Istorija manastira Rača u podnožju Tare.
Na desnoj obali reke Rače, u podnožju Tare, u blizini Bajine Bašte nalazi se manastir Rača u kom je pokojni patrijarh Pavle u dva maha bio monah. Takođe se u njemu za vrijeme Drugog svjetskog rata čuvalo Miroslavljevo jevanđelje, najveći i najvažniji dokument srpske književnosti iz 12. vijeka.
Patrijarh Pavle bio je monah u manastiru Rača od 1948. godine do 1950. kao i od 1951. do 1955. godine. Zahvaljujući njemu se dio svetih moštiju kralja Dragutina, mogu vidjeti u manastiru Rača. Što se tiče Miroslavljevog jevanđelja, njega je iguman Platon Milojević sačuvao ispod kamenih ploča u oltaru crkve zahvaljujući čemu je spašen od bugarske kaznene ekspedicije koja je 1943. godine spalila sve manastirske objekte, kako se navodi na vikipediji.
Manastir Rača udaljen je šest kilometra od Bajine Bašte, a isto toliko i od rijeke Drine. Vjeruje se da predstavlja zadužbinu kralja Dragutina i da je podignut 1276. godine. Pripada Eparhiji žičkoj Srpske pravoslavne crkve i predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture od velikog značaja.
"Velika seoba pod patrijarhom Arsenijem III Čarnojevićem 1690. godine povukla je za sobom mnoge monahe, pa je manastir sasvim opustio. Turska vojska ga je zatim zapalila, kao i Georgijevski skit sa crkvom "Banjom“. Georgijevski skit se nalazi oko dva kilometra od manastira Rače kada se ide uzvodno uz rečicu Raču. Danas na tom mestu jedino se poznaju temelji crkvice i ćelija monaha, račanskih prepisivača. Georgijevski skit sa crkvom Banjom, posvećenoj Svetom velikomučeniku Georgiju, bio je centar srpske prepisivačke škole sve do odlaska račanskih monaha u Ugarsku", napisao je nastojatelj manastira: protosinđel German (Avakumović) na sajtu Srpske pravoslavne Eparhija žička.
Manastir je podignut u nekadašnjoj Sokolskoj nahiji. Više puta je uništavan i ponovo iz pepela građen. Vjerovatno je prvi put postradao sa padom despotovine pod osmansku vlast 1459. godine, zatim neposredno posle Velike seobe 1690. godine i posljednji put poslije propasti Prvog srpskog ustanka 1813. godine. Prva obnova manastira organizovana je 1795. godine zahvaljujući Hadži Melentiju Stefanoviću, arhimandritu i kasnijem ustaničkom vođi, koji je preko vaseljenskog patrijarha uspio da dobije sultanov ferman o obnovi, navodi se na vikipediji.
"Pri polasku jeromonaha Melentija Stefanovića iz manastira Tronoše u Svetu Zemlju u Jerusalim, njegov duhovni učitelj arhimandrit Stefan Jovanović namenio mu je, pored hahiluka, i drugu ulogu. Snabdeo je Melentija dovoljnom svotom novca i naložio mu da pri povratku iz Jerusalima svrati u Carigrad i kod Porte (sultanova vlada) izdejstvuje dozvolu za obnovu manastira Rače. Preporukom Vaseljenskog patrijarha uspeo je da dobije odobrenje. Po povratku u Tronošu jeromonah Melentije odmah pristupa pripremama za obnovu manastira Rače zajedno sa jeromonasima Josifom i Isaijom. Njih trojica su rukovodili započetim radovima 1795. godine i pozvali na saradnju sve seljake koji su o svom trošku na drvenim kolima dovlačili kamen i građu.
Nevjerovatna istorija manastira Rača: U njemu se nalaze mošti kralja Dragutina, a čuvao je i najvažniji srpski dokument
Nova crkva je bila završena 1796. godine, na temeljima stare. Na Božić iste godine hram je osvešten, a pre toga je Hahi-Melentije dobio čin arhimandrita. Poslije propasti Prvog srpskog ustanka 1813. godine sa Karađorđem i drugim vojvodama Hahi-Melentije prelazi u Austriju. Bratstvo manastira Rače, ostavši bez svog igumana, živelo je u stalnom strahu od turske osvete, znajući da Turci ne mogu oprostiti Hahiji što ih je isterao iz Sokolske nahije, pa se svakodnevno nadalo njihovoj odmazdi.
I zaista, nije se dugo čekalo. 16. oktobra 1813, Memšir-aga iz Srebrenice s vojskom pređe Drinu i opkoli manastir. Neki monasi su se razbježali, a u crkvi se zatekao iguman Isaija i đakon Ignatije. Turci upadnu u crkvu pa na kamenoj časnoj trpezi odsijeku im glave. Zatim sruše ikonostas, a ikone i sve drvene stvari nabacaju na njihova tela i zapale crkvu i sve okolne manastirske zgrade, a drveće i voće okolo posijeku.
Tako je manastir Rača, posle nepunih 18 godina od svoje prve obnove 1795. godine, 1813. ponovo spaljen. Nekoliko preživjelih monaha našli su utočište u Tronoši, ali je i ona spaljena godinu dana kasnije. Neki se potom vraćaju u Raču i podižu privremenu kapelicu, podnoseći oskudicu kraj srušenog manastira", napisao je nastojatelj manastira: protosinđel German (Avakumović).
Nakon završetka Drugod srpskog ustanka Hahi-Milentije se vratio u Srbiju i odmah pristupio obnovi crkve, međutim ostala je bez ikonostasa i živopisa. Ikonostas u hramu Vaznesenja Hristovog u manastiru Rači uradio je slikar iz Šapca Georgije Bakalović 1840. godine, a 1854. je završeno oslikavanje unutrašnjosti hrama.
"Zvonik je završen 1849. godine. Za vrijeme austrijske okupacije 1915-1918. godine okupator je skinuo i zbacio zvona sa zvonare. Danas se u zvoniku nalaze tri zvona. Početkom nemačke okupacije 1941. godine manastirski konak je služio za smještaj izbjegle djece iz Bosne. Tokom 1941. godine Nijemci su opljačkali manastir. 16. oktobra 1943. godine kaznena ekspedicija, sastavljena od Bugara, došla je preko Kaluđerskih bara i zapalila sve zgrade u manastirskom krugu. Manastir je pretrpio veliku štetu.
Na mjestu starog konaka podignut je nov 1969. godine, sa kapelom. Na Kaluđerskim barama na Tari izgrađena je 1975. godine dvospratna zgrada, podešena za prijem gostiju. U njenom sastavu je kapela posvećena Saboru srpskih svetitelja. Ova zgrada je metoh manastira Rače, nalazi se na manastirskom imanju i pod upravom je manastira", napisao je nastojatelj manastira: protosinđel German (Avakumović).
(MONDO)
