Vjernici SPC danas slave Savindan, praznik posvećen prvom srpskom arhiepiskopu i utemeljitelju srpske verzije pravoslavlja i prosvetitelju Svetom Savi, koji se odrekao svetovnog bogatstva i moći, ali ipak stekao besmrtnu slavu.
Praznik Svetog Save jedan je od najvećih hramovnih i porodičnih praznika.
Proglašen je za školsku slavu, ali svetkuju ga i mnoge zanatlije i čobani.
Brojne su anegdote i priče o Svetom Savi, ali je srpski narod ispreo i prave legende, u koje je unio i elemente mnogih drugih priča i običaja.
Slušajući sve što je ispredeno o ovom svecu moglo bi se pomisliti da prije Svetog Save, a rođen je sredinom XII vijeka, Srbi nit' su išta znali nit' umeli. Sveti Sava je putujući Božji čovjek - zavodi red i blagostanje, uči narod kako da ore, kopa... Kresanjem ognjila kako da dobije vatru, žene uči da kuvaju, mese hljeb, tkaju, pletu, prave sir i kiselo mlijeko, kovače da kuju gvožđe, kako se sadi loza, kako se dobija vino...
Mnogi srpski narodni običaji oko Svetog Save vezani su za stoku i za strah od vukova.
U takovskom kraju se priča da su svi vuci - psi Svetog Save. Čak da on vukovima određuje koje torove smiju da napadaju zimi.
Stoka se pred Savindan nije smjela tjerati u šumu zbog straha od vukova, jer bi to za nju bilo pogubno, a tih dana se ništa nije radilo sječivom, pa britve nisu otvarane da bi vucima čeljusti ostale sklopljene. Žene nisu smjele ništa da boje u crveno da vuci ne bi klali stoku.
Da bi umolili sveca da vukove okrene od njihovog stada, Sveti Sava se u mnogim krajevima proslavlja veoma svečano, poslije sedmodnevog posta.
Sveti Sava ne samo da "gospodari" srpskom zemljom već i nebom. Među narodnim vjerovanjima je i to da "ako na Svetog Savu grmi, desiće se nešto sudbinsko".
Time je srpski svetac, pridodavanjem munje i groma kao božanske opomene i oruđa, uzdignut u nivo paganskih bogova (antičkih Zevsa, Jupitera, slovenksog Peruna, skandinavskog Tora...).
Jedan od primjera "grmljavine na Svetog Savu" je i iz narodne pjesme o buni protiv dahija (1804. godine).
U nekim krajevima je bio običaj da majke koje imaju školsku djecu spremaju na ovaj dan žito.
Sava je i srpski Mojsije. jer vjeruje se da gde on dotakne štapom kamen, tu se pojavljuje izvor sa ljekovitom vodom. Otuda brojni lijekoviti izvori sa njegovim imenom: od vrela kod manastira Savinac u takovskom kraju na rijeci Dičini, do istoimenog izvora kod Užičke Požege.
Ο Savindanu ne samo da se ne rade teži poslovi, već u nekim krajevima se ne radi ništa, a negdje čak poste cijelu sedmicu prije Savindana.
KO RADI NA SVETOGA SAVU...
Proslavljanje uspomene i praznika Svetog Save otpočeo je u srpskim zemljama pod Turcima, najprije u crkvama a tek se kasnije razvila u narodnu svečanost.
Knez Miloš je naredbom od 5.februara 1827. Proglasio Dan Svetog Save za neradni, a onima koji ne bi tog dana došli u crkvu ili dućan zatvorili odredio da "ne samo globu crkvi plate, no i apsom i tjelesnom kaznom kaštigovani budu". Namjesništvo kneza Mihaila Obrenovića odredilo je 2. januara 1840. da se Sveti Sava smatra školskim patronom.
PRINC RASTKO, MONAH SAVA
Sveti Sava je rođen kao Rastko Nemanjić, sin velikog srpskog župana Stefana Nemanje, 1169. godine. Bio je raški plemić iz vladarske porodice Nemanjića, uticajni diplomata i prvi srpski prosvetitelj i arhiepiskop autokefalne srpske žičke arhiepiskopije, diplomata, zakonodavac, književnik i hodočasnik.
Kao mladić je žudio za duhovnim životom i zato je odbjegao u Svetu Goru. I sam Stefan Nemanja je za njim došao u Svetu Goru, zamonašio se i umro kao monah Simeon.
Rastko, koji je uzeo monaško ime Sava, bio j toliko dobar diplomata da je, iskoristivši carsko zaziranje od rimskog pape a patriajrha vaseljsnskog od koolege iz Ohrida, izdejstvovao kod nikejskog cara (Nikejsko carstvo je u to doba slovilo kao naslednik Vizantijskog) i patrijarha vaseljenskog punu nezavisnost Srpske crkve, i postao njen prvi arhiepiskop.
Sveti Sava i njegov otac ustanovili su manastir Hilandar, a potom i mnoge druge manastire, crkve i škole po srpskoj zemlji.
Mirio je svoju braću, zavađenu oko vlasti, mirio je Srbe sa njihovim susjedima. Stvarajući Srpsku crkvu, istovremeno je stvarao srpsku državu i kulturu.
Umro je u Trnovu u vrijeme cara Asena, razboljevši se poslije službe na Bogojavljenje, 12. januara 1236. godine.
Kralj Vladislav prenio je njegove mošti u manastir Mileševu, a Sinan-paša ih je oskrnavio i spalio u Beogradu, 27. aprila 1594. godine.
(MONDO)
