Banjalučko naselje Lauš, poznato po gustoj naseljenosti, rijeci Crkvenoj i njenom specifičnom "šmeku", može se pohvaliti nekim veoma zanimljivim činjenicama i osobenostima.
Smješten na površini od oko 20 kvadratnih kilometara, Lauš funkcioniše kao pravi "mali grad" - u njemu se nalazi osnovna škola "Sveti Sava" (nekada OŠ "Drago Lang") koja je po broju učenika jedna od najvećih u RS, fudbalski klub OFK Lauš sa svojom navijačima "Laušanerima", a tu su i brojne radnje, benzinske pumpe, kafane i kladionice…
Lauš je na glasu i kao naselje u kome žive "opasni momci", sa kojima se nije baš najpametnije kačiti, koji se rijetko spuštaju do grada, ali kada siđu - nastaju problemi…
Ove priče možda imaju, a možda i nemaju nekog smisla… Uglavnom, istražili smo malo istorijat ovog živopisnog naselja i došli do nekih veoma intertesantnih i neočekivanih stvari! Pročitajte…
PRVA INDUSTRIJSKA ZONA U BANJALUCI
1. Na Laušu se nalazila prva industrijska zona u Banjaluci, tako da je ovo naselje nekada bilo centar grada! Naime, Austrougarska monarhija je nakon aneksije BiH 1878. godine u podnožju brda Lauš otvorila rudnik mrkog uglja, a kasnije i uskotračnu prugu do željezničke stanice u Banjaluci. Na taj način je lauški ugalj odvožen u Hrvatsku, Sloveniju i druge dijelove Austrougarske. Po rudniku je nazvana i glavna ulica koja prolazi kroz naselje - "Rudarska", koja je kasnije preimenovana u "Karađorđevu". Rudnik je zbog nestanka rude prestao sa radom 1937. godine.
Jedan od zazidanih ulaza u rudnik "Lauš" i danas se može vidjeti u krugu pogona Elektrokrajine u ovom naselju, a drugi ulaz vidljiv je u dvorištu prve kuće na brdu, na samom početku naselja, iznad kružnog toka!
PRVA TERMOELEKTRANA
2. Na Laušu je izgrađena i prva banjalučka termoelektrana! TE Lauš počela sa radom 1923. godine i spadala je tada među termoelektrane većeg kapaciteta u BiH. Narednih 30-ak godina, uz hidrocentralu Trapisti, ova termoelektrana obskrbljivala je Banjaluku električnom strujom. Izgradnjom hidroelektrana na Vrbasu i dalekovoda prema Zagrebu 1957. godine konačno je riješeno snabdijevanje Banjaluke strujom, pa je termoelektrana te godine prestala sa radom.
PORIJEKLO IMENA "LAUŠ"
3. Porijeklo naziva brda i naselja "Lauš" oduvijek je bilo obavijeno velom misterije. Prema jednoj, prilično naučno-fantastičnoj teoriji ime Lauš potiče još od Grka i Rimljana, tj. od njihove riječi "laus", koja znači "uzvišenje". Prema drugoj teoriji naselje je dobilo ime po lauškom kamenu koji se vadio iz kamenoloma u brdu, a pomoću koga su se zidale kuće… Ipak,najizglednija od svih teorija je ona po kojoj ime "Lauš" potiče od Ljudevita Lajoša, mađarskog srednjevjekovnog velikaša, koji je na Pobrđu svojevremeno napravio crkvu. Kasnije je "Lajoš" oblikovano u "Lauš", a rječica koja tu teče nazvana je po crkvi - Crkvena.
4. Prema nekim procjenama na Laušu živi čak 30.000 stanovnika, koliko ih na primjer ima i u Trebinju… Kada bi bio opština, Lauš bi bio na 14. mjestu od 63 opštine u Republici Srpskoj, a po broju stanovnika nalazio bi se ispred Foče, Pala, Modriče…
5. Lauš je banjalučko naselje čiji stanovnici uglavnom imaju sopstvenu verziju propisa i opšteprihvaćenih stvari. Na primjer, kada je prije nekoliko godina izgrađen kružni tok na tranzitu, odakle se odvaja put za ovo naselje, na zidu pored saobraćajnice je osvanuo grafit: "Na kružnom toku imamo prednost mi sa Lauša"…
POZNATE LIČNOSTI SA LAUŠA
6. Sa Lauša su potekle mnoge poznate ličnosti i umjetnici. Među njima i narodni heroj Drago Lang, direktor Intermedika doktor Milutin Đuranović, sopran i profesor banjalučke muzičke škole Karolina Mihajlović, sopran Ljiljana Winkler (živi i radi u Njamačkoj), violinistkinja Jovana Raljić, vizuelna umjetnica Margareta Kern (živi i radi u Londonu), dugogodišnji trener OFK Lauš Svetislav Cane Kuruzović, poslanik NS RS i bivši predsjednik RS Dragan Čavić, kao i legendarni novinar i radijski voditelj Boro Glišić, …
FILM I HIMNA
7. Lauš je jedino naselje u Banjaluci o kome je snimljen film! Naime, banjalučki spiker i voditelj Borislav Boro Glišić, koji na Laušu živi više od pola vijeka, posvetio mu je svoj dokumentarac "Moj Lauš - moj mali grad", u kome je predstavio istoriju naselja, poznate stanovnike, sportski život, itd… Ovaj film nezaobilazno je "štivo" za sve buduće istraživače tog naselja, a nama je poslužio kao odlična osnova za pisanje ovog članka… Glišić je autor 67. dokumentarnih, promotivnih i turističkih filmova, koje je snimio unazad 15 godina. Radio je kao voditelj na Radiju Banjaluka, Radiju RS, A radiju, kao TV voditelj i urednik na TV BEL, Simić, itd...
8. I za kraj - poslastica. Osim filma, Lauš ima i svojevrsnu "himnu"! Naime, Boro Glišić posvetio je svom voljenom naselju pjesmu "Moj Lauš, moj mali grad", za koju je muziku napisao profesor Damir Jovanović. "Banjaluko ljepotice mila, bez Lauša ti to ne bi bila", kaže jedan od stihova te numere. Poslušajte je u izvođenju članova KUD "Sveti Sava" Lauš…
(Ako znate neke interesantne priče ili činjenice o Laušu, slobodno nam pišite u komentarima...)
Pratite MONDO i na Facebooku, Twitteru ili Instagramu
