Istrage otkrile brojne načine kupovine sintetičkih droga preko "darkneta", najčešće oblike iskorištavanja djece za pornografiju putem društvenih mreža, prevare i iznude unošenjem kompjuterskih virusa i drugo.
U Strategiji MUP-a RS za borbu protiv sajber kriminala u periodu od 2019. do 2023. godine, u poglavlju koji se odnosi na darknet (Darkweb/Deepweb) objašnjava se da počinioci krivičnih djela kroz upotrebu specijalizovanih programa za skrivanje tragova na internetu kao što je TOR (The Onion Router), i sličnih programa kojima se skrivaju podaci o IP adresama, pristupaju stranicama na kojima se prodaju različite robe i usluga, te imaju mogućnost da kupe drogu, oružje, krivotvorene dokumente i slično.
- U Republici Srpskoj je na ovakav način evidentirana kupovina droge, najčešće sintetičkih droga koje su naručivane iz Holandije i Njemačke. Кao najpoznatije stranice koje su za ovaj vid trgovine koristili izvršioci iz Republike Srpske su alphabay, dream market i hansa market. Trgovinom na ovakav način izvršioci imaju mogućnost da prikriju adresu pošiljaoca, primaoca i svoje lične podatke, što u velikoj mjeri otežava otkrivanje i dokazivanje ovih krivičnih djela – istakli su stručnjaci za visokotehnološki kriminal MUP-a RS.
Posebna pažnja posvećena je krivičnim djelima iskorištavanje djece za pornografiju, te korištenje mreže za seksualno zlostavljanje.
Naglašava se da su žrtve najčešće bile u nekom odnosu sa izvršiocem, kao što su ljubavne ili prijateljske veze ili su se sprijateljili putem društvenih mreža.
- Кao žrtve ovih krivičnih djela u Republici Srpskoj su najčešće evidentirana djeca ženskog pola u dobi od 12 do 14 godina, a kao izvršioci i maloljetne, ali i punoljetne osobe, uglavnom muškog pola – navedeno je.
Naglašava se da je karakteristično da se putem društvenih mreža često čini krivično djelo upoznavanje djece sa pornografijom gdje izvršilac, iako je svjestan da komunicira sa djetetom, šalje mu pornografski sadržaj.
Precizirano je i da do informacija o stranicama i mjestima gdje se može doći do sadržaja dječije pornografije, počinioci najčešće dolaze kroz komunikaciju na specijalizovanim forumima ili preko posebnih aplikacija. Nakon što skinu sporni sadržaj, skladište ga najčešće na „tradicionalnim“ mjestima kao što su čvrsti diskovi na računaru, vanjski čvrsti diskovi, prenosne memorije i slično.
-Međutim, u posljednje vrijeme sve više su evidentirani slučajevi da izvršioci navedeni sadržaj skladište upotrebom tzv. Cloud tehnologije, odnosno materijal se skladišti u virtuelni prostor na servere i skladišne kapacitete kojima nije poznata fizička lokacija, a pristup je moguć samo uz link i pristupnu lozinku. Takođe, sve veći je broj slučajeva da se ova krivična djela čine sa računara koji su podešeni da prilikom gašenja brišu sve podatke iz memorije te je potrebno da se počinioci uhapse na izvršenju krivičnog djela, a da se prikupljanje dokaza vrši tzv. živom forenzikom – pojašnjavaju u MUP-u RS.
Osim navedenih načina, često se kroz komunikaciju putem društvenih mreža od oštećenih traži da se fotografišu i da šalju svoje fotografije, što se najčešće radi ucjenom.
Što se tiče kompjuterskih prevara, najčešće tehnike napada su „phising“ i „spoofing“. Njihovom upotrebom se presreće mejl komunikacija, najčešće pravnih lica sa teritorije Republike Srpske i njihovih poslovnih partnera iz inostranstva. Zatim se rade izmjene slova u nazivu mejla, ubacuje napadačeva adresa i slično.
- Usljed toga, žrtva uplaćuje novac na platforme bankovnih računa napadača, prethodno otvorene posredstvom interneta, obično u zemljama Evropske unije – pojašnjeno je.
Kada je u pitanju unošenje kompjuterskih virusa, istrage MUP-a RS su pokazale karakterističan „ransomware“, složenu kriminalnu aktivnost .
- Organizovana grupa lica kreira maliciozni softver, koji zatim ubaci u računar, te se na zaraženom računaru blokiraju i kriptuju svi podaci. Istovremeno, vlasnik zaraženog računara dobije instrukciju da uplati određeni iznos novca da bi mu se podaci otključali. Utvrđeno je da počinioci razmjenjuju znanja, iskustva i informacije o potencijalnim žrtvama na forumima. Ti forumi su najčešće zatvoreni i pristupa im se na preporuku već postojećih članova. Кomunikacija se, osim na forumima, održava i putem specijalizovanih aplikacija kao što je Jabber. Na tim mjestima se vrši i vrbovanje novih potencijalnih izvršilaca – precizirali su u MUP-u Srpske.
U Republici Srpskoj su kao žrtve identifikovana fizička, pravna lica ali i republičke institucije.
- Prema do sada evidentiranim slučajevima, iznude od fizičkih lica su iznosile oko 500 КM do 1.000 КM, a za pravna lica i do nekoliko hiljada maraka. Zabilježeno je različito ponašanje žrtava i iskustva. Pojedini su prihvatili uslove i uplatili novac, nakon čega im je omogućen pristup podacima. Međutim, mnogo veći broj je onih koji nisu pristajali na iznudu i sve prijavili MUP-u RS, što je svakako i naša preporuka, jer ne postoji garancija da će nakon uplate podaci biti otključani, te oštećeni rizikuju dvostruku viktimizaciju – podvukli su u Odjeljenju za visokotehnološki kriminal MUP-a RS.
