Jedno od najsurovijih i najvećih etničkih čiščenja na prostoru SFRJ. Prošlo je 24 godine od kada je iz Hrvatske proterano više od 220.000 Srba u ubijeno oko 2.000. Rane i dalje nisu zacelile.
Hrvatska već treću deceniju slavi ovaj strašni zločin - vojnu akciju "Oluja", za koji je pre sudom u Hagu osuđena samo jedna osoba. Hrvati kažu - veličanstvene vojna akcija i...ne odustaju od toga. O tome svedoči i najnovija izjava hrvatske predsednice Kolinde Grabar Kitarović koja kaže da je "Oluja" spasila BiH" i da bi volela da hrvatski susedi "nikada ne zaborave ko im je pružio ruku u najtežim danima".
A Srbija - godinama već pali sveće i oplakuje žrtve. Ove godine ovaj tužan dan se obeležava pored manastira Krušedol na Fruškoj gori.
"Mi nikada nećemo zaboraviti najteže etničko čišćenje koje je počinjeno posle Drugog svetskog rata, a to jeste bila "Oluja", rekao je predsednik Srbije Aleksandar Vučić i pozvao građane da u nedelju, 4. avgusta prisustvuju obeležavanju Dana sećanja na sve stradale i prognane Srbe.
STRATEGIJU OSMISLILI AMERIKANCI
A, kako je sve počelo?
Odluka o početku akcije "Oluja" doneta je na Brionima 31. jula 1995. godine, a na predlog tadašnjeg komandanta sektora "Jug" hrvatskog generala Ante Gotovine.
Na tom sastanku u vili na Brionima predsednik Hrvatske Franjo Tuđman jasno je definisao cilj operacije, poručivši da treba naneti "takve udarce Srbima da praktično nestanu sa ovih prostora".
Vojne planove i strategiju u operaciji "Oluja" osmislila je američka firma MPRI, koja je i obučila hrvatsku vojsku, navodi se u tužbi koju su protiv naslednika te firme, kompanije Indžiliti, pokrenuli u SAD Srbi iz Hrvatske. MPRI su osnovali penzionisani američki generali, a predsednik centra Veritas Savo Štrbac rekao je da je ta firma produžena ruka američke vlade.
Sama akcija počela je 4. avgusta 1995. ofanzivom hrvatske vojske, policije i Hrvatskog vijeća obrane (vojska bosanskih Hrvata) na područja Banije, Like, Korduna i severne Dalmacije, odnosno na Republiku Srpsku Krajinu. Dan kasnije, hrvatska vojska je ušla u gotovo napušten Knin i razvila hrvatsku zastavu.
Kolinda i novi skandal: Biće na koncertu Tompsona?
U operaciji "Oluja" učestvovalo je 138.500 pripadnika hrvatske vojske, MUP-a i Hrvatskog vijeća obrane. Tim snagama su se, prema hrvatskim izvorima, suprotstavile srpske snage od oko 31.000 vojnika.
Područje zahvaćeno hrvatskom ofanzivom napustilo je gotovo celokupno srpsko stanovništvo. Kolone izbeglica na traktorima i drugim poljoprivrednim vozilima su preko područja pod kontrolom bosanskih Srba u zapadnoj i severnoj Bosni krenule ka Srbiji.
Vlasti u Srbiji su izbegličke kolone upućivale u centre u unutrašnjosti zemlje, uključujući i Kosovo.
Vojna akcija "Oluja" ubraja se u jedno od najsurovijih etničkih čišćenja na području bivše SFRJ.
Nema preciznih podataka o žrtvama. Po nekim izvorima, u akciji hrvatske vojske "Oluja" nestalo je 1.805 osoba, a Hrvatski helsinški odbor za ljudska prava tvrdi da je tokom te operacije poginulo ukupno 677 civila.
Dokumentaciono-informativni centar "Veritas" u svojoj evidenciji ima imena 1.960 poginulih i nestalih Srba od kojih 1.205 civila, među njima 522 žene i 12 dece.
Komandant Glavnog štaba Hrvatske vojske Janko Bobetko izjavio je u avgustu 2001. zagrebačkom Jutarnjem listu da je on autor plana akcije "Oluja" i da je vojni vrh s tadašnjim predsednikom Hrvatske Franjom Tuđmanom tu operaciju pripremao dve godine.
Optužnicu protiv Bobetka Haški tribunal otpečatio je 2002. godine, ali ga hrvatske vlasti nisu izručile tom sudu i on je do smrti 29. aprila 2003. godine bio u zagrebačkoj bolnici.
