Jedan od najpopularnijih filmskih junaka jugoslovenske kinematografije sa partizanskom tematikom, kapetan Leši, nastao je po liku i delu komunističkog gerilca iz Crmnice kraj Bara.
“Teče Crni Drim, nosi ranjenike, Leši kapetan vodi osvetnike. Zrno ga ne bije, oči ga ne vide, nikad se on ne krije kad u borbu ide!”
Generacije Jugoslovena koje su odrastale 60-ih godina prošlog veka dobro su upamtile ove stihove pesme koja se prožima kroz partizanski blokbaster Kapetan Leši. Samo mali broj njih, međutim, znao je da je kultni film Žike Mitrovića snimljen po životnoj priči i legendi o revolucionaru iz Bara Đoku Lekiću.
Ovaj partizanski operativac, prve tri godine Drugog svetskog rata proveo je dejstvujući kao ilegalac pod pseudonimom na specijalnim zadacima u Kosovoskoj Mitrovici i Kruševcu, odakle je 1943. otišao da se bori u Makedoniju i Grčku gde se proslavio gerilskim atacima na fašističke vojne punktove. Po završetku rata, baš kao i kapetan Ramiz Leši, tokom dve godine bio je komandant jedinice koja je ratovala sa balističkim bandama oko Drenice i Uroševca.
Osim legendi o njegovim ratnim podvizima i posleratnim akcijama protiv ostataka balističkih jedinica, Đoko Lekić sa likom kapetana Ramiza Lešija ima još nekoliko upadljivih sličnosti: Kraj rata dočekao je sa činom kapetana, njegova ratna ljubav i prva supruga zvala se Lola, jahao je belog konja, a zbog stasa i neustrašivog duha uživao veliku popularnost u narodu i strahopoštovanje među naprijateljima. Baš kao i junak čuvenog filma Žike Mitrovića iz 1960. godine, kojeg je tumačio Alekandar Gavrić, crnpurast, naočit i “naoružan” gotovo identičnim brkovima koji su do smrti krasili i lice crnogorskog gerilca.
Zapravo jedina razlika između revolucionara iz Crmnice i junaka kultnog filma bila je u nacionalnosti, što je, kako se šuškalo decenijama nakon što je Mitrovićev film osvojio srca jugoslovenskih zaljubljenika u sedmu umetnost, bio i jedini razlog skrivanja identiteta pravog Kapetana Lešija. Jer, procena partije bila je da ne treba dirati u ikonu albanskog antifašističkog superheroja otkrivanjem činjenice da je on osmišljen po liku i delu jednog Crnogorca iz Bara. Strahovalo se, naime, da bi se otkrivanjem tog detalja ugrozila popularnost legende o borbi protiv zaostalih balističkih bandi na Kosovu kod albanskog naroda jer bi ona mogla dobiti neželjeni nacionalni kontekst.
Živopisna priča sa dramatikom koja je mogla da se poredi sa najboljim holivudskim vesternima tog vremena, naime, imala je angažman da „obračun sa recidivima prošlosti“ koji je osnovna poruka filma upakuje tako da deluje integrativno na kosovske Albance u ondašnjoj SFRJ.
Kao što se nevoljno pridržavao komandi partije da umesto da ide na prvu borbenu liniju, ostane i dejstvuje iz ilegale i pod konspirativnim imenom, Lekić je do kraja života vojnički ćutao i o svojim “vezama” sa Kapetanom Lešijem.
U rodnom Baru, gde je postao prvi posleratni predsednik opštine i obavljao još niz važnih funkcija, međutim, često je bio na iskušenju da objašnjava neobičajenu sličnost sa junakom Mitrovićevog filma s čijom su popularnošću kasnije mogli da se porede samo Valter, Prle i Tihi. Dugogodišnji dopisnik beogradske Politike Božidar Milošević tim povodom svojevremeno je u lokalnim Barskim novinama napisao:
“Nešto drugačiji su bili noćni susreti sa Đokom Lekićem. Ne samo zbog onih lijepih a “zabranjenih stvari”, posebno za jednog rukovodioca, kao što su piće, pjesma… Ne samo, dakle, zbog toga već i zbog jedne priče od koje nisam odustao. Čuo sam, naime, da je lik mladog revolucionara Đoka Lekića, koji je znatan dio života proveo na Kosovu, poslužio za snimanje filma “Kapetan Leši”. Istina je da se mnogi događaji kroz koje je Đoko prošao poklapaju s onim na filmu. Ma koliko puta sam gao tome pitao, odgovor je bio isti: “Ama, to su priče”. Poslije toga je obično počinjala pjesma “Dunave, Dunave”. Sa svim pjevačicama koje su dolazile u hotel Rumija, brzo bi nakon ovog pitanja uspostavljao neke tajne znakove i one bi započinjale njegovu omiljenu pjesmu”.
U jednom memoarskom kazivanju, koje je 1967. godine zabeležio Pavle Milošević, Đoko Lekić opisao je akcije koje je vodio na Kosovu, a koje neodoljivo podsećaju na radnju filma Kapetan Leši.
“U međuvremenu, na području Drenice i Uroševca vodile su se ogorčene borbe u kojima sam učestvovao kao partijski rukovodilac sve do 1947. godine… Posebno se sećam akcije od 2. februara 1947. godine kada je likvidirana jedna od vodećih i skoro poslednjih grupa u ovoj oblasti. Toga dana sam definitivno predao pušku Stanici narodne milicije jer mi više nije trebala. O posledicama tih borbi ne treba previše govoriti jer su one i mimo naše želje ostavile dosta traga na posleratni razvoj ove oblasti”, ispričao je Lekić dve decenije nakon što je rekao zbogom oružju.
Dok je crmnički revolucionar uporno odbijao da prizna svoje veze sa glavnim junakom jednog od prvih jugoslovenskih obojenih filmova sa partizanskom tematikom, Kapetan Leši postao je i heroj stripovanog serijala.
Slavi partizanskog superheroja sa Kosova doprinosila je i muzička numera koja se prožima kroz čitav film a koja će tokom šezdesetih godina prošlog veka postati veliki hit.
Pesmu je kasnije izvodilo više veoma popularnih pevača u to vreme od kojih je najveća zvezda svakako bila Silvana Armenulić.
Navijači Partizana prepoznaće u ovoj numeri melodiju jedne od svojih omiljenih stadionskih pesama ("Volim Partizan, crno-bele boje").
U sceni kada u kafani Kapetan Leši sluša pesmu posvećenu njemu (i ugleda svoju buduću dragu), provejava nota boemije po kojoj je Lekić, inače, u posleratnom periodu bio poznat i omiljen u svom rodnom gradu. Jedna od legendi koja se i danas prepričava među starijim meštanima Bara, slavi Lekićevu neustrašivost kroz priču po kojoj mu je u kafani, nakon prepirke oko toga koju će pesmu orkestar da svira, jedan general i ratni heroj opalio metak pored glave. Kapetan Lekić na tu provokaciju nije reagovao ni najmanjim pokretom glave a pesma koju je tražio („Teci Ibar vodo“), izvedena je odmah nakon toga...
Đoko Lekić bio je savezni i poslanik u Skupštini Crne Gore, prvi direktor Luke Bar, sekretar odbora Saveza boraca Crne Gore... Tokom Drugog svjetskog rata bio je devet puta ranjen.
Umro je na današnji dan pre 35 godina.
(Mondo.me, Mladen Stojović)
