:

• stenoza bubrežnih arterija, policistična bolest, glomerulonefritisi,
• tumori nadbubrežnih žlijezda, Cushing-ov sindrom, primarni aldosteronizam,
• bolesti štitaste žlijezde i paraštitastih žlijezdi – hiper- i hipotireoidizam, primarni hiperparatireoidizam,
• sleep apnea sindrom,
• malformacije krvnih sudova,
• upotreba kortikosteroida, NSAIL, oralnih kontraceptiva, hormonske terapije.

Simptomi hipertenzije

Simptomi povišenog krvnog pritiska mogu da budu diskretni do neprepoznatljivosti, često se za ovu bolest kaže da je tiha, bezbolna i nepredvidiva.

Sljedeći simptomi mogu ukazati na hipertenziju:

• glavobolja,
• gubitak daha ili otežano disanje,
• zamućen vid,
• krvarenje iz nosa,
• dezorijentisanost,
• konfuznost.

Komplikacije hipertenzije

"69% onih koji dožive srčani udar (Infarkt srca) ima povišen krvni pritisak", ističe dr Krišto.

Najčešće komplikacije povišenog pritiska su na sljedećim organima:

• Srce: srčana slabost (hipertrofija lijeve komore), infarkt srca, angina pectoris, plućni edem, aritmije
• Arterije: periferna bolest arterija (PAD) koja se pojavljuje sa grčevima u nogama i čija je krajnja komplikacija gangrena donjih ekstremiteta, angina pectoris, infarkt srca (AIM), disekcija aorte, stvaranje aneurizme
• Mozak: šlog ili moždani udar (CVI), RIND, TIA, vaskularna demencija, hipertenzivna encefalopatija, subarahnoidno krvavljenje. 
• Bubrezi: Hronična bubrežna insuficijencija (HBI)
• Reproduktivni sistem: Erektilna disfunkcija, impotencija

I pored jednostavnog načina utvrđivanja i praćenja, više od 1/3 obolelih ne zna da boluje od hipertenzije, pa tako ni da je u (najmanje) dvostrukom riziku za nabrojane komplikacije u odnosu na ljude sa krvnim pritiskom normalnih vrednosti.

U svetu, oko 8 miliona smrtnih ishoda i 100 miliona invalidnosti potiču od komplikacija povišenog i neliječenog krvnog pritiska.

"Antihipertenzivna terapija nedvosmisleno redukuje rizik od kardiovaskularnih i bubrežnih komplikacija", navodi dr Krišto.

Da li ste znali da se 69% srčanih udara i 77% moždanih udara mogu spriječiti? - Šta preduzeti?

Provjeriti

Izmjeriti krvni pritisak, samostalno ili u lekarskoj ambulanti. Ponoviti mjerenje u različito doba dana. Potvrditi postojanje povišnog pritiska u više mjerenja. Mjerenje izvršiti na obe ruke, na sobnoj temperaturi.

Mijenjati

• Životne navike, odnos prema zdravlju, životne prioritete.
• Informišite se preko kompetentnih izvora.
• Ne vjerujte u instant rješenja.
• Dajte sebi vremena i napravite plan budućih promjena:
• Smanjite tjelesnu težinu postepeno i uz pomoć stručnog lica – specijaliste nutritivne dijetoterapije, koji će sagledati Vaše cjelokupno zdravstveno stanje i odrediti individualni dijetetski režim.
• Smanjite unos soli
• Alkohol smanjite na mjeru do 2 doze za muškarce odnosno do 1 doze za žene dnevno.
• Potražite stručnu pomoć tokom prekida pušenja ili podršku grupe.
• Uvedite minimum 30 minuta šetnje brzim hodom nekoliko puta nedjeljno

Kontrolisati

Kontrola šećera, masnoća i krvnog pritiska uz kontrole interniste-kardiologa i ljekara drugih specijalnosti (vaskularni specijalista, endokrinolog, nefrolog, neurolog, oftalmolog, spec. dijetoterapije) uz upotrebu propisane terapije (medikamentima i / ili higijensko-dijetetskim režimom), kao samostalno praćenje vrijednosti krvnog pritiska, ključni su i neophodni za povoljan ishod ove kompleksne bolesti.

Razumijevanje mehanizama kojim povišen pritisak ispoljava svoje negativno dejstvo, unapređenje kolor dopler dijagnostike za ranu detekciju promjena na krvnim sudovima, razvoj novih lijekova koji nedvosmisleno utiču na prevenciju nepovoljnih kardiovaskularnih događaja i komplikacija na ostalim organskim sistemima, moraju biti udruženi sa najvažnijim faktorom – odgovornim odnosom pacijenta prema svojoj bolesti.

Smjernice za skrining pacijenta sa hipertenzijom:

Za pacijenta kod koga je postavljena sumnja na hipertenziju, savetuje se detaljna klinička evaluacija stanja srca i krvnih sudova, a po indikaciji i drugi specijalistički pregledi:

Laboratorijske analize:

• Pregled prvog jutarnjeg urina sa analizom na prisustvo krvi, proteina i glukoze.
• Urea, kreatinin i elektroliti u krvi (Na, K)
• Glukoza (šećer) u krvi.
• Ukupni holesterol i njegove frakcije (HDL i LDL), trigliceridi.
• Enzimi jetre (AST, ALT, GGT)

Specijalistički pregledi:

• Kardiološki pregled sa 12-channel EKG
• EHO kolor-dopler ultrazvuk srca
• CDS kolor dopler karotidnih arterija
• Kolor dopler abdominalne aorte
• Kolor dopler krvnih sudova donjih ekstremiteta
• 24h Holter monitoring krvnog pritiska
• 24h Holter monitoring EKG-a
• Pregled nefrologa
• Pregled endokrinologa
• Pregled specijaliste dijetoterapije
• Pregled oftalmologa
• Pregled neurologa
• Pregled vaskularnog specijaliste (internista, angiolog, vaskularni hirurg)

"Postaviti dijagnozu hipertenzije je relativno jednostavno, savremeno medikamentozno lečenje je visoko efikasno, ali kontrolisanje multisistemskih komplikacija direktno je srazmerno stepenu razumevanja bolesti od strane samog pacijenta", poručuje dr Krišto. 

Tekst: Stetoskop