U BiH godišnje nastane prosječno oko 5,5 kilograma električnog i elektronskog otpada po stanovniku. Republika Srpska svoje pouzdane podatke nema, ali se godišnje prijavljuje ukupna količina od oko 67 tona.
Iako Zakonu o upravljanju otpadom RS postoji, akt koji detaljano propisuje mjere zabrane i ograničenja korišćtenja električne i elektronske opreme koja sadrži opasne materije, te način i postupak upravljanja ovim otpadom tek je u izradi.
Iz Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju RS za Mondo tvrde da u Republici Srpskoj ne postoje deponije za odlaganje ove vrste otpada, ali su naveli deset firmi koje su dobile dozvole da se bave preradom istog.
Podsjećaju da je Narodna skupština Republike Srpske usvojila je Strategiju upravljanja otpadom za period 2017-2026 godina koja predstavlja osnovni dokument kojim se ocjenjuje stanje upravljanja otpadom, određuju dugoročni ciljevi upravljanja otpadom i obezbjeđuju uslovi za racionalno i održivo upravljanje otpadom na nivou Republike Srpske.
"Pored Strategije važno je napomenuti da je u toku izrada Republičkog plana upravljanja otpadom. Republički plan je dokument kojim se određuje i usmjerava upravljanje otpadom na osnovu analize postojećeg stanja i ciljeva upravljanja otpadom utvrđenih Strategijom. Ovaj dokument priprema Ministarstvo u saradnji sa jedinicama lokalne samouprave, a donosi ga Vlada, za period od deset godina", kažu u Ministarstvu za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju RS.
Banjalučani zaobilaze kontejnere za reciklažu
Ono što je sasvim novo u Zakonu o izmjenama i dopunama Zakona o upravljanju otpadom, a što je u potpunosti u skladu sa regulativom Evropske unije, jeste izrada Programa prevencije nastanka otpada koji treba da bude dio Republičkog plana upravljanja otpadom.
"Zakon uvodi novi član 18. kojim se definiše da Program treba da sadrži ciljeve i mjere sprječavanja nastanka otpada kojima se postiže zaštita životne sredine, ne remeteći privredni rast, zatim opis postojećih mjera za sprečavanje nastanka otpada kao i ocjenu efikasnosti mjera za sprječavanje nastanka otpada. Program treba da sadrži kvalitativna i kvantitativna mjerila koja se koriste s ciljem praćenja i procjene napretka postignutih primjenom utvrđenih mjera", navode iz resornog ministarstva.
Električni i elektronski otpad (EE otpad) je u kategoriji količinski najbrže rastućih vrsta otpada. Podaci istraživanja programa za okolinu Ujedinjenih nacija pokazuju da količina elektronskog otpada svake godine raste za 40 miliona tona i predstavlja jedan od najgorih oblika zagađivanja planete Zemlje.
EE otpad čine otpadni aparati iz domaćinstva kao što su televizori, radio i video aparati, bijela tehnika itd. Većina EE otpada se smatra opasnim otpadom zbog opasnih komponenti koje sadrži (kadmium, živa, olovo, PVC...). Metali kao što su bakar, aluminijum, srebro, zlato koji se nalaze u ovom otpadu, mogu se izdvajati i reciklirati.
BiH zatrpana deponijama i plastičnim kesama
Pouzdani podaci o količinama proizvedenog EE otpada u Republici ne postoje. Godišnje se prijavljuje ukupna količina od oko 67 tona. Prema izvještaju o stanju životne sredine u BiH, godišnja količina EE otpada koju proizvede prosječni stanovnik BiH iznosi oko 5,5 kg godišnje. Prema navedenom, procijenjeno je da u Republici godišnje nastaje oko 5.400 tona električnog i oko 1.900 tona elektronskog otpada (ukupno oko 7.300 tona EE otpada).
"Kod nas to još nije zaživjelo i građani slabo dolaze. Otpad preuzimamo bez naknade i izdajemo potvrdu da je kod nas predat. Materijal dalje otpremamo u Sarajevo i za dalje ne znamo", reklu su nam iz predstavnišva kompanije C.I.B.O.S. u Prijedoru koja se bavi sakupljanjem, transportom, skladištenjem i tretmanom neopasnog otpada i skladištenja opasnog otpada.
Iz preduzeća "Eco group" iz Banjaluke, čija je djelatnost transport otpada, za Mondo portal su rekli da su ranije izvozili EE otpad u Poljsku i da se radi o malim količinama.
"Odradimo smo jedan izvoz na osnovu uredne dozvole i poslije toga nije bilo mogućnosti da se proširuje ta djelatnost", kratko su nam rekli.
Ekologija u BiH: Previše je obećanja
Prema zakonu o upravljanju otpadom Republike Srpske zabranjeno je odlaganje električnog i elektronskog otpada bez prethodnog tretmana. Inače, kazne u Banjaluci zbog nesavjesnog odlaganja otpada za fizička lica su od 100 do 1.000 KM, dok su za pravna lica od 500 do 7.000. Kazna za odgovorno lice je od 200 do 1.800 KM.
Kako bi se EE otpad pravilno zbrinuo mora se sakupljati i odvajati odvojeno od ostalog otpada. U svijetu je ustaljena praksa da postoje kontejneri za odlaganje ovakve vrste otpada.
U Sarajevu su nedavno građanima stavili na raspolaganje 25 novih uličnih kontejnera za e-otpad. Da li će isto uslijediti i u većim gradovima Srpske ostaje da se vidi.