Njemačka i Bosna i Hercegovina, sa svojim potpuno različitim demografskim i političkim karakterima, pokazuju zanimljive kontraste kada je riječ o broju stanovnika, birača i kandidata na izborima.
Prijevremeni parlamentarni izbori za Bundestag (njemački parlament), održaće se u nedjelju. Ovaj datum je dogovoren nakon raspada vladajuće koalicije i izglasavanja nepovjerenja kancelaru Olafu Šolcu, a konačno ga je potvrdio predsjednik Njemačke Frank-Valter Štajnmajer.
Ovo je prilika da napravimo zanimljivo poređenje brojeva sa njemačkih i opštih izbora u Bosni i Hercegovini koji se održavaju svake četiri godine.
Dok Njemačka, sa svojih 83,2 miliona stanovnika, predstavlja jednu od najmnogoljudnijih zemalja Evrope, Bosna i Hercegovina, sa procijenjenih 3,2 do 3,3 miliona ljudi, znatno zaostaje po broju stanovnika. Ipak, analiza izbornih podataka otkriva neočekivanu činjenicu: Bosna i Hercegovina ima neuporedivo više kandidata na izborima nego Njemačka, uprkos ogromnoj razlici u populaciji. Kako je to moguće?
Njemačka, prema najnovijim procjenama, ima oko 83,2 miliona stanovnika, dok Bosna i Hercegovina, prema podacima iz posljednjeg popisa 2013. godine (3,53 miliona), danas vjerovatno ima između 3,2 i 3,3 miliona ljudi, uzimajući u obzir emigraciju.
Na parlamentarnim izborima u Njemačkoj zakazanim za 23. februar 2025. godine, pravo glasa ima preko 62 miliona ljudi, uključujući 59,2 miliona birača unutar zemlje i više od tri miliona njemačkih državljana u inostranstvu. Nasuprot tome, na Opštim izborima u Bosni i Hercegovini 2022. godine na biračkom spisku bilo je 3,37 miliona birača, od čega je 69.000 registrovano za glasanje izvan zemlje.
Na prvi pogled, očekivalo bi se da zemlja sa više stanovnika i birača ima i veći broj kandidata na izborima. Međutim, podaci pokazuju suprotno. Na izborima za Bundestag 2025. godine u Njemačkoj kandidovalo se ukupno 4.506 kandidata za 630 mjesta u parlamentu. Na izborima učestvuje 29 stranaka.
S druge strane, na Opštim izborima u Bosni i Hercegovini 2022. godine kandidovalo se čak 7.257 kandidata, i to za različite nivoe vlasti, uključujući Predsjedništvo, parlamente na dva nivoa, te skupštine kantona - ukupno 518 mjesta.
Učestvovalo je ukupno 127 političkih subjekata (72 političke stranke, 38 koalicija i 17 nezavisnih kandidata).
Biralo se ukupno 518 članova sljedećih tijela: Predsjedništvo BiH - 3; Parlament BiH: Ukupno 42 - iz FBiH 28 (21 direktnih i 7 kompenzacionih mandata), iz Republike Srpske 14 (9 direktnih i 5 kompenzacionih mandata); Predsjednik i potpredsjednici Republike Srpske - 3; Narodna skupština RS - 83 poslanika (63 direktna i 20 kompenzacionih mandata); Parlament FBiH: 98 (73 direktna i 25 kompenzaciona mandata). Ostatak su poslanička mjesta u kantonima.
Ako od brojke (7.257) kandidata sa izbora 2022. odbijemo 3.806 kandidata za kantonalne skupštine onda opet ostaje skoro 3.500 kandidata.
Uzmimo u obzir da Njemačka ima više od 25 puta veću populaciju i gotovo 20 puta više birača.
Politički sistem i fragmentacija
Ključ leži u političkim sistemima i društvenim okolnostima zemalja. Njemačka ima stabilan, centralizovan izborni sistem sa proporcionalnom zastupljenošću i visokim pragom od 5% glasova na saveznom nivou za ulazak stranaka u parlament (uz izuzetke za tri direktna mandata u izbornim jedinicama ili za manjinske stranke), što ograničava broj kandidata i favorizuje veće, etablirane političke stranke. Na izborima 2025. godine učestvuje 29 stranaka, od kojih su mnoge manje partije ograničene na regionalne liste ili imaju simboličan broj kandidata.
Nasuprot tome, Bosna i Hercegovina ima izuzetno složen i decentralizovan politički sistem, proizvod Dejtonskog mirovnog sporazuma iz 1995. godine. Ovaj sistem podrazumijeva više nivoa vlasti – državni, entitetski i kantonalni – što stvara veći broj izbornih takmičenja i pozicija za koje se kandidati mogu boriti. Ova razdrobljenost potiče iz etničkih podjela između Bošnjaka, Srba i Hrvata, gdje svaka zajednica ima svoje dominantne stranke, ali i brojne manje političke aktere koji žele dio vlasti s obzirom na veoma nizak izborni prag za ulazak u parlamente - 3% od glasova, ali u izbornoj jedinici.
(MONDO)
