Pojam Zapadni Balkan imamo prilike da čujemo skoro na svakodnevnom nivou. A koliko znamo o tome kako je nastao i šta predstavlja?
Zapadni Balkan je pojam koji se koristi za grupu zemalja: Srbija, Bosna i Hercegovina, Crna Gora, Sjeverna Makedonija, Albanija i takozvano Kosovo. U pitanju je koncept i složenica koji insitucije Evropske unije i visoki zvaničnici koriste za područje Balkana, više u političkom, nego u geografskom kontekstu.
Iako je geografski Balkan na jugoistoku Evrope, čini se da su njegovi tvorci vešto izbjegli ovaj naziv. Pretpostavlja se da je "Zapadni Balkan" srećnije rješenje zbog reči "zapad" koja asocira na zapadne vrijednosti.
Kako je nastao "Zapadni Balkan"?
U početku su ovaj naziv koristili američki i evropski kreatori politike kako bi opisali dio Balkanskog poluostrva koji je ostao izvan Sjevernoatlantskog saveza (NATO) i Evropske unije (EU) od ranih 1990-ih. Obuhvatao je svih sedam država koje su nastale raspadom Jugoslavije (Bosna i Hercegovina, Hrvatska, Kosovo, Makedonija, Crna Gora, Srbija i Slovenija) zajedno sa Albanijom.
Nakon samita EU u Solunu u junu 2003. godine, preuzete su obaveze da se sve države Zapadnog Balkana uključe u Evropsku uniju, a od tada do danas su samo Slovenija (2004.) i Hrvatska (2013.) postale članice EU.
"Budućnost Balkana je u Evropskoj uniji" rečenica je iz Deklaracije koja je obilježila Solunski samit 21. juna 2003. godine. Dan ranije, 20. juna, Evropski savjet je, na inicijativu Grčke, odobrio i Solunsku agendu za Zapadni Balkan.
Solunsko obećanje iz 2003. godine da bivše jugoslovenske republike i Albanija imaju evropsku perspektivu bio je prvi takav izraz nedvosmislene podrške EU u pogledu budućih integracija i punopravnog članstva ovih država u Uniji. Došlo je u trenutku kada su sve one već ušle u Proces stabilizacije i pridruživanja (PSP), inicijativu Evropske unije pokrenutu 1999. godine, kojom su uspostavljene prve pravne i političke veze regiona i EU.
Što se tiče NATO alijanse, oni su takođe isticali svoju posvećenost integraciji regiona, ali su za sada članice postale samo Slovenija (2004.), Hrvatska (2009.), Albanija (2009.) i Crna Gora (2017.)
S obzirom da nije geografski ili istorijski koncept već politički, geopolitički i tehnički, pojam Zapadni Balkan trebalo bi da nestane sa pristupanjem zemalja regiona EU. Dokaz za to je Hrvatska koja se sada "računa" samo kao članica EU, a ne kao dio Zapadnog Balkana.