"Jasno sam upozorio Tuđmana da se moraju zaštititi srpski civili, ali se on na ta upozorenja oglušio", rekao je Galbrajt i istakao da SAD nisu odobrile operaciju čiji je cilj bio proterivanje srpskog stanovništva.
Za vreme Tuđmanovog režima hrvatske vlasti su negirale optužbe o etničkom čišćenju i odbijale saradnju s Međunarodnim sudom za ratne zločine u Hagu, tvrdeći da je reč o legitimnoj vojnoj operaciji protiv pobunjenika. Zvanični stav Hrvatske bio je da nije bilo razloga da Srbi koji nisu bili umešani u ratna dejstva napuste to područje.
U međuvremenu su hrvatske vlasti prihvatile saradnju i Haškom sudu su dostavile na desetine obrađenih slučajeva najtežih zločina počinjenih tokom i nakon vojno-policijskih akcija "Bljesak" i "Oluja".
Tužilaštvo haškog Tribunala odustalo je od podizanja optužnica protiv generala Petra Stipetića koji je komandovao vojnim akcijama u sklopu operacije "Oluja" i Mirka Norca koji su saslušani u statusu osumnjičenih.
Norac je u Hrvatskoj ranije osuđen na 12 godina zatvora, što je kasnije smanjeno za godinu dana, zbog likvidacije najmanje 50 srpskih civila na području Gospića i Karlobaga 1991. godine, a u maju 2009. godine osuđen je na sedam godina zatvora za ratne zločine nad civilima u vojnoj akciji Medački džep 1993. godine
Vrhovni sud Hrvatske potvrdio je oslobađajuću presudu za isti zločin bivšem generalu Rahimu Ademiju.
Hrvatska vlada je početkom jula 2003. saopštila da je primila izveštaj državnog tužioca o krivičnim prijavama i postupcima protiv izvršilaca zločina nakon vojne akcije "Oluja". Optužene su 3.792 osobe, a protiv većine su donete presude.
Aprila 2011. Hrvatska radio-televizija (HRT) objavila je podatke Državnog tužilaštvg Hrvatske (DORH) da su tokom i neposredno posle "Oluje" počinjena 24 ratna zločina u kojima je ubijeno 156 osoba, kao i da je za te zločine procesuirano samo deset bivših pripadnika hrvatske vojske i policije.
Više nevladinih organizacija iz Hrvatske je, takođe, u aprilu 2011. podsetilo na nekažnjene zločine tokom i posle akcije "Oluja" kada je, kako navode, ubijeno više od 600 civila.
Haški Tribunal je jula 2001. otpečatio optužnicu protiv penzionisanog hrvatskog generala Ante Gotovine koji je bio komandant te operacije.
Hrvatska predsednica Kolinda Grabar-Kitarović je prošle godine, povodom 23. godišnjice "Oluje" odlikovala generale Ante Gotovinu i Mladena Markača ordenom kralja Petra Krešimira Četvrtog s lentom.
Gotovina je od tada bio u bekstvu sve do hapšenja u Španiji 7. decembra 2005. godine, kada je izručen Tribunalu.
Haški sud je oslobodio Gotovinu i, prema konačnoj presudi tog ad hok tribunala, "Oluja" nije bila udruženi zločinački poduhvat u cilju proterivanja Srba iz Kninske krajine.
Oluja je stigla i pred Evropski sud za ljudska prava pred kojim se vode sudski sporovi po tužbama oštećenih Srba protiv Hrvatske, koji su izgubili sporove pred hrvatskim sudovima ili smatraju da njena državna tela nisu sprovela efikasnu istragu smrti njihovih rođaka civila, koji su ubijeni za vreme ili neposredno nakon ove akcije.
Međunarodni sud pravde (MSP) je, kako kažu u Veritasu, kroz obrazloženje svoje presude iz februara 2015. godine operaciju "Oluja" kvalifikovao kao akciju "etničkog čišćenja", sa napomenom - "Hrvati su hteli srpsku teritoriju bez Srba, očekujući da oni sami odu, a ne da ih 'unište u celosti ili delimično"'.
Iz registrovanih grobnica na teritoriji Hrvatske, od 2001. godine do 2014. godine ekshumirani su posmrtni ostaci 1.053 Srba žrtava hrvatskih akcija "Bljesak i "Oluja".
Podsetite se MONDO reportaža o ljudima koji su u ratovima 90-tih ostali bez svega:
