Anatomija sukoba u Siriji (VIDEO)

U ratu je do sada poginulo više od 110.000 ljudi, broj izbjeglica je premašio dva miliona, a raseljenih unutar Sirije je sedam miliona.

Sukob je počeo 15. marta 2011. kao serija demonstracija inspiriranih takozvanim "arapskim proljećem" - protestima opozicije koji su doveli do smjene višedecenijskih režima u Tunisu i Egiptu.

Nastojanje sirijskih vlasti da demonstracije uguše uz pomoć vojske je, međutim, dovelo do eskalacije nasilja, a grupe demonstranata su se od ljeta 2011. naoružale i organizovale u Slobodnu sirijsku vojsku s bazama u susjednim državama koja protiv režima vodi gerilski rat.

Poslije više od godinu dana, sukob u Siriji je dobio karakteristike vjerskog sukoba, s obzirom na to da jezgro pobunjenika čine pripadnici religioznih sunita. Sa druge strane, režim uglavnom podržavaju sekularni suniti, alaviti i hrišćani.

Ovog ljeta sukobi suprotsavljenih strana su eskalirali, a situacija na međunarodnom planu se toliko zakomplikovala da prijeti da preraste u globalni rat.



KO JE NA ČIJOJ STRANI

Zahtjeve pobunjenika za smjenom sirijske vlasti su od samog početka podržale susjedna Turska, u kojoj se nalaze glavne pobunjeničke vojne baze, zatim Saudijska Arabija i zalivske države, a potom SAD, EU i druge države zapadnog svijeta koje su protiv Sirije uvele niz političkih, diplomatskih i ekonomskih sankcija, a pobunjenike, "javna je tajna" pomažu oružjem i novcem.

Među regionalnim protivnicima Bašara al-Asada prednjači Turska, zbog problema s Kurdima, koji se iz Sirije lako može "preliti" na njenu teritoriju i eventualno pobuniti lokalne pripadnike kurdske manjine.

I Srpski državljani ratuju u Siriji

Posljednjih meseci mediji su objavljivali izvještaje o učešću državljana Srbije - muslimana iz Sandžaka u operacijama u Siriji na strani pobunjenika. U lokalnim medijima objavljivane su i čitulje stradalima iz regiona Sandžaka u tom sukobu. Nije tajna i da se u Bosni i Hercegovini sve češće odlučuju na put u pakao Sirije, a na Internetu su više puta objavljivani i pozivi radikalnih islamista - vehabija da im se "braća" pridruže u borbi u toj zemlji.

Tu su i Saudijska Arabija i Katar, koje finansijski i oružjem podržavaju sunitske frakcije u borbama protiv sirijskog predsjednika i njegove vojske.

Među protivnicima Asadovog režima ističe se i Izreal, bliski američki saveznik.

Izrael je još u maju izvršio napad na vojno istraživačko postrojenje Džamraja, a vlasti u Damasku su tvrdile da je u tom napadu upotrebljen osiromašeni uranijum. Posljednjih dana u Izraelu je u toku i mobilizacija zbog bojazni da će, zbog savezništva sa Amerikancima, oni biti prva meta Damaska, ako SAD počnu napad na Siriju.

Svoj interes u zaoštravanju sukoba u Siriji, smatraju nezavisni izvori, ima i Al Kaida, jer joj se političkim, društvenim i državnim slomom Sirije, otvara novi prostor odakle će moći nesmetano da vodi svoje operacije po Bliskom Istoku.

Uzdržanost povodom konflikta u Siriji pokazuje većina evropskih zemalja, posebno Njemačka i Italija.

Iako je Velika Britanija bila perjanica koja je predvodila evropsku kampanju za napad na Asada, krajem avgusta kao grom je odjeknula neočekivana odluka britanskog parlamenta da odbaci prijedlog vlade premijera Dejvida Kamerona o učešću u eventualnoj akciji protiv Asadovog režima.

Usamljena na evropskom tlu u podršci SAD-u za napad ostala je jedino Francuska.

Sa druge strane, od "krupnih igrača" na Asadovoj strani su Rusija i Kina, a prednjači Rusija koju sa Zapada optužuju da šalje oružje sirijskoj vladi za obranu od potencijalnog napada SAD.

Sirijsku vlast na Bliskom Istoku podržavaju Iran i Liban, posebno preko svog "vojnog krila", pokreta Hezbolah.

PRELOMNA TAČKA - SLUČAJ HEMIJSKO ORUŽJE

Jutro 21. avgusta kada je izvršen navodni napad hemijskim oružjem na predgrađe Damaska Gutu, propraćeno brojnim medijskim izvještajima sa stravičnim scenama poslije napada, bilo je okidač za predsjednika SAD Baraka Obamu da zaoštri priču o Siriji i nekoliko dana kasnije predloži Kongresu da odobri napad.

Prema navodima SAD, u tom napadu je poginulo više od 1.400 Sirijaca, od kojih 426 djece, a kako tvrdi američki državni sekretar Džon Keri, postoje dokazi da je u napadu u Damasku upotrebljen sarin, kao i da nema dileme da ga je izvšio Asadov režim.

Na takvu mogućnost ukazuje i izvještaj njemačke obavještajne agencije BND koja tvrdi, prenose izvori iz Njemačke, da je jedino sirijska vlada imala pristup sarinu, a da je Asad upotrijebio otrovni gas, jer u toku bila odlučujuća bitka za prestonicu.

Sarin je trebalo da odbije pobunjenike, ali vojska je greškom upotrebila prevelike količine tog gasa, prenio je nedavno "Špigl".

Rusija je, međutim davno prije napada u Guti saopštila da su pobunjenici ti koji koriste hemijsko oružje. Rusi su to tvrdili za napad koji se dogodio još u martu u provinciji Alepo.

"Ulje na vatru" u maju je dolila i članica komisije UN i bivša tužiteljka Haškog tribunala za ratne zločine Karla Del Ponte izjavom da Komisija ima naznake da su sirijski pobunjenici koristili nervni gas sarin kao hemijsko oružje protiv Asadovih snaga.

Presudan će svakako biti izvještaj UN o tom napadu. Naime, UN su poslije napada u Guti u Siriju poslale inspektore koji su prikupili podatke sa terena. Oni su o završenoj misiji posljednjih dana avgusta izvijestili Ban Ki Muna . Ipak na rezultate njihovih analiza čekaće se više nedjelja, pošto pristignu podaci iz evropskih laboratorija u koje su poslati uzorci.

Za Amerikance taj izvještaj nije presudan. Jedino što se čeka je odluka Kongresa čije redovno zasjedanje je zakazano za 9. septembar.

Barak Obama je, naime 31. avgusta od Kongresa zatražio dozvolu za upotrebu sile.

On je u obraćanju naciji ispred Bijele kuće rekao da ima ovlašćene da izvede napad na Siriju i bez Kongresa, ali da će "zemlja biti snažnija" ako se u odluku o kažnjavanju Sirije zbog upotrebe hemijskog oružja, uključe i članovi Kongresa.

Rusi za to vrijeme ne sjede skrštenih ruku - Vladimir Putin je objavio odluku da pošalje parlamentarnu delegaciju u SAD da razgovara sa predstavnicima Kongresa, kako bi pokušala da ubijedi američke kongresmene da glasaju protiv kaznene vojne intervencije u Siriji.



MEDIJSKI RAT ŠOKANTNIM SNIMCIMA

Dok iz SAD, Velike Britanije i drugih evropskih zemalja stižu rezultati istraživanja prema kojima su njihovi građani većinski protiv intervencije u Siriji, vodi se i medijski rat pristalica jedne i druge strane u sukobu.

Jedan od najšokantnijih primjera bio je snimak objavljen još u maju na kom pobunjenički komandant siječe i jede srce vladinog vojnika. VIDEO

I poslije napada u Guti pojavio se snimak koji je uzrdmao emocije svjetske javnosti, a prikazuje dirljivi susret oca sa sinom za kog je mislio da je stradao u hemijskom napadu. Taj video objavlili su britanski mediji baš iste večeri kad je njihov parlament odbacio napad na Siriju.

VIDEO

Da i SAD ne preza od medijskog rata pokazuje i snimak koji je objavio CNN na kom se vide posljedice navodnog hemijskog napada.

VIDEO

MILIONI IZBJEGLIH I RASELJENIH

O dimenzijama sukoba u Siriji, ali i patnjama običnih ljudi u ludilu konflikta svjedoče brojke koje je nedavno saopštila UN - broj izbjeglica, koje bježe od sukoba u Siriji, premašio je dva miliona.

Visoki komesar UN za izbjeglice Antonio Gutijeres rekao je da Siriju dnevno napusti 5.000 građana - mnogi noseći samo svoju odeću.

Sirijske izbjeglice na našem pragu

Izbjeglice iz Sirije preko Grčke i Turske stižu na granice Srbije, Makedonije i Bugarske, kako bi se domogle država EU, pokazuju posljednji izvještaji. Kako piše briselski internet sajt Euraktiv, "u Srbiji su sirijske izbjeglice najbrojnija grupa onih koji su u prvih pola godine zatražili azil". Ilegalne sirijske izbjeglice koje uhapse vlasti u Srbiji, a koje zatraže azil, u roku od 72 sata se smještaju u centre za azilante. Mnogi od njih potom nastoje da se domognu granica EU, prije svega Mađarske i Hrvatske.

Gutijereš je u saopštenju ukazao da je 1,8 miliona ljudi napustilo Siriju samo u posljednjih 12 mjeseci.

Specijalna izaslanica UNHCR-a, američka glumica Andželina Džoli, ocijenila je da bi "neke od susjednih zemalja mogle biti dovedene na ivicu kolapsa", ako situacija nastavi da se pogoršava u sadašnjem ritmu.

Dan ranije, UNHCR je saopštio da je sedam miliona ljudi, to jest gotovo trećina stanovnika Sirije, izmješteno iz svojih domova tokom dvije i po godine trajanja građanskog rata.

Šef te kancelarije UN Tarik Kurdi rekao je da se pet od sedam miliona raseljenih i dalje nalazi u Siriji.

Među direktno pogođenima ratom, nalazi se i dva miliona djece.

Kurdi je upozorio da je pomoć UN ukazana ugroženom stanovništvu samo "kap u moru humanitarnih potreba" i da je praznina u fondovima potrebnim za pomoć sirijskom narodu "veoma, veoma velika".

Taj zvaničnik UN rekao je i da su međunarodni donatori poslali manje od trećine novca neophodnog za pomoć raseljenima u tom ratu.



ŠTA SE KRIJE IZA KONFLIKTA?

O pozadini sukoba i tvrdnjama da je on režiran "spolja" postoje brojne teorije.

Tako su, prema jednoj od njih, događaji u Siriji priprema za napad na Iran i udar na Kinu, svjetsku silu u usponu koja je postala izazov za SAD.

Kina je za vrijeme Gadafija iz Libije obezbijeđivala do 13 odsto svih potreba za naftom. Taj izvor je prekinut. Drugi - Iran, koji svojim isporukama Kini obezbjeđuje 26 odsto svih energenata - biće sljedeći na udaru. Rješavajući problem Teherana, SAD istovremeno ubijaju dvije muve - uspostavljaju kontrolu nad Iranom i "isključuju kiseonik" Kini, ocjenjuje u jednoj od analiza ruska "Krasnaja zvijezda".

Siriji je, tvrdi se, namijenjena sudbina Iraka koji se nakon američke agresije, u suštini, raspao na nekoliko kvazidržava.

U slučaju nasilnog svrgavanja režima Bašara Asada, Rusija ne samo da će izgubiti Siriju kao saveznika u regionu, već će biti prisiljena da ustupi mnoge pozicije na Bliskom Istoku. I da zatvori punkt za materijalno-tehničko obezbjeđenje ratne mornarice u sirijskoj luci Tartus, navodi taj list.

Pojavile su se informacije o planovima izgradnje cjevovoda preko teritorije Sirije, kojim treba da bude transportovan prirodni gas iz Katara u Evropu. Južni tok bi tada bio nepotreban, a bio bi smanjen i značaj Sjevernog toka za Evropu.

ČINJENICE O SIRIJI

Sirijska Arapska Republika ili Sirija je država u Aziji, graniči se sa Libanom na zapadu, Izraelom na jugozapadu, Jordanom na jugu, Irakom na istoku, i Turskom na sjeveru.

Sirija na dva mjesta nema jasno utvrđene granice - Izrael drži pod okupacijom Golansku visoravan na jugozapadu zemlje, dok su sukobi sa Turskom oko Hataj provincije na putu razrješenja oko statusa provincije.

Sirija je po uređenju parlamentarna republika, ali važi i za autoritarni režim. Iako građani Sirije biraju glasanjem predsjednika i članove parlamenta, oni nemaju pravo da promijene svoju vlast. Pokojni predsjednik Hafiz el Asad je pet uzastopnih puta na referendumu bio neporažen. Njegov sin, Bašar el Asad (38), je takođe izabran na referendumu na kojem nije ni imao protivnika jula 2000. godine.

U Siriji živi oko 18 miliona stanovnika. U etničkom pogledu oko 90 odsto čine Arapi, sedam odsto Kurdi, dva odsto Jermeni. Islam je religija 88 odsto stanovništva (oko 70 odsto su suniti, 15 odsto alaviti, dva odsto ismailiti).

Oko devet odsto su hrišćani (sirijski katolici, nestorijanci, maroniti).

Najveći gradovi su Alep sa 1,9 miliona i prestonica Damask sa 1,7 miliona stanovnika.

SIRIJA KROZ ISTORIJU

Sirija je bila središte jedne od najstarijih civilizacija na svijetu, što potvrđuje veliki broj arheoloških iskopina. Najznačajnija je Ebla, oko koje se protezalo semitsko carstvo, od 2400. do 2500. p. n. e. i pružalo se od Crvenog mora, na sjever prema Turskoj, a ka istoku do Mesopotamije. Naučnici vjeruju da je jezik kojim se govorilo u Ebli najstariji iz grupe semitskih jezika. Od velike arheološke važnosti su i gradovi Mari, Ugarit i Dura Europos.

Istorijski Sirija je nekad obuhvatala teritorije današnjeg Libana, Izraela i teritorije Palestine, i dijelove Jordana. Ovaj region Bliskog istoka se nekada nazivao i Velika Sirija, ili na arapskom jeziku Bilad el Šam.

Siriju su kroz istoriju okupirali brojni narodi, Hananci, Jevreji, Aramejci, Asirci, Vavilonci, Persijanci, Grci, Jermeni, Rimljani, Vizantinci, Arapi, dok su jedan dio osvojili Krstaši.

Sirija je, kao i ostatak regiona, bila pod viševjekovnom vlašću Osmanskog carstva koja se završila 1918. kada je formirano Nezavisno arapsko kraljevstvo Sirije i trajalo samo dvije godine.

Od 1920. do 1946. godine Sirijom su uglavnom vladali Francuzi, koji su zbacili kralja Fejsala sa vlasti. Od 1941. godine na sirijskom tlu prosutno je i Ujedinjeno kraljevstvo.

Posle vojnog sukoba na vlast je došao komandir Adib Šišakli, 1951. godine. Nakon sledećeg sukoba i borbe za prevlast, Šišakli je 1954. godine svrgnut s vlasti, a politički manevri i borbe su se nastavili.

Sirijska politička nestabilnost u godinama nakon sukoba 1954. godine, paralelna vlast nekoliko samoproglašenih vlada, kao i kriza 1956. godine oko Sueckog kanala, doveli su do toga da je egipatski lider Gamal Abdel Naser zatražio i dobio dozvolu za ujedinjenje Egipta i Sirije.

Te dvije države su se 1. februara 1958. godine spojile i obrazovale Ujedinjenu Arapsku Republiku, a sve dotadašnje partije u Siriji su prestale s radom.

Godine 1973, izbio je sukob nazvan Oktobarski rat, u kojem je Sirija, u pokušaju da zauzme region i zbaci izraelsku vlast, napala područje Golanske visoravni. Na kraju rata je Izrael bio nadmoćniji u vojnom pogledu.

Nakon nekoliko diplomatskih pregovora, u kojima je ulogu posrednika imao Henri Kisindžer, Sirija je dobila teritorijalno mali dio Golanske visoravni.

Početkom 1976. godine, u susjednom Libanu je izbio građanski rat u kom su velike gubitke pretrpili pripadnici hrišćana Maronita. Sirija je poslala 40.000 vojnika u Liban, kako bi pomogli hrišćanima, ali se uskoro i sama umiješala u Libanski građanski rat.

Ulaskom Sirije u sukob, počinje i tridesetogodišnje sirijsko prisustvo u Libanu koje je okončano 2005. godine.

(MONDO